Yoel Hoffmann ,«Πριν κλείσω τα μάτια: Στίχοι Ιαπώνων δασκάλων του Ζεν για το θάνατο»

  

Dairin Soto

  Πέθανε την εικοστή εβδόμη ημέρα του πρώτου μήνα του 1568 σε ηλικία ογδόντα εννέα ετών.
΄
Μια ολόκληρη ζωή ακόνιζα το ξίφος μου,
Και τώρα, κατάντικρυ στο Χάροντα,
Το σέρνω απ΄το θηκάρι, και να:
Σπασμένη είναι η λεπίδα -
Αχ!

`

*

Gizan Zenrai
Πέθανε την εικοστή ογδόη ημέρα του Μαρτίου 1878 σε ηλικία εβδομήντα επτά ετών.

΄
Σ΄αυτό τον κόσμο γεννήθηκα,
Και τον αφήνω με το θάνατό μου.
Σε χίλιες πόλεις
Τα βήματά μου μ΄οδήγησαν
Και σ΄αμέτρητα σπίτια -
Και τί μ΄αυτό;
Ένα φεγγάρι καθρεφτίζεται μες στο νερό,
Ένα λουλούδι ανοίγει μες στον ουρανό,
Ω!

`

*

Kozan Ichikyo
Πέθανε την δωδεκάτη ημέρα του δεύτερου μήνα του 1360 σε ηλικία εβδομήντα επτά ετών.
΄
Σ΄αυτό τον κόσμο ήρθα με άδεια χέρια,
Κι ανυπόδητος φεύγω.
Η έλευση κι η αναχώρησή μου,
Απλά δυο επεισόδια
Συνδεδεμένα μεταξύ τους.
΄
Ο Kozan Ichikyo κάλεσε λίγες ημέρες πριν πεθάνει τους μαθητές του, τους παρήγγειλε να τον ενταφιάσουν χωρίς τιμές, και τους απαγόρευσε να τελέσουν στο μέλλον μνημόσυνα. Έγραψε το παραπάνω ποίημα το πρωί της ημέρας που πέθανε, άφησε στο πλάι το πινέλο και εξέπνευσε σε όρθια στάση.

`

*

`

Mumon Gensen
Πέθανε την εικοστή δεύτερη ημέρα του τρίτου μήνα το 1390 σε ηλικία εξήντα οκτώ ετών.

`

Η ζωή μοιάζει με νέφος ομίχλης,
Που βγαίνει από βραχώδες σπήλαιο,
Κι ο θάνατος,
Φεγγάρι που πορεύεται
Στην επουράνια τροχιά του.
Πολύ αν συλλογιστείς,
Τί άραγε όλα ετούτα να σημαίνουν,
Θα μείνεις για πάντα δεμένος,
Όπως γαϊδούρι σε πάσσαλο.

`

*

Sengai Gibon
Πέθανε την έβδομη ημέρα του έβδομου μήνα το 1837 σε ηλικία ογδόντα οκτώ ετών.

`

Κείνος που έρχεται, ξέρει μονάχα για την έλευσή του,
Κείνος που φεύγει, μόνο για την αναχώρησή του.
Πώς θά΄ βρεις λύτρωση απ΄αυτή τη διγνωμία,
Όταν γαντζώνεσαι στα βράχια της ακτής;
Τα σύννεφα σκορπίζονται στα πλάτη,
Χωρίς ποτέ να ξέρουν, πού τα οδηγούν οι άνεμοι.
΄

Ο Sengai Gibon υπήρξε μοναχός, ζωγράφος και ποιητής. Σε ένα από τα σκίτσα του, ένας σκυφτός φαλακρός άνδρας προσπαθεί να γλυτώσει απ΄το Θάνατο. Ο Sengai σημειώνει στο πάνω μέρος της εικόνας:

΄
Αν πεις : « Έλα ξανά αργότερα»,
Γρήγορα πάλι θά΄ρθει να σ΄αρπάξει.
Καλύτερα να πεις:
«Δεν θά΄μαι σπίτι,
Μέχρι να γίνω ενενήντα εννιά χρονών».

`

`

*

Taigen Sofu
Πέθανε την δεκάτη μέρα του δίσεκτου μήνα το 1555 σε ηλικία εξήντα ετών.
΄

Πλησιάζω τον καθρέφτη της ζωής μου
Στο πρόσωπό μου: εξήντα χρόνια.
Με μια κίνηση θρυμματίζω το είδωλο -
Ο κόσμος πάλι γνώριμος,
Όλα στην θέση τους.

`

*

Tetto Giko

Αρκετές ημέρες πριν το θάνατό του, ο Tetto Giko παρέδωσε στους μαθητές ένα σφραγισμένο μήνυμα και τους απαγόρευσε να το διαβάσουν όσο ζούσε. Μετά το θάνατό του, οι μαθητές του βρήκαν τα παρακάτω λόγια:
΄

Ποτέ δεν θα εξασφαλίσεις την αλήθεια
Απ΄τους άλλους.
Εσύ είσαι αυτός
Που πάντα μέσα σου
Την κουβαλάς.
Katsu! *

`

Σ.τ. Μ. «katsu» , ιαχή που χρησιμοποιείται στον Ζεν Βουδισμό και στις πολεμικές τέχνες, για να εκφράσει την κατάσταση της θεϊκής αποκάλυψης.
`

Β΄. Χαϊκού για τη ζωή και το θάνατο

`

Το γερασμένο σώμα μου:
Δροσοσταλιά,
Βαριά στην άκρη του φύλλου.

(Κiba)

*

Ό, τι ανθίζει, μαραίνεται΄
Αυτός είναι ο δρόμος όλων των πραγμάτων
Στον κόσμο αυτόν εδώ των λουλουδιών.

(Kiko)

*

Mια γουλιά,
Μια γεύση από νέκταρ!
Νερό την Άνοιξη.

(Kimpu)

*

H χαρά της δροσιάς
Στο χορτάρι,
Όταν πάλι εξατμίζεται.

(Κoraku)

*

Αν χάραμα
Προσέξεις το νερό,
Μπορείς ν΄ακούσεις του λωτού τον ήχο.

(Kyokusai)

*

Tη νύχτα
Αγκαλιάζει ο ύπνος μου
Ίσκιους θερινούς της ζωής μου.

(Οto)

*

Ω, ορτανσία -
Αλλάζεις κι αλλάζεις
Γυρίζοντας στο πρώτο σου χρώμα.

(Bairyu)

Σ.τ. Μ. : Η ορτανσία αναπτύσσεται σε θάμνο ύψους μέχρι δυο μέτρων. Η συνήθης ονομασία για το άνθος της είναι nanabake, «επτά αλλαγές», μια και αλλάζει επτά φορές το χρώμα του. Ξεκινώντας από τις αποχρώσεις του πράσινου, γίνεται κίτρινο, γαλάζιο, πορφυρό, ροζ και τελικά πάλι πράσινο.

`

*

Mια λέξη για το μισεμό;
Το χιόνι που λιώνει
Δεν μοσχοβολά.

(Bokusui)

*

Ω, δεν με θλίβει πια,
Για πού τραβούν
Τα φθινοπωρινά σύννεφα.

(Bufu)

*

Σήμερα είναι η μέρα
Που ο χιονάνθρωπος λιώνει
Και γίνεται πραγματικός άνδρας.

(Fusen)

*

Παραπατώ,
Πέφτω,
Γλιστρώ στην πλαγιά με το χιόνι.

(Getsurei)

*

Ακόμα κι αν συνεχίσω να υπάρχω,
Μια χελώνα ζει
Εκατό φορές περισσότερο.

(Issa)

*

Απ΄αρχής χρόνου
Ειρήνη έχουν μόνο οι νεκροί.
Η ζωή είναι χιόνι που λιώνει.

(Νandai)

*

Tη νύχτα που κατάλαβα
Πως ετούτος είναι κόσμος της τήξης,
Πετάχτηκα στον ύπνο μου.

(Retsuzan)

*

Φέρνω το προσκεφάλι μου
Πιο κοντά
Στη σελήνη.

( Saiba)

`

**********

`

Ο Yoel Hoffmann γεννήθηκε το 1938 στην Ουγγαρία, απ΄όπου διέφυγε μαζί με τους γονείς του από τον τρόμο των Ναζί στην Παλαιστίνη. Νέος ακόμη, ταξίδεψε στην Ιαπωνία, όπου σπούδασε Φιλοσοφία των Θρησκειών και έζησε για διάστημα δυο ετών σε μια Μονή Ζεν. Σήμερα διδάσκει Ασιατική Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Χάιφα.

`

* Τα ποιήματα της ανάρτησης προέρχονται από την συγκεντρωτική γερμανική έκδοση «Todesgedichte japanischer Zenmeister», 2013. Τα σκίτσα είναι του μοναχού Sengai Gibon.

(μτφρ.: Γιώργος Καρτάκης)

antikleidi

poiein

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ