ΤΕΣΛΑ: “Εμφύλιος Πόλεμος” στη Σερβία για την Τέφρα του Τέσλα!

Σερβία 2014

Μάχη για να ξαναθαφτεί ο Τέσλα!

Ένας ιδιότυπος “εμφύλιος πόλεμος” έχει ξεσπάσει στη Σερβία για την Τέφρα του Νίκολα Τέσλα

Γράφει ο Γιώργος Στάμκος

Στις 10 Ιουλίου του 1856 γεννήθηκε στο χωριό Σμίλιαν της Λίκα (τότε Αυστροουγγαρία/σήμερα Κροατία) ο Σέρβος επιστήμονας κι εφευρέτης Νίκολα Τέσλα (1856-1943), ο άνθρωπος που φώτισε τον κόσμο, ένας Προμηθέας του ηλεκτρισμού και μια μεγαλοφυία απ’ αυτές που γεννιούνται μια φορά στα εκατό χρόνια και αλλάζουν τον κόσμο. Για το φαινόμενο Νίκολα Τέσλα, τη ζωή, το έργο, τις ιδέες και οράματά του και την τεράστια προσφορά, καθώς και την ανεκμετάλλευτη κληρονομιά του, έχω ξαναγράψει κι άλλες φορές  στο tvxs.gr και δεν νομίζω ότι χρειάζεται κάποια, έστω περιληπτική, επανάληψη.

Ωστόσο η αφορμή γι’ αυτό το άρθρο είναι πως  71 χρόνια μετά το θάνατο του (Νέα Υόρκη, 7 Ιανουαρίου 1943) ο Τέσλα, αντί να χρησιμοποιείται ως πηγή έμπνευσης, προόδου και  ένωσης των ανθρώπων, έγινε από ορισμένους η αιτία για να ξεσπάσει ένας ιδιότυπος εμφύλιος πόλεμος στην Σερβία. Υπόψιν στη Σερβία ο Τέσλα θεωρείται “εθνικός ήρωας”: εκτός από το Μουσείο Τέσλα, που φιλοξενεί την προσωπική του κληρονομιά, τα σχέδια και τις σημειώσεις του, στη Σερβία συναντά κανείς τη φιγούρα του Τέσλα στα χαρτονομίσματα των 100 δηναρίων, το αεροδρόμιο του Βελιγραδίου ονομάζεται “Νίκολα Τέσλα”, όπως και το μεγαλύτερο εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας (δυστυχώς θερμοηλεκτρικό), που σώθηκε την τελευταία στιγμή από την κατακλυσμιαία πλημμύρα που σάρωσε τη χώρα στις αρχές του Μαίου.

Σε μια μεγάλη δημοσκόπηση που έγινε στη Σερβία πριν από μερικά χρόνιαο Τέσλα ανακηρύχθηκε “ο Μεγαλύτερος Σέρβος Όλων των Εποχών” ακολουθούμενος με μεγάλη διαφορά από τον Άγιο Σάββα, τον μεσαιωνικό βασιλιά-μοναχό της Σερβίας.  Σε αντίθεση όμως με τον Άγιο Σάββα που τον ξέρουν μόνον οι Σέρβοι, ο Νίκολα Τέσλα απολαμβάνει πλέον μια παγκόσμια αναγνωρισιμότητα και γι’ αυτό θεωρείται και ο “διασημότερος Σέρβος όλων των εποχών”. Αυτό κανονικά θα έπρεπε να χαροποιεί όλους τους Σέρβους και ειδικά την κυβέρνησή τους, που χρησιμοποιεί συχνά το Brand του Τέσλα για να υπενθυμίσει αν μη τι άλλο την προσφορά του σέρβικου λαού στην εξέλιξη του σύγχρονου πολιτισμού.
Σέρβική Ορθόδοξη Εκκλησία Vs Τέσλα

Υπάρχει ωστόσο ένα “μικρό” πρόβλημα. Ορισμένοι στη Σερβία, κυρίως από τον χώρο της ορθόδοξης εκκλησίας, ενοχλούνται επειδή η φήμη ενός  Σέρβου επιστήμονα επισκιάζει στο εσωτερικό της χώρας τη φήμη ενός Σέρβου Άγιου, που θεμελίωσε τη σέρβικη ορθόδοξη εκκλησία. Ενοχλούνται επίσης και για το γεγονός πως ο Νίκολα Τέσλα, παρότι βαπτισμένος ορθόδοξος από ορθόδοξο ιερέα πατέρα του Μιλούτιν Τέσλα, δεν ήταν ποτέ θρησκευόμενο άτομο, αν και είχε έντονες πνευματικές και φιλοσοφικές ανησυχίες. Όταν οι Αμερικανοί δημοσιογράφοι τον ρωτούσαν σχετικά με τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις ο Τέσλα απαντούσε πως ” Πιστεύω σ’ ένα Θεό, ο οποίος δεν περιγράφεται από τις σύγχρονες θρησκείες”. Οι φιλοσοφικές και μεταφυσικές πεποιθήσεις του Τέσλα ήταν επηρεασμένες τόσο από την χριστιανική θρησκεία, όσο κι από την ινδουιστική και ειδικά τη βουδιστική φιλοσοφία, χωρίς ωστόσο να ανήκει πουθενά εξολοκλήρου. Δεν πίστευε πως η σωτηρία του ανθρώπου βρίσκεται σε οποιαδήποτε θρησκεία, αλλά στην βελτίωση, εξέλιξη και αξιοποίηση του τέλειου και φωτισμένου ανθρώπινου δυναμικού, που βρίσκεται μέσα στον καθένα μας. Κι όπως καταλαβαίνετε αυτού του είδους οι απόψεις ενοχλούν τους σκληροπυρηνικούς νεοορθόδοξους της Σερβίας, που θέλουν τον Τέσλα αποκλειστικά ορθόδοξο.

Και δεν είναι μόνον αυτό. Ο Τέσλα πέθανε στις 7 Ιανουαρίου του 1943 (Ημέρα των Σέρβικων Ορθόδοξων Χριστουγέννων) και στις 12 Ιανουαρίου έγινε επίσημα η κηδεία του σε ορθόδοξο ναό της Νέας Υόρκης και στη συνέχεια η σωρός του τάφηκε στο νεκροταφείο. Χρόνια αργότερα, ο βασικός κληρονόμος και ανιψιός του Σάβα Κοσάνοβιτς, διπλωμάτης τότε της Γιουγκοσλαβίας στη Νέα Υόρκη, έπειτα από μια δεκαετία δικαστικής διαμάχης με το Αμερικανικό Κράτος κατάφερε να πάρει όλα τα απομείναντα υπάρχοντα, αρχεία και προσωπικά αντικείμενα του θείου του και να τα μεταφέρει στο Βελιγράδι, όπου και το 1956 άνοιξε επίσημα το Μουσείο Νίκολα Τέσλα. Παράλληλα ξέθαψε τα λείψανα του Τέσλα, κι αφού τα αποτέφρωσε, τα τοποθέτησε σε μια χρυσή τεφροδόχο, η οποία κοσμεί εδώ και δεκαετίες το Μουσείο Τέσλα κι αποτελεί ένα είδος “τόπου προσκυνήματος” για τους απανταχού Τεσλιανούς, ανεξαρτήτου καταγωγής και θρησκείας. Πρέπει να σημειωθεί πως το Μουσείο Νίκολα Τέσλα στο Βελιγράδι δέχεται ετησίως τουλάχιστον 50.000 επισκέπτες απ’ όλο τον κόσμο, οι περισσότεροι εκ των οποίων δεν είναι χριστιανοί ορθόδοξοι….
Εθνικισμός με  άμφια θρησκείας

Αυτή η κατάσταση ωστόσο δεν ευχαριστεί σέρβικη ορθόδοξη εκκλησία και τους φανατικούς οπαδούς της, που έχει ανακτήσει περισσότερη δύναμη απ’ όση είχε επί της εποχής πριν τον Τίτο. Είναι γεγονός πως κατά την περίοδο της Τιτοϊκής Γιουγκοσλαβίας επικρατούσε ανεξιθρησκεία, το κράτος δεν επέτρεπε την ανοικτή κατήχηση και οι διάφορες εκκλησίες και θρησκείες της χώρας αισθάνονταν περιθωριοποιημένες ίσως και καταπιεσμένες. Αυτό άλλαξε όμως με τη διάλυση της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας, όταν ξαφνικά οι εθνικισμοί φόρεσαν τα άμφια της θρησκείας. Έτσι για παράδειγμα στη Βοσνία, όπου κατοικούσε ο ίδιος λαός, με την ίδια καταγωγή, που μιλούσε την ίδια γλώσσα, επειδή ήταν όμως χωρισμένος σε τρεις θρησκείες (Ορθόδοξοι, Καθολικοί, Μουσουλμάνοι), αναγκάστηκε τελικά να πολεμήσει στο όνομα αυτών των θρησκειών και να κτίσει τελικά την ιδιαίτερη εθνική του ταυτότητα πάνω στη θρησκευτική διαφορετικότητα. Ο εθνικισμός και η θρησκευτική μισαλλοδοξία αποτελούν ίσως το πιο εκρηκτικό μείγμα.

Ειδικά στην περίπτωση της Σερβίας, που βρέθηκε στο επίκεντρο όλων των Γιουγκοσλαβικών πολέμων, βίωσε την απομόνωση, τη δυσφήμιση εκ μέρους των διεθνών ΜΜΕ, τον οικονομικό αποκλεισμό, το αυταρχικό καθεστώς Μιλόσεβιτς και τελικά τους Νατοϊκούς βομβαρδισμούς (1999), η Σέρβικη Ορθόδοξη Εκκλησία όχι μόνον ανέκτησε την χαμένη αίγλη και τα προνόμια της, αλλά απέκτησε ένα “ηθικό πλεονέκτημα” στα μάτια του σερβικού λαού, που την έβλεπε ως “μαρτυρική μάνα” στην οποία και κατέφευγε για να παρηγορηθεί. Και φυσικά το εκμεταλλεύθηκε. Το Σέρβικο Πατριαρχείο ζήτησε και πέτυχε να επιστραφεί από το σερβικό κράτος όλη η εκκλησιαστική περιουσία και τα μετόχια των μοναστηριών, που κατείχε πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ζήτησε και πέτυχε μια σειρά από προνόμια, όπως χρηματοδότηση για την επισκευή και συντήρηση παλιών εκκλησιών, την κατασκευή πολλών νέων ορθόδοξων ναών και μνημείων, τη μισθοδοσία των ιερέων, αλλά και την εισαγωγή των θρησκευτικών στη δημόσια εκπαίδευση.

Πρότυπο της ήταν -κρατηθείτε- η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδας με τα πολύκλαυστα προνόμιά της. Με τις εκκλησίες να γεμίζουν, για πρώτη φορά έπειτα από μισόν αιώνα, από σκυφτούς πιστούς και πιστές με μαντήλες και φουστάνια ως το δάπεδο, και με τα προνόμια που επανέκτησε, η Σέρβική Ορθόδοξη Εκκλησία αισθάνθηκε την αυτοπεποίθηση της να ανεβαίνει ως το Αραράτ. Δεν μπόρεσε να κρύψει πλέον την αλαζονεία της, αναμείχθηκε ενεργά στην πολιτική, κυρίως στο υπ’ αριθμόν ένα εθνικό πρόβλημα των Σέρβων που είναι το Κόσοβο, ενώ αναμείχθηκε και στην πολιτική υποστηρίζοντας -τι άλλο;- τη συντηρητική “Δεξιά του Κυρίου” που πρωθυπουργού Βούτσιτς, που σάρωσε στις νέες εκλογές. Όλο αυτό το κλίμα κάνει πολλούς Σέρβους διανοούμενους, φιλελεύθερους και αριστερούς (όσοι έχουν απομείνει), να μιλούν για επιστροφή σε ένα Νέο Σερβο-Ορθόδοξο Μεσαίωνα.

“Σέρβικη Τρόικα”: για έναν νέο Μεσαίωνα

Τελευταίο κρούσμα της έξαρσης της αλαζονείας της Σερβικής Εκκλησίας ήταν η ξαφνική επιθυμία της να μεταφερθεί η τέφρα του Νίκολα Τέσλα από το Μουσείο που βρίσκεται και να θαφτεί στο προαύλιο του Ναού του Αγίου Σάββα, δίπλα από τα ακέφαλα οστά του Αγίου Σάββα! Στις 28 Φεβρουαρίου του 2014 ο Πατριάρχης Ειρηναίος της Σερβικής ΟρθόδοξηςΕκκλησίας μαζί με τους εκπροσώπους της σερβικής κυβέρνησης αποφάσισαν, και μάλιστα προεκλογικά, να μονοπωλήσουν τα δικαιώματα πάνω στη τέφρα του Νίκολα Τέσλα. Με δύο λόγια μία σέρβικη «Τρόικα», που αποτελούταν από την Υπουργό Ενέργειας Ζόρανα Μιχάιλοβιτς, τον Σίνισα Μάλι, σημερινό δήμαρχο του Βελιγραδίου και τον Πατριάρχη Ειρηναίο, υπέγραψε στο Βελιγράδι μία μονομερή  συμφωνία για τη μεταφορά της Τέφρας του Τέσλα από το μουσείο «Νίκολα Τέσλα» ώστε να ενταφιαστεί στο προαύλιο του Ναού του Άγιου Σάββα στο Βελιγράδι. Στόχος τους ήταν, όπως ανέφεραν, να ενώσουν μεταθάνατον τους δύο μεγάλους Σέρβους κάτω από την ίδια ιερή σκέπη (ουσιαστικά να “καπελωθεί” ο επιστήμονας Τέσλα, από τον μοναχό-βασιλιά Άγιο Σάββα).

Φυσικά αυτή η ξαφνική απόφαση συνάντησε έντονες αντιδράσεις, αρχικά από τους ίδιους τους εναπομείναντες συγγενείς του Τέσλα, που ζουν οι περισσότεροι στην Αμερική. ΟΓουίλιαμ Τέρμπο, γιος της Μίλιτσα, που σήμερα είναι και ο τελευταίος εν ζωή συγγενής του Τέσλα, αντέδρασε έντονα  δηλώνοντας πως “ως απόγονος του Νίκολα Τέσλα και ως άνθρωπος που ολόκληρη τη ζωή μου υποστηρίζω και αγωνίζομαι για τη διατήρηση του πανανθρώπινου χαρακτήρα…  αυτού του μεγάλου άνδρα, είμαι αναγκασμένος να επιμένω ότι πρέπει να με συμβουλευτείτε για την τελική απόφαση μεταφοράς των λειψάνων του». Αντέδρασε επίσης και ο διευθυντής του Μουσείο Τέσλα  Βλάντιμιρ Γιελένκοβιτς (Vladimir Jelenκović) υπενθυμίζοντας πως “κορυφαίοι και παγκοσμίως γνωστοί αρχιτέκτονες είπαν τα καλύτερα λόγια ακριβώς για το πόσο αξιοπρεπές φαίνεται αυτό το κομμάτι του μουσείου όπου βρίσκεται η τεφροδόχος του Τέσλα”.

Έντονα αντέδρασαν και αρκετοί Σέρβοι διανοούμενοι, όπως ο καθηγητής φιλοσοφίαςΒέλιμιρ Αμπράμοβιτς ένας απ’ τους μεγαλύτερους γνώστες του έργου και της ζωής του Τέσλα:  «Η εκ των υστέρων ταφή του Συμπαντικού συμπατριώτη μας Νίκολα Τέσλα στην αυλή του Ναού του Αγίου Σάββα είναι μια λανθασμένη ιδέα, τυπική για την κατάσταση μιας στενής ιστορικής συνείδησης, όταν υπάρχει έλλειψη πραγματικών λύσεων για το πρόβλημα του Κοσόβου, της πολιτικής, της οικονομίας, της πνευματικής καθοδήγησης και της γενικής αίσθησης για την συλλογική επιβίωση του σερβικού λαού στην παγκόσμια οργανωμένη ανθρωπότητα».

Αφήστε τον Τέσλα ήσυχο!

Η ουσιαστικότερη ωστόσο αντίδραση ήρθε από τα πιο ανήσυχα τμήματα της σέρβικης κοινωνίας των πολιτών, που είδαν στην όλη πρωτοβουλία της σερβικής εκκλησίας μια προσπάθεια ακύρωσης του κοσμικού κράτους και επιστροφή σ’ έναν Νεοορθόδοξο Μεσαίωνα με κινητά τηλέφωνα και υπολογιστές. Η μαζική κατακραυγή των φίλων και οπαδών του έργου και της μνήμης του Τέσλα. Εκφράστηκε και στο Facebook μια σελίδα με το όνομα «Αφήστε τον Τέσλα στην Ησυχία του» (“Ostavite Teslu na miru!“) προκειμένου να κινητοποιήσουν τους πολίτες , την ακαδημαϊκή κοινότητα και τους επιστήμονες οι οποίοι αντιτίθενται στην προτεινόμενη μετεγκατάσταση της τέφρας. Η ομάδα αυτή έχει ήδη 42.000 μέλη και είναι εξαιρετικά δραστήρια.

Με πρωτοβουλία της οργανώθηκαν διαμαρτυρίες και μια μεγάλη διαδήλωση στις 8 Μαρτίου του 2014 έξω από το Μουσείο Νίκολα Τέσλα, όπου ξαφνικά εμφανίστηκαν εκατοντάδες πολίτες του Βελιγραδίου για να διαμαρτυρηθούν για το ενδεχόμενο μεταφοράς και ταφής της τέφρα του Τέσλα στο ναό του Αγίου Σάββα. «Αυτή είναι η ευκαιρία μας και η δύναμή μας, επειδή η σερβική κυβέρνηση δεν καταλαβαίνει το διαδίκτυο. Δεν έχουν ακόμη συνειδητοποιήσει τις δυνατότητές τους για τους πολίτες να οργανώσουν τη διαμαρτυρία. Τώρα δεν μπορούν πλέον να μας αγνοήσουν», δήλωσε ο Μάρκο Μίτροβιτς., ένας από τους διοργανωτές της εκδήλωσης.

Σύμφωνα με τους επίσημους σχεδιασμούς της “Σέρβικης Τρόικας” κανονικά η τέφρα του Τέσλα θα έπρεπε να μετακινηθεί και τα ταφεί επίσημα στο προαύλιο του Αγίου Σάββα, σήμερα 10 Ιουλίου, την επέτειο από τα γενέθλια του. Ωστόσο η μεγάλη αντίδραση τόσο από το εσωτερικό της χώρας, όσο κι από το εξωτερικό, από τους Σέρβους της διασποράς και όχι μόνον, ανάγκασε την κυβέρνηση να το ξανασκεφτεί και να “παγώσει” για την ώρα τη μεταφορά και το ξαναθάψιμο του Τέσλα. Άλλωστε η αλαζονεία της δύναμης και η μισαλλοδοξία του τοξικού συνδυασμού του σέρβικου εθνικισμού με την ανερχόμενη σερβική ορθόδοξη εκκλησία, δεν πρόκειται να καταλαγιάσει σύντομα…

Όσο για τον ίδιο τον Τέσλα, αν από κάπου παρακολουθούσε,  αυτός σίγουρα θα γελούσε με όλα αυτά. Ο Τέσλα ήταν ένας πολίτης του κόσμου, ένας Πανάνθρωπος, που δεν μπορούσε ποτέ να περιοριστεί σε στενά εθνικά πλαίσια. Κι όμως κάποιοι Σέρβοι εθνικιστές επιμένουν σήμερα όχι μόνον να τον αγιοποιήσουν, αλλά και να πάρουν πραξικοπηματικά την τέφρα του που βρίσκεται στο Μουσείο Τέσλα στο Βελιγράδι και να τη θάψουν με ορθόδοξη τελετή σε τάφο στο προαύλιο του ναού του Αγίου Σάββα!

Τελειώνοντας αναφέρω τη δήλωση Δρ. Βέλιμιρ Αμπράμοβιτς, ενός από τους επικριτές της νεομεσαιωνικής νοοτροπίας της Σερβικής Εκκλησίας, που θα θέλει να βάλει το χέρι της παντού, σχετικά με τη μεταφορά της Τέφρας του Τέσλα και το θάψιμο της σε “κανονικό τάφο”: “Από πότε είναι ‘ορθόδοξη κηδεία’ να θάβεις τις στάχτες ενός νεκρού; Δε είναι αρκετά βαθύς ο ιστορικός πυθμένας στον οποίο βρισκόμαστε κι εσείς προτείνετε να κατέβουμε ακόμη πιο κάτω, να σκάψουμε κι άλλη τρύπα και να δείξουμε σ’ όλο τον κόσμο πως ιδέα δεν έχουμε ποιος ήταν ο Νίκολα Τέσλα και ποια ήταν η δική του πνευματικότητα, η επιστημονική κληρονομιά και τι σημαίνουν όλα αυτά τα πράγματα για το πέρασμα από την πληροφοριακή στην πραγματικά επιστημονική εποχή, που είναι και το επόμενο εξελικτικό στάδιο του ανθρώπου στον πλανήτη Γη».

*Ο Γιώργος Στάμκος (stamkos@post.com) είναι συγγραφέας, βιογράφος του Νίκολα Τέσλα, και δημιουργός του περιοδικού Ζενίθ (www.zenithmag.wordpress.com).

Σημείωση: Το άρθρο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε στις 10.7.2014 (επέτειο για τα 158 χρόνια της γέννησης του Τέσλα) στο http://www.tvxs.gr

zenithmag

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ