Τα παιδιά μπορούν να διδαχθούν την ενσυναίσθηση-10 τρόποι

Η Δρ. Michele Borba, μία διεθνής αναγνωρισμένη εμπειρογνώμονας και συγγραφέας θεμάτων περί παιδιών, εφήβων, γονέων, εκφοβισμού και ηθικής ανάπτυξης, στο άρθρο της με τίτλο «Η Κρίση της Ενσυναίσθησης: Γιατί τα παιδιά είναι σκληρότερα;» ανέφερε πολλά αληθινά παραδείγματα παιδιών δημοτικού, τα οποία κρίθηκαν ένοχα για δολοφονία. Σύμφωνα με την ίδια, «αυτοί (οι δολοφόνοι) ήταν όλοι παιδιά χωρίς ίχνος συμπόνιας – η μοναδική αρετή, που οι ειδικοί λένε ότι θα μπορούσε ενδεχομένως να είχε αποτρέψει τη διάπραξη των φρικτών πράξεών τους.»

Φυσικά, οι γονείς δεν θα μπορούσαν ποτέ εκ προθέσεως να μεγαλώσουν τα παιδιά τους με σκοπό να γίνουν εν ψυχρώ δολοφόνοι, αλλά πρέπει να γνωρίζουμε ότι οι πράξεις μας, τα λόγια και τα παραδείγματά μας, διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στο πώς τα παιδιά μας θα συμπάσχουν με άλλους.

Σύμφωνα με τη Δρ. Michele Borba:

«Η ενσυναίσθηση, η πρώτη ουσιαστική αρετή της ηθικής νοημοσύνης, είναι η ικανότητα να ταυτιζόμαστε και να αισθανόμαστε τις ανησυχίες ενός άλλου ατόμου. Είναι το ισχυρό συναίσθημα που σταματά τη βίαιη και σκληρή συμπεριφορά και μας προτρέπει να συμπεριφερόμαστε με ευγένεια στους άλλους. Επειδή η ενσυναίσθηση προκύπτει φυσικά, και αρκετά νωρίς, τα παιδιά μας γεννιούνται με ένα τεράστιο ενσωματωμένο πλεονέκτημα για την ηθική τους ανάπτυξη. Αλλά, η ανάπτυξη αυτής της θαυμάσιας ικανότητας των παιδιών μας να συμπονούν τους άλλους, δεν αποτελεί εγγύηση. Παρόλο που τα παιδιά γεννιούνται με την ικανότητα για ενσυναίσθηση, αυτή πρέπει να καλλιεργηθεί σωστά, διαφορετικά θα παραμείνει αδρανής.»

Περαιτέρω στο άρθρο της, η Δρ. Michele Borba περιγράφει λεπτομερώς τους πέντε παράγοντες που είναι ιδιαίτερα καταστροφικοί για την ενσυναίσθηση και σηματοδοτούν κρίση στην ανάπτυξή της:

1. Συναισθηματική μη διαθεσιμότητα των γονέων
2. Απουσία υποστηρικτικών πατέρων
3. Καταιγίδα σκληρών εικόνων από τα μέσα ενημέρωσης
4. Εκμάθηση απόκρυψης των συναισθημάτων στα αγόρια κατά την ανατροφή τους
5. Κακομεταχείριση στην κούνια

Η Δρ. Michele Borba καταλήγει στο άρθρο της με μία πρόσκληση προς τους ενήλικες να αναγνωρίσουν την ανάγκη για αντιμετώπιση της κρίσης της ενσυναίσθησης και της «επιδημίας της κακίας των παιδιών» και τους ενθαρρύνει να καλλιεργήσουν την ηθική νοημοσύνη των παιδιών.

Σε σχετικά άρθρα για την «Ενσυναίσθηση και την Ευγένεια,» η Δρ. Michele Borba αποκαλύπτει τα παρακάτω μυστικά για την ανατροφή συμπονετικών παιδιών, έχοντας υπόψη ότι «ο καλύτερος τρόπος με τον οποίο τα παιδιά μαθαίνουν την ενσυναίσθηση, είναι μέσα από δικές τους μαρτυρίες ή από τα ίδια τα βιώματά τους»:

 1. Επισημάνετε τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων στο παιδί σας.

Βοηθήστε το παιδί σας να αντιληφθεί τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων τονίζοντας τις εκφράσεις προσώπου, τη στάση του σώματος και τη συμπεριφορά των ανθρώπων σε διαφορετικές συναισθηματικές καταστάσεις. Μερικοί τρόποι με τους οποίους μπορείτε να το κάνετε αυτό είναι με τη χρήση εικόνων ή αφισών από παιδικά βιβλία, με την περιγραφή του βλέμματος του αγαπημένου τηλεοπτικού χαρακτήρα του παιδιού σας, ή με τη χρήση ενός καθρέφτη, με τον οποίο το παιδί, σας δείχνει την έκφραση του προσώπου του για διαφορετικά συναισθήματα (π.χ. λυπημένος, χαρούμενος, θυμωμένος).

Σε σχέση με τα δεινά των πλημμύρων που έπληξαν τους συνανθρώπους μας, θα μπορούσε κανείς να δείξει και φωτογραφίες των θυμάτων, όπως στις ειδήσεις (βεβαιωθείτε ότι αυτές είναι κατάλληλες για την ηλικία των παιδιών) και επίσης επισημάνετε τα συναισθήματά τους. Συζητώντας ανοιχτά για τα συναισθήματα, θα βοηθήσει τα παιδιά μας (και εμάς τους γονείς, επίσης!) να αντιμετωπίσουμε τα συναισθήματά μας με πιο θετικό και αποτελεσματικό τρόπο.

 2. Υποδυθείτε ρόλους για να τονίσετε τα συναισθήματα των άλλων.

Η παιδική ηλικία είναι συνήθως η καλύτερη στιγμή για να υποδυθεί ρόλους το παιδί σας, οπότε, χρησιμοποιήστε αυτό προς όφελός σας. Εκ περιτροπής, αλλάξετε ρόλους με το παιδί σας και υποδυθείτε ότι το παιδί σας βρίσκεται σε κάποια κατάσταση. Ζητήστε από το παιδί σας να υποστηρίξει την πλευρά του άλλου ατόμου και ρωτήστε το, «Πώς θα αισθανόσουν στη θέση του;»

Στα μικρότερα παιδιά ίσως αρέσει περισσότερο αυτή η διαδικασία «θεάτρου» αν χρησιμοποιηθούν μαριονέττες, κούκλες ή φιγουρίνια.

Για παράδειγμα, (πάλι, σε σχέση με την πρόσφατη καταστροφή από τις πλημμύρες):
Προσποιηθείτε ότι το αγαπημένο παιχνίδι του παιδιού σας έχει παγιδευτεί σε μια πλημμύρα. Αν έχετε ένα κουκλόσπιτο, δοκιμάστε να το βυθίσετε μέχρι τη μέση σε νερό και τοποθετείστε τις κούκλες ή τα φιγουρίνια του παιδιού σας πάνω στη στέγη του. Πείτε στο παιδί σας να υποδυθεί το ρόλο των παιχνιδιών, δηλαδή, να εκφράσει τα ενδεχόμενα λόγια ή συναισθήματά τους. Λάβετε μέρος και εσείς εκφράζοντας τα δικά σας φανταστικά συναισθήματα επίσης.

3. Ζητήστε από το παιδί σας να φανταστεί τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων.

Βοηθήστε το παιδί σας να συνδεθεί με τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων κάνοντας το να φανταστεί πώς αισθάνονται άλλοι σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. Ίσως να θέλετε να ξεκινήσετε με ανθρώπους τους οποίους γνωρίζουν προσωπικά και στη συνέχεια να συμπεριλάβετε ακόμη και αγνώστους.

Για παράδειγμα: Το παιδί σας έφτιαξε μία ξεχωριστή κάρτα γενεθλίων για τον εξάδελφό του. Πείτε στο παιδί σας να φανταστεί πώς θα αισθανθεί ο εξάδελφός του μετά την παραλαβή της κάρτας. Ρωτήστε και πάλι το παιδί σας, «Πώς θα αισθανόσουν στη θέση του;»

 4. Επαινέστε το παιδί σας για τις ευαίσθητες και ευγενικές του πράξεις.

Η Δρ. Michele Borba λέει «ένας από τους πιο απλούς και αποτελεσματικούς τρόπους για την ενίσχυση οποιασδήποτε συμπεριφοράς είναι ο έπαινος της πράξης αμέσως μόλις συμβεί.» Έτσι, όταν παρατηρήσουμε ότι τα παιδιά μας είναι ευγενικά και συμπονετικά, θα πρέπει να τους εκφράσουμε την ικανοποίησή μας για αυτό.

Για παράδειγμα: «Εκτιμώ ότι μόλις τώρα προσευχήθηκες για τα θύματα της πλημμύρας και ότι θέλεις να τους βοηθήσεις δίνοντας τους κάποια από τα ρούχα σου. Οι πράξεις σου κάνουν τον πατέρα σου και εμένα ευτυχής, γνωρίζοντας ότι νοιάζεσαι για τους άλλους.»

5. Πάντα να ρωτάτε, «Πώς θα αισθανόσουν;»

Όταν προκύπτει μία ευκαιρία κάντε στο παιδί σας αυτή την ερώτηση, χρησιμοποιώντας καταστάσεις από βιβλία, την τηλεόραση, τις ταινίες και την πραγματική ζωή. Για παράδειγμα, «Οι πλημμύρες κατέστρεψαν τα σπίτια πολλών ανθρώπων και πολλοί από αυτούς αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Κοίταξε αυτή την εικόνα τους στην εκκλησία. Πώς νομίζεις ότι αισθάνονται;»6. Χρησιμοποιήστε τον τύπο «αισθάνομαι + έχω ανάγκες.»

Στο βιβλίο με τίτλο «Μεγαλώνοντας ένα Ηθικό Παιδί,» οι συγγραφείς Michael Schulman και Eva Mekler διαπίστωσαν ότι ένας καλός τρόπος για να αυξηθεί η ευαισθησία στα παιδιά είναι να τους κάνουμε ερωτήσεις ώστε να τους βοηθήσουμε να ανακαλύψουν τα συναισθήματα και τις ανάγκες των ανθρώπων.

Αυτό σημαίνει ότι επισημαίνουμε τα συναισθήματα ενός ατόμου στα παιδιά μας και στη συνέχεια ζητούμε από τα παιδιά να μαντέψουν τι μπορεί να χρειάζεται το συγκεκριμένο άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τα συναισθήματά του.

Για παράδειγμα:
Γονέας: Κοίταξε εκείνο το μικρό αγόρι που κλαίει και είναι βρεγμένο στο κέντρο εκκένωσης. Πώς νομίζεις ότι αισθάνεται;
Παιδί: Νομίζω ότι κρυώνει.
Γονέας: Τι νομίζεις ότι χρειάζεται ώστε να αισθανθεί καλύτερα;
Παιδί: Ίσως να χρειάζεται μία κουβέρτα ή μερικά στεγνά ρούχα.

Στη συνέχεια μπορείτε να χρησιμοποιήσετε αυτό ως ξεκίνημα για τη συλλογή ειδών πρώτης ανάγκης, τα οποία μπορεί η οικογένειά σας να δωρίσει στα θύματα της πλημμύρας. Προωθήστε την ενεργή συμμετοχή των παιδιών σας σε αυτό. (Μπορεί να είναι αγώνας στην αρχή, αλλά συνεχίστε την προσπάθεια).

7. Συζητήστε σχετικά με το γιατί η αναίσθητη ή η αδιάφορη συμπεριφορά είναι απαράδεκτη.

Κατά τη διάρκεια των περιπτώσεων, όταν το παιδί σας εμφανίζει αναίσθητη, αδιάφορη ή απαθή συμπεριφορά, βεβαιωθείτε ότι το παιδί σας γνωρίζει γιατί αυτή η συμπεριφορά είναι απαράδεκτη.

Η Δρ. Michele Borba προτείνει να εξηγήσουμε αυτό που μας ενδιαφέρει σχετικά με τη συγκεκριμένη συμπεριφορά και πώς αισθανόμαστε για τις αδιάφορες πράξεις των παιδιών μας.

Για παράδειγμα, μπορούμε να πούμε: «Ανησυχώ για το ότι δεν θέλεις να μοιραστείς τα πράγματά σου με άλλους, ειδικά με αυτούς που έχουν ανάγκη, όπως τα θύματα της πλημμύρας. Ας προσπαθήσουμε να εξετάσουμε πώς αισθάνονται τώρα. Στην οικογένειά μας, πάντοτε συμπεριφερόμαστε με ευγένεια στους άλλους και μοιραζόμαστε ότι μπορούμε.»

Ή, «Η συμπεριφορά σου απέναντι στην αδελφή σου είναι απαράδεκτη. Αναμένουμε από εσένα να συμπεριφέρεσαι απέναντι σε αυτήν και σε άλλους, όπως θα ήθελες να σου συμπεριφέρονται.»

8. Θέστε συνέπειες για την αδιάφορη συμπεριφορά.

Αν τα παιδιά μας εξακολουθούν να είναι απαθείς και αδρανείς προς τα συναισθήματα των άλλων, θα πρέπει να θέσουμε συνέπειες για τέτοια συμπεριφορά. Βεβαιωθείτε όμως, ότι οι συνέπειες είναι σημαντικές και κατάλληλες για την ηλικία και «ταιριάζουν στο έγκλημα» των παιδιών.

Τις περισσότερες φορές, οι καλύτερες συνέπειες για την απάθεια και την αναισθησία είναι τρόποι με τους οποίους το παιδί μπορεί να επανορθώσει.

Για παράδειγμα, «Ήσουν κακός απέναντι στο φίλο σου νωρίτερα, έτσι δεν σου επιτρέπεται να παίξεις μαζί του τώρα.»

Μπορείτε, επίσης, να επιμείνετε ώστε το παιδί σας να απολογηθεί ειλικρινά σε οποιονδήποτε στον οποίο ήταν αδιάφορος.

 9. Αναζητήστε ευκαιρίες εθελοντισμού (κυρίως σαν οικογένεια).

Υπάρχει καλύτερος τρόπος για να διδάξουμε την ενσυναίσθηση από την ίδια την υιοθέτησή της; Υπάρχουν αμέτρητοι τρόποι με τους οποίους εσείς και η οικογένειά σας μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τη συμπόνια σας για τα θύματα της πλημμύρας, ως ελατήριο για την πραγματοποίηση καλών πράξεων.

Βέβαια, δεν θα πρέπει να περιμένουμε το χτύπημα μιας καταστροφής ώστε να γίνουμε εθελοντές. Αντιθέτως, θα πρέπει να κάνουμε τον εθελοντισμό και την εξυπηρέτηση άλλων ανθρώπων μέρος της ζωής μας. Μπορούμε να ξεκινήσουμε κάνοντας μικρά πράγματα, όπως τη διοργάνωση πάρτι γενεθλίων για συγκεκριμένο σκοπό, τη δωρεά παλιών βιβλίων και παιχνιδιών, ή ίσως ακόμη και την παραχώρηση χορηγίας σε ένα παιδί.

10. Αφήστε «κληρονομιά καλοσύνης» στο παιδί σας.

Η Δρ. Michele Borba τονίζει τη σημασία της καλλιέργειας της ενσυναίσθησης στα παιδιά μας. Αφήνοντας «κληρονομιά καλοσύνης» στο παιδί μας σημαίνει ότι βοηθάμε τα παιδιά μας να έχουν ισχυρές και ευγενικές καρδιές – κάτι που είναι απολύτως αναγκαίο σε έναν κόσμο γεμάτος βία, εκφοβισμό και αδιαφορία. Η Δρ. Michele Borba λέει: «Είναι ένα δώρο το οποίο θα δωρίζεται συνέχεια – τα παιδιά σας θα το περάσουν στα παιδιά τους, και αυτά στα δικά τους και θα έχετε επηρεάσει το μελλοντικό τους κόσμο.»

Ακριβώς όπως και οτιδήποτε άλλο διαμορφώνει τη συμπεριφορά και τις στάσεις των παιδιών μας, πρέπει να διδάξουμε στα παιδιά μας, να είναι ευγνώμων ή πώς να συμπεριφέρονται στα σπίτια των άλλων ή πώς να εκφράζουν θετικά συναισθήματα, αφού η κάθε μέρα μπορεί να είναι γεμάτη προκλήσεις. Αυτό που είναι σημαντικό όμως είναι να μην τα παρατάμε. Σε τελική ανάλυση, το μέλλον των παιδιών μας και ίσως ακόμα και το μέλλον των ανθρώπων γύρω μας, μπορεί κάλλιστα να εξαρτώνται από την επιμονή μας.

Πηγή: www.micheleborba.com

ελεύθερη μετάφραση από το http://www.kidsgo.com.cy

psychopedia

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ