Ελευσίνια Μυστήρια: Ο άσεμνος χορός της γυναίκας - νάνου

Η Αφροδίτη του Willendorf

Μέρος Α'

Είναι φανερό ότι στην αίθουσα της μύησης οι μύστες βίωναν μία ψυχοδηλωτική εμπειρία.

Καθώς μερικές χιλιάδες μύστες μαζί με τους συνοδούς τους - αριθμός μεγαλύτερος από τον πληθυσμό μιας συνηθισμένης πόλης κατά την αρχαιότητα - ήταν σε θέση να δουν κάθε χρόνο το όραμα σε μία προγραμματισμένη τελετή, προφανώς κάποια ψυχοτρόπος ουσία αποτελούσε αναπόσπαστο στοιχείο των Μυστηρίων, ή λάμβανε χώρα κάποια μετάληψη (ευχαριστία) ενθεογενών.

Ο χριστιανός Κλήμης ο Αλεξανδρεύς μας αποκαλύπτει περιφρονητικά ότι τα Ιερά που έκρυβαν τα κάνιστρα ήταν στην πραγματικότητα διαφόρων ειδών φαγώσιμα.

Συνεπώς, ο Αλκιβιάδης και οι υπόλοιποι που καταδικάστηκαν για ιεροσυλία το 415 π.Χ. δεν θα δυσκολεύτηκαν ιδιαίτερα να πάρουν στην κατοχή τους τα Ιερά για να τα επιδείξουν στις ολονύκτιες ψυχαγωγικές συγκεντρώσεις τους, γιατί όπως ανακαλύφθηκε, τέτοιες ιεροσυλίες είχαν συμβεί επανειλημμένα στο πλαίσιο δειπνικών συναθροίσεων στις αριστοκρατικές συνοικίες της πόλης.

Και πράγματι, όπως είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε, η πόση ενός ειδικού ποτού, του Κυκεώνα, αποτελούσε αναπόσπαστο τμήμα των Μυστηρίων.

Τα συστατικά αυτού του ποτού είναι καταγεγραμμένα στον Ομηρικό Ύμνο στη Δήμητρα: κριθάλευρο(άλφιτο), νερό και μέντα ή φλισκούνι (ή βλήχωνας, βοτανική ονομασία ηδύοσμος ο γλήχων).

Ο γλωσσολόγος Calvin Watkins έχει αποδείξει ότι η μέθοδος παρασκευής και τα συστατικά τέτοιων μαγικών ή τελετουργικών ποτών στην Ελλάδα παρουσιάζουν ακριβείς αντιστοιχίες με το βεδικό τελετουργικό ποτό σόμα.

Αντίθετα, καθιστούν προφανές ότι το ελληνικό πρότυπο αντικατοπτρίζει το τελετουργικό ποτό της ινδο-περσικής θρησκείας.

Το ποτό αυτό είναι ψυχοδηλωτικό, ένα ανάμικτο ρόφημα που παρασκευάζεται από γυναίκα ή προσδιορίζεται ως θηλυκό λόγω της πρόσμιξης γάλατος και τοποθετείται πάντα σε ένα ειδικό δοχείο, ώστε οι παρευρισκόμενοι να το πιουν από καθιστή θέση.

Άλλη μια αξιοσημείωτη αντιστοιχία είναι ότι, όπως και στα Ελευσίνια Μυστήρια, την τελετουργία της ανάμιξης του ιερού ποτού αναλαμβάνουν ιέρειες και ότι στο εσωτερικό της αίθουσας της μύησης στην Ελευσίνα υπήρχαν αμφιθεατρικές βαθμίδες όπου κάθονταν οι μύστες.

Βαυβώ

Ιάμβη - Βαυβώ

Η πρώτη που παρασκεύασε το ποτό των Ελευσίνιων Μυστηρίων, τον κυκεώνα, για να το δώσει στη Δήμητρα ήταν η αλλόκοτη υπηρέτρια της βασίλισσας στον Οίκο της Θεάς, που βρίσκεται στο εσωτερικό του Τελεστηρίου ως το άδυτο Ανάκτορο.

Εξαντλημένη από την αναζήτηση της απαχθείσας κόρης της, η Δήμητρα έφτασε στο Καλλίχορον Φρέαρ, ένα πηγάδι έξω από την πύλη του μελλοντικού Ελευσίνιου ιερού. Σε εκείνο το σημείο ήταν όπου χόρευαν μέχρι εξάντλησης οι μύστες μετά τη μακρά πορεία τους από την Αθήνα στην Ιερά Οδό, πρις περάσουν τις πύλες για το απαγορευμένο άδυτο.

Μεταμορφωμένη σε τροφό με το ψεύτικο όνομα Δωσώ, η θεά ισχυρίστηκε ότι είχε πέσει και η ίδια θύμα απαγωγής από πειρατές κατά το ταξείδι της από την  Κρήτη, που είναι και ο πιθανότερος τόπος προέλευσης των Μυστηρίων.

Το πηγάδι ονομαζόταν επίσης Παρθένιον Φρέαρ και ''πηγάδι Των Ανθέων''. Όπως η Δήμητρα ξαπόσταινε δίπλα σε αυτό το φρέαρ - μια στενή σήραγγα που φτάνει μέχρι τον ανακλαστικό καθρέφτη των υπόγειων υδάτων, πίσω από τον οποίο βρισκόταν πλέον η κόρη της, στον Κάτω Κόσμο, στην άλλη πλευρά του υδροφόρου πετρώματος - η ανάκλαση του προσώπου της μητέρας θα έδινε την απατηλή εντύπωση ότι επρόκειτο για το ομοίωμά της, ενώ στην πραγματικότητα επρόκειτο για το αντίθετό της, καθώς ακριβώς σε αυτό το στοιχείο έγκειται η μαγεία των κατόπτρων: Η μητέρα και η κόρη καθίστανται εναλλάξιμες.

Κατά τρόπο ανάλογο, η Δήμητρα μιμείται την εμπειρία της απαγωγής της κόρης της. Η Περσεφόνη έπεσε θύμα αρπαγής ενώ βρισκόταν ανάμεσα σε μια ομάδα αδελφών εναλίων νυμφών, των Ωκεανίδων. Έτσι, τέσσερις αδελφές του οίκου της Βασίλισσας Μετάνειρας καλωσορίζουν τη Δήμητρα στην Ελευσίνα. Έχουν πάει στο πηγάδι για να πάρουν νερό.

Την προσκαλούν στο σπίτι τους και της προσφέρουν τη θέση της τροφού για τον μικρότερο γιο της μητέρας τους Μετανείρας.

Η Δήμητρα μια μητέρα που έχει χάσει την κόρη της, την Περσεφόνη, είναι κατάλληλη για τον ρόλο της τροφού. Εξακολουθεί να παράγει γάλα, αλλά δεν μπορεί να θηλάσει το δικό της παιδί, γιατί εκείνο βρίσκεται στον κάτω κόσμο. Ωστόσο, με το γάλα που προόριζε για τη χαμένη της κόρη μπορεί να θρέψει τους ζωντανούς.

Η βασιλική κατοικία όμως είναι πολύ μικρή για μια Θεά με γιγαντιαίες διαστάσεις, και η Δήμητρα χτυπάει το κεφάλι της στην οροφή πριν μάθει να συρρικνώνεται για να χωράει στο μικροσκοπικό σπιτικό της Ελευσίνας.

Το μοτίβο της εναλλαγής διαστάσεων είναι κοινό σε πολλά πλάσματα του άλλου κόσμου. Τη μια στιγμή γίνονται πανύψηλα και την επόμενη πιο κοντά κι από νάνους.

Όπως στην Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων του Lewis Caroll, η μεταβολή μεγέθους οφείλεται στις διακυμάνσεις της μακροσκοπικής και μικροσκοπικής όρασης που προκαλούν ορισμένες ψυχοτρόποι ουσίες, ή ιδιαίτερα το μανιτάρι Amanita Muscaria ή Αμανίτης ο Μυγοκτόνος, (κοινώς τρελομανίταρο), όπως γνώριζε πολύ καλά ο συγγραφέας της Αλίκης, είτε από προσωπική εμπειρία είτε από τα διαβάσματά του. 

Η Αλίκη με την κάμπια που καπνίζει ναργιλέ

Αυτό φαίνεται στο πρωτότυπο σχέδιο που έκανε ο ίδιος, όπου σε μια νύξη στη βοτανική ταυτότητα του μανιταριού, αναπαριστά τις ψυχοενεργές ιδιότητές του με την κάμπια που κάθεται επάνω του καπνίζοντας μια πίπα, την οποία ο Tenneil αντικατέστησε στην πιο γνωστή μεταγενέστερη εικονογράφηση με ένα ναργιλέ με χασίς.

Η Αλίκη για την οποία γράφτηκε η ιστορία ήταν η κόρη του γνωστού κλασικιστή λόγιου και λεξικογράφου Liddel και προφανώς η περιπέτεια στόχευε να ευχαριστήσει εξίσου και τον πατέρα της, με αυτή την εμφανή αναφορά στο Ελευσίνιο ταξείδι.

Η Θεά αρνήθηκε να καθίσει τον λαμπρό θρόνο που της παραχώρησε η οικοδέσποινα. Όμως η πονηρή υπηρέτρια Ιάμβη της έφερε ένα σκαμνί καλυμμένο με προβιά, όπου η Δήμητρα κάθισε περίλυπη, ώσπου η ίδια η υπηρέτρια τη διασκέδασε με τα χωρατά της και την έκανε να γελάσει, με έναν τρόπο που θα εξελισσόταν σε θεμελιώδες στοιχείο των μεταγενέστερων Μυστηρίων.

Το χωρατό της Ιάμβης ήταν ιδιαίτερα άσεμνο και αναφέρεται λεπτομερειακά. Η υπηρέτρια σήκωσε την εσθήτα της και έδειξε στη θέα τα γεννητικά της όργανα. Το θέαμα διασκέδασε τόσο τη Δήμητρα, ώστε δέχτηκε να πιει το ποτό που θα άνοιγε την πύλη του Κάτω Κόσμου.

Το όνομα της υπηρέτριας - νάνου μαρυτράει ότι η ίδια αποτελεί προσωποποίηση του ιαμβικού μέτρου που χρησιμοποιούν οι χοροί για να απαγγέλουν άσεμνους στοίχους.

Όμως η Ιάμβη δεν επέδειξε τη μυστική της πύλη. Την αποκάλυψε με κινήσεις. Είχε και ένα άλλο όνομα, την έλεγαν Βαυβώ, και όταν γυμνώθηκε, εμφανίστηκε κάτι που κρυβόταν στη δίοδό της.. Ήταν ο Ίακχος, η ενσάρκωση των ιαχών της χαρμόσυνης πομπής. Αφού εμφανίστηκε, πήρε τη θέση του κάτω από τα στήθη της, σαν ένα βρέφος που γεννήθηκε μέσα από την είσοδο του Κάτω Κόσμου.

Συνεχίζεται...

Απόσπασμα από το βιβλίο

Τα μυστικά της αρχαίας Ελευσίνας - τα ιερά μανιτάρια της θεάς

Carl A. P. Ruck

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ

[Απαγορεύεται η αναδημοσίευση της ανάρτησης αυτής χωρίς αναφορά στην πηγή και χωρίς την πλήρη αναγραφή όλων των συντακτών όπως ακριβώς αναφέρονται σε αυτήν. Σε αντίθετη περίπτωση το ιστολόγιο επιφυλάσσεται για χρήση κάθε νομίμου δικαιώματος του]