ΟΤΑΝ ΜΙΛΟΥΝ ΟΙ ΜΟΥΜΙΕΣ

Οι μούμιες που έχουν σωθεί μέχρι σήμερα από την Αίγυπτο αλλά και από πολλά άλλα σημεία της Γης είναι πάρα πολύ σημαντικές πηγές για ένα τεράστιο πλήθος πληροφοριών που πλουτίζουν τις γνώσεις μας για αυτούς τους αρχαίους λαούς. Οι πληροφορίες μπορεί να είναι θρησκευτικές και ιδεολογικές, γνώσεις ανατομίας αλλά και ιατρικής καθώς και επιδημιολογίας αλλά και σχετικές με τη σωματική κατάσταση και τη διατροφή των αρχαίων λαών. Στην ανάρτησή μου αυτή όμως θα ασχοληθώ με την Αρχαία Αίγυπτο και ίσως στο τέλος γίνει λόγος και για άλλους λαούς.

Αρχίζοντας από τις θρησκευτικές πληροφορίες μπορούμε να πούμε ότι οι Αιγύπτιοι ήθελαν οπωσδήποτε να διατηρήσουν το σώμα και τη μορφή γιατί με αυτό τον τρόπο πίστευαν ότι η ψυχή ζει και βρίσκει καταφύγιο στο υλικό σώμα.

Η ταρίχευση ήταν διαδικασία χρονοβόρα (διαρκούσε εβδομήντα δύο ημέρες) , πολύπλοκη και εξαιρετικά πολυδάπανη. Τα δάχτυλα των ποδιών, των χεριών και το πέος των ανδρών τυλίγονταν ξεχωριστά σε επιδέσμους και στη συνέχεια καλύπτονταν με χρυσές διχτυωτές θήκες. Στη συνέχεια περιτυλίγονταν μαζί με ολόκληρο το σώμα. Ανάμεσα στα στρώματα των επιδέσμων τοποθετούνταν σε συγκεκριμένα σημεία φυλαχτά από ημιπολύτιμες πέτρες, χρυσό και ασήμι για να προστατεύουν και άλλο τμήμα του σώματος. 

Κατά την τοποθέτησή τους απαγγέλονταν ειδικές ευχές. Είναι πολύ σημαντικό ότι κατά τη διάρκεια των αιώνων οι θέσεις και το είδος των φυλαχτών έμειναν αναλλοίωτες. Στη θέση της καρδιάς τοποθετείτο ένας σκαραβαίος συνήθως από στεατίτη και στη βάση του σκαλιζόταν η απολογία του νεκρού μπροστά στο δικαστήριο του ΄Οσιρη, το Δικαστήριο του Δευτέρου Θανάτου. 


Παράλληλα με όλα αυτά επί εβδομήντα δύο ημέρες ψάλλονταν και απαγγέλονταν ευχές και τελούνταν τελετουργίες γαι να προφυλαχθεί ο νεκρός κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του προς το Αμέντι (Παράδεισος). 

Τέλος επάνω στην ολοκληρωμένη μούμια τοποτετείτο χρυσή ή από άλλο υλικό προσωπίδα για να γνωρίζει το Κα (ψυχή) το καλυμμένο με επιδέσμους πρόσωπο. Η μεγαλύτερη τιμωρία για τους Αιγύπτιους ήταν να καταστραφεί το σώμα τους μετά το θάνατο. Η μεγαλύτερη ποινή ήταν μετά την θανατική εκτέλεση να καταστραφεί το σώμα. Αυτή η ποινή επιβαλλόταν στους προδότες κατά των Θεών και του Φαραώ.

 ΄Οταν κατά την επανάσταση του γιου του Ραμσή Γ΄του Πενταουάρ σκοτώθηκε ο Φαραώ, ο γιος του Ραμσής Δ΄καταδίκασε τον αδελφό του σε θάνατο δια στραγγαλισμού και έκαψαν το πτώμα του. Και όχι μόνο αυτό, έβαλαν σε καλάθια τη σκόνη του και την σκόρπισαν στους δρόμους γαι να την διασκορπίσουν με τα πόδια τους οι διαβάτες. Η τιμωρία του προδότη ξεπερνούσε ακόμα και το θάνατο.



Οι μούμιες που έχουν διατηρηθεί και έχουν ηλικία χιλιάδων χρόνων είναι μια ολόκληρη εγκυκλοπαίδεια πληροφοριών. Εκτός από τις πληροφορίες που μας δίνουν για την ιδεολογία, την πίστη και τη θρησκεία των Αρχαίων Αιγυπτίων , μας δίνουν και πάρα πολλές πληροφορίες για τις επιστημονικές τους γνώσεις και την μορφή τους, όπως και για την κατάσταση της υγείας τους. Μερικές από αυτές είναι τόσο καλά διατηρημένες που μας δίνουν την εντύπωση ενός ανθρώπου που έχει πεθάνει πριν από λίγο καιρό.

 Γνωρίζουμε ότι το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της Αιγύπτου τουλάχιστον από όσους έχουν διατηρηθεί τα σώματά τους, ανήκαν στη λευκή φυλή και σε καμία περίπτωση στη μαύρη. Το χρώμα τους ήταν λευκό (υπάρχουν βέβαια και περιπτώσεις αφρικανών και κυρίως γυναικών που ζούσαν στα χαρέμια του βασιλιά ή των πλουσίων αρχόντων) και τα μαλλιά τους ήταν καστανά . 

Στις περισσότερες περιπτώσεις ήταν βαμμένα κόκκινα με χένα. Σε δύο γυναικείες μούμιες που διατηρούνται στο Museo Pio Clementino του Βατικανού η βαφή αυτή σώζεται σε άριστη κατάσταση. 

Μια συγκλονιστική κυριολεκτικά μορφή είναι η μούμια του Ραμσή Β΄που υπάρχει στο μουσείο του Καΐρου. Ο Φαραώ πέθανε σε πολύ μεγάλη ηλικία για τα μέτρα της εποχής (περίπου ενενήντα ετών) και η διατήρηση της μούμιας του είναι άψογη λόγω της εξαιρετικής ταρίχευσης. Πρόκειται για έναν άνδρα ύψους 1,85μ. με λευκό δέρμα και κόκκινα φυσικά μαλλιά ( διατηρούνται ελάχιστα από αυτά στο φαλακρό του κρανίο). 

Είναι αλήθεια ότι οι περιγραφές των κειμένων της εποχής του μιλούν για έναν κοκκινομάλη γίγαντα εξαιρετικής ομορφιάς. Στο πρόσωπό του έχουν διατηρηθεί ακόμα και τα φρύδια και οι βλεφαρίδες ενώ στα αυτιά του είναι ολοφάνερες οι τρύπες που φορούσε τα σκουλαρίκια του. Το ύψος των Αιγυπτίων ήταν μέτριο προς το κοντό . Σε πολλές γυναικείες μούμιες διατηρείται το ξυρισμένο κρανίο και το τέλεια αποτριχωμένο σώμα καθώς και η παχυσαρκία στο σώμα της Χατσεπσούτ. 

Ταυτόχρονα αποδεικνύεται ότι οι ταριχευτές γνώριζαν άψογα ανατομία. Αφαιρούσαν τα σπλάχνα από μία πολύ μικρή τομή στην κοιλιά που την κάλυπταν με μια χρυσή ή ασημένια πλάκα που μερικές φορές ήταν και από ελεφαντόδοντο. Τον εγκέφαλο τον αφαιρούσαν από τη μύτη αφού έσπαζαν το διάφραγμα με εργαλεία με μορφή αγκίστρου. Στη συνέχεια καθάριζαν τα υπολείμματα με την παροχέτευση στην κρανιακή κοιλότητα διαλυτικού υγρού. 

Απίστευτες ήταν επίσης οι γνώσεις τους στη φαρμακευτική τόσο για να αντιμετωπίσουν ασθένειες (γνώριζαν τις αντιβιοτικές ουσίες) όσο και για τη διατήρηση των νεκρών. Δυστυχώς μερικές φορές υπερέβαλαν ώστε τα σώματα καταστρέφονταν από την υπερβολική χρήση ουσιών (αυτό έχει συμβεί στον Τουταγχαμών που η μούμια του έχει καταστραφεί σχεδόν εντελώς).



Τα επιτεύγματα της σύγχρονης ιατρικής αλλά και η τελειοποίηση των τεχνολογικών μέσων ιατρικής διάγνωσης έχουν δώσει στους αρχαιολόγους και τους ανθρωπολόγους τεράστιες δυνατότητες για πληροφορίες που παλιότερα ήταν αδύνατες. 

Οι ακτίνες Χ , η αξονική και η μαγνητική τομογραφία, ο έλεγχος του DNA μάς δίνουν εκπληκτικές πληροφορίες για την ηλικία, το είδος διατροφής, την κατάσταση υγείας των μουμιών αλλά και για τα ιατρικά επιτεύγματα των αρχαίων Αιγυπτίων γιατρών.

 Σαν παράδειγμα μπορούμε να πάρουμε τη μούμια του Ραμσή Β΄που είναι ίσως η καλύτερα διατηρημένη παρά το γεγονός ότι ο βασιλιάς πέθανε στα ενενήντα του χρόνια. ΄

Εχει δατηρηθεί άψογα και διατηρούνται τα λιγοστά μαλλιά του που ήταν βαμμένα κόκκινα ( το κόκκινο ήταν το αγαπημένο χρώμα των Αιγυπτίων, υπάρχουν στο Museo Pio Clementino στο Bατικανό δύο γυναικείες μούμιες με μαλιά βαμμένα με χένα) , οι βλεφαρίδες και τα φρύδια του καθώς και οι τρύπες των αυτιών του όπου κρέμονταν σκουλαρίκια. Επάνω στο Φαραώ σώθηκαν ανάμεσα στους επιδέσμους 72 φυλαχτά από πολύτιμες ύλες.

 Η μούμια του Τουταγχαμών αντίθετα ήταν κατεστραμμένη εντελώς από την υπερβολική χρήση ταριχευτικών ουσιών και κολλημένη στο βάθος του φερέτρου ώστε οι αρχαιολόγοι που την αφαίρεσαν σχεδόν την κομμάτιασαν. Παρ΄΄ολα αυτά εντοπίστηκε το DNA του και η ομάδα αίματός του (Α2 θετικό που ταιριάζει σε κλειστές ομάδες και μάλλον βασιλικές οικογένειες ) και έτσι βγαίνει το συμπέρασμα ότι ήταν γιος και μάλιστα από αιμομεικτική σχέση του Εχνατών και όχι γαμπρός του.

Το σημαντικότερο όμως είναι οι ιατρικές πληροφορίες που πέρνουμε. Στη μούμια του Ραμσή βρέθηκαν πρόσθετα δόντια στηριγμένα με χρυσό σύρμα. Εντοπίστηκε η αιτία θανάτου του Τουταγχαμών από σηψαιμία μετά από τραυματισμό στα ανάπηρα πόδια του και όχι από δολοφονία όπως πιστευόταν. 

Παρατηρούνται σε διάφορες μούμιες εγχειρήσεις κάθε είδους και το σημαντικότερο εγχειρήσεις εγκεφάλου. Πολλές φορές αφαιρούνται καρκινικοί όγκοι από τον εγκέφαλο (ονομάζονταν "το αυγό του Δαίμονα") αλλά και αποκαταστάσεις θρυματισμένων κρανιακών οστών από τραυματισμούς και η αντικατάσταση του κατεστραμμένου τμήματος από πλακίδια χρυσού, ασημιού ή ελεφαντόδοντου.

 Το σημαντικότερο από όλα είναι ότι σε πολλές περιπτώσεις ο ασθενής έχει επιζήσει αρκετό διάστημα μετά την επέμβαση. 

Διαπιστώνονται επίσης ασθένειες που υπήρχαν εκείνη την εποχή π.χ ο ολικός καρκίνος που σκότωσε τη Χατσεπσούτ ή οι πολλαπλές αναπηρίες του Τουρταγχαμών και η υδρωπικία του Εχνατών. Οι μούμιες πάντα μας μιλούν αρκεί να θέλουμε να τις ακούσουμε.



Κλείνοντας σήμερα τις αναρτήσεις μου σχετικά με τις μούμιες, θα ασχοληθώ για λίγο με εκείνες που ανακαλύφθηκαν εκτός Αιγύπτου και δυστυχώς έχουμε πολύ λίγα στοιχεία για τον τρόπο της ταρίχευσης και το ιδεολογικό υπόβαθρο αυτής της πράξης.

Αρχικά θα αναφερθώ σε κάποια υπολείμματα ταριχευμένου προσώπου που βρέθηκε στην βασιλικό Λακκοειδή τάφο V των Μυκηνών. Κάτω από τη χρυσή μάσκα βρέθηκε σχεδόν άθικτο το πρόσωπο. 

Φαινόταν ότι είχε υπάρξει μια προετοιμασία γιατί ήταν σπασμένο το διάφραγμα της μύτης , όπως και στις αιγυπτιακές μούμιες, αλλά τίποτα πέρα από αυτό. Δεν υπήρχαν επίδεσμοι και το σώμα είχε καταστραφεί εντελώς.

 Ο ΄Ομηρος μας περιγράφει έναν υποτυπώδη τρόπο ταρίχευσης που γίνεται για να διατηρηθεί ο νεκρός τις δώδεκα ημέρες που χρειάζονταν για την ολοκλήρωση των τελετών της κηδείας. 

Οι Θεοί, μας λέει , έσταζαν Αμβροσία στα ρουθούνια του νεκρού και το άλειβαν με εννεαήμερη αλοιφή για να διατηρηθεί το σώμα του ( αυτό αναφέρεται τόσο στην κηδεία του Πατρόκλου, όσο και του ΄Εκτορα). 

Δυστυχώς το μοναδικό δείγμα αυτής της υποτυπώδους ταρίχευσης καταστράφηκε το 1942 από νερό που μπήκε στα υπόγεια του Εθνικού Μουσείου.

Μούμιες έχουν σωθεί και σε πολύ καλή κατάσταση από τους ΄Ινκας. Πρόκειται για σώματα διαφόρων ανθρώπων αλλά κυρίως νεαρών κοριτσιών που βρέθηκαν στις κορυφές των ΄Ανδεων σε κατάσταση κατάψυξης. Πρόκειται για ανθρωποθυσίες σχετικά με το έθιμο που ονομαζόταν "καπακότσα". Τα νεαρά θύματα για έναν ολόκληρο χρόνο τρέφονταν με ειδικό τρόπο και ζούσαν σε πολύ καλές συνθήκες. 

Συμμετείχαν ακόμα και στις βασιλικές τελετές. Η ιατρική έρευνα απέδειξε ότι στη διατροφή τους περιλαμβάνονταν μεγάλες ποσοτητες αλκοόλ και κόκας. Πιστεύεται ότι ο τρόπος διατροφής τους και το απόλυτο κρύο στις κορυφές των βουνών ( 5000-6000 μ.)συντέλεσαν στην απίστευτα καλή κατάσταση των διατηρημένων σωμάτων. Δεν παρουσιάζεται σ΄αυτά καμμία από τις γνωστές από την Αίγυπτο πρακτικές (αφαίρεση σπλάχνω, επίδεσμοι κ.λ.π).

Τρίτη περίπτωση είναι η ανακάλυψη μουμιών στην επαρχία Σινγκιάνγκ στην Κίνα. Εκεί βρέθηκαν ανέπαφα σώματα θαμμένα στην έρημο, άριστα διατηρημένα αλλά εκεί λόγω της απόλυτης ξηρασίας του περιβάλλοντος. Το περίεργο είναι ότι από τις Δέκα εννέα μούμιες που ανακαλύφθηκαν οι 16 ανήκουν στη λευκή φυλή και διαθέτουν ξανθά μαλλιά και δεν έχουν μογγολοειδή χαρακτηριστικά. Μόνο οι τρείς ανήκουν στην κίτρινη φυλή.

Η αλήθεια είναι ότι το παρελθόν μας μιλά και μας αποκαλύπτει σιγά-σιγά τα μυστικά του αφήνοντας παράλληλα και πολλά άλυτα ερωτήματα.

Μιχάλης Παλικισιάνος

The Mythologists

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ