Γιατί δεν μας βλάπτουν εκατομμύρια επικίνδυνα σωματίδια που εισπνέουμε καθημερινά;

Το αναπνευστικό μας σύστημα αποτελεί ένα ακόμα θαύμα κρυμμένο μέσα στο σώμα μας. Ο πνευμονολόγος Χρυσόστομος Μελισσινός μάς εξηγεί πώς λειτουργεί και πόσο εκπληκτικοί είναι οι καθαριστικοί μηχανισμοί του:

«Το αναπνευστικό σύστημα έχει ως κύριο έργο να προσφέρει χρήσιμο οξυγόνο στο αίμα και να παραλαμβάνει βλαβερό διοξείδιο του άνθρακα. Για να γίνεται αυτό, πρέπει καθημερινά να μπαίνουν στο βάθος του πνεύμονα και κατόπιν να βγαίνουν μερικές χιλιάδες λίτρα αέρα. Ο αέρας κινείται μέσα σε σωλήνες που λέγονται βρόγχοι και ο τελικός προορισμός του είναι το μέρος του πνεύμονα που μοιάζει με σφουγγάρι, δηλαδή οι κυψελίδες. Μαζί όμως με τον αέρα – σε κάθε εισπνοή – εισέρχονται στο αναπνευστικό σύστημα εκατομμύρια βλαβερά σωματίδια – σκόνη, ιοί, μικρόβια, καπνός, γύρη, ατμοσφαιρικοί ρύποι κ.ά. Γιατί δεν μας βλάπτουν;

Ένας αθόρυβος και ένας θορυβώδης μηχανισμός

Μέσα στους πνεύμονες λειτουργούν συνεχώς μηχανισμοί κάθαρσης, οι οποίοι διώχνουν από τους χιλιάδες σωλήνες και σωληνάκια του αναπνευστικού τα επικίνδυνα στοιχεία. Αυτό γίνεται με δύο κυρίως μηχανισμούς: έναν που δουλεύει ασταμάτητα αλλά αθόρυβα και έναν που θορυβωδώς εμφανίζεται, αν δυσκολέψουν τα πράγματα. Ο πρώτος είναι ο κυλιόμενος τάπητας της βλέννης, που συνεχώς μετακινείται από κάτω προς τα πάνω κουβαλώντας από τις κυψελίδες προς το στόμα κάθε εισβολέα, όπως ακριβώς οι αυτόματα κινούμενες σκάλες ανεβάζουν τους επιβάτες τους. Η επιστημονική ονομασία αυτού του κυλιόμενου τάπητα είναι βλεννοκροσσωτός μηχανισμός.

Ο δεύτερος μηχανισμός κάθαρσης είναι ο βήχας, που χρησιμοποιεί ένα ισχυρό ρεύμα αέρα για να διώξει από τους βρόγχους τους μεγαλύτερους σε μέγεθος παρείσακτους, με τρόπο που μιμείται το φύσημα στη μία άκρη ενός σωλήνα, όταν καταλάβουμε ότι κάπου έχει φράξει.

Στάχυα που κινούνται από τον αέρα

Ο βλεννοκροσσωτός μηχανισμός αποτελείται από τους κροσσούς και τη βλέννη. Οι κροσσοί καλύπτουν το βρογχικό δέντρο και, αν τους δούμε στο μικροσκόπιο, μοιάζουν με στάχυα που κινούνται από τον άνεμο. Η κίνηση των κροσσών, δηλαδή η μηχανή που μετακινεί τη βλέννη, είναι ταχύτατη (80 κινήσεις το λεπτό μπρος-πίσω) και εξαιρετικά ισχυρή.

Βήχας υπερηχητικός

Ο βήχας είναι ο εφεδρικός ισχυρότατος καθαριστικός μηχανισμός, που παρεμβαίνει όταν γίνεται ανεπαρκής ο βλεννοκροσσωτός μηχανισμός (π.χ. σε μια ίωση με απόπτωση των κροσσών, αφυδάτωση με ξήρανση της βλέννης κ.λπ.) είτε όταν το φορτίο είναι μεγάλο (π.χ. χρόνια βρογχίτις, πνευμονία). Κατά τον αυτόματο (φυσικό) βήχα μπορεί να μετρηθούν πιέσεις μισής ατμόσφαιρας μέσα στον θώρακα και ταχύτητες αέρα στο 85% της ταχύτητας του ήχου. Τέτοια μεγέθη δεν έχουν μετρηθεί σε καμία εκούσια προσπάθεια. Αυτή η τεράστια δύναμη του βήχα επιτυγχάνει την προώθηση προς το στόμα υλικού που βρίσκεται στους βρόγχους αποτρέποντας αποτελεσματικότατα την απόφραξη και την πνευμονία που θα ακολουθούσε κάθε φορά που οι ανάγκες κάθαρσης του αναπνευστικού ξεπερνούσαν τη δυνατότητα των κροσσών.

Βήχας προειδοποιητικός

Ο βήχας, πέραν των παραπάνω, προστατεύει το αναπνευστικό ειδοποιώντας μας για έναν αόρατο εχθρό.

Η πείρα λέει πως, εάν μπούμε σε έναν χώρο με τζάκι που έχει γεμίσει με καπνό (το πιο αθώο από τα βλαπτικά περιβάλλοντα), θα προκληθεί βήχας και θα μας ενημερώσει ότι η παραμονή μας στον χώρο αυτόν μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα στο αναπνευστικό. Η προειδοποίηση από τον βήχα αποκτά πολύ μεγαλύτερη σημασία σε ερεθιστικά αέρια και ατμούς (π.χ. στις περιπτώσεις ατυχημάτων σε βιομηχανίες) που μπορούν να προκαλέσουν οξεία βλάβη στους βρόγχους ή και πνευμονικό οίδημα.

Βεβαίως ο βήχας προειδοποιεί όχι μόνο για εξωτερικούς αλλά και για εσωτερικούς εχθρούς, όντας ένα από τα πρώτα συμπτώματα βρογχίτιδας, άσθματος και νεοπλασμάτων. Γι΄ αυτό καλό είναι ο ασθενής να ζητά ιατρική βοήθεια προτού τα πράγματα ξεπεράσουν τις ικανότητες θεραπείας της σημερινής ιατρικής».

bimag

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ