Τί σκέφτεστε όταν βλέπετε τους συμπατριώτες-μας να πάσχουνε από βλακεία; (Για να το πω κάπως ήπια.) Δεν θλίβεστε; Εγώ πολύ θλίβομαι. Ίσως γιατί έχω ζήσει χρόνια στο εξωτερικό, έχω γνωρίσει τη βλακεία των ανθρώπων σε ξένες χώρες, κι έχω σχηματίσει την ουτοπική ελπίδα οτι οι συμπατριώτες-μου τάχα δεν πάσχουν απ’ αυτή την ασθένεια, ή τέλος πάντων πάσχουν λιγότερο. Οπότε όταν έρχομαι αντιμέτωπος κατά πρόσωπο με τη σκληρή πραγματικότητα, τι να κάνω... θλίβομαι.
Τα πιο πρόσφατα κρούσματα πατριωτικής βλακείας αφορούν ένα θέμα που έχει απασχολήσει κατά καιρούς Έλληνες και Τούρκους: πώς πρέπει να λέγεται η πρωτεύουσα της πάλαι ποτέ Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, η μοναδική μεγαλούπολη που εκτείνεται σε δύο ηπείρους. Κι επειδή το θέμα εξάπτει τους πιο θερμόαιμους (και θερμοκέφαλους) κι από τις δύο μεριές του Αιγαίου, γίνονται δηλώσεις επί δηλώσεων με πλήρη απουσία σκέψης και στοιχειώδους λογικής.
Άλλος είναι πρώην Κωνσταντινουπολίτης ή γόνος προσφύγων(1) και θεωρεί εαυτόν προσβεβλημένο, άλλος είναι εθνικόφρων Έλληνας ή Τούρκος, άλλος είναι απλώς ηλίθιος, και γενικά λέει ο καθένας το μακρύ-του και το κοντό-του. Εγώ θα χρησιμοποιήσω κάποια επιχειρήματα για να καταγράψω εδώ την άποψή-μου, κι αν υπάρχουν αντεπιχειρήματα τα οποία να στηρίζονται στη λογική (και όχι στην αυθαιρεσία του “αυτή είναι η σωστή άποψη, κ’ υποταχθείτε όλοι σ’ αυτό που λέω!”) καταρρίπτοντας αυτά τα οποία γράφω παρακάτω, ευχαρίστως να τα μάθω (στείλτε-μου email).(2)
Το παρόν κείμενο περιλαμβάνει τα εξής:
Την προσωπική-μου άποψη για το θέμα αυτό, αμέσως παρακάτω,
Γνώμες αναγνωστών και τις απαντήσεις-μου σ’αυτές, και
Ένα άρθρο Τούρκου δημοσιογράφου, σχετικό με το θέμα, που μετέφρασα με την άδειά του.
Η προσωπική-μου άποψη για το θέμα αυτό είναι πολύ απλή:
Στα ελληνικά η πόλη αυτή λέγεται Κωνσταντινούπολη, ενίοτε και απλώς Πόλη· τελεία και παύλα. Δεν τη λέμε Ιστάνμπουλ, όπως δεν λέμε Νιου Γιορκ, αλλά Νέα Υόρκη· δεν λέμε Λάντον, αλλά Λονδίνο· δεν λέμε Μούνχεν, αλλά Μόναχο· ούτε λέμε Μασκβά και Φιρένζε, αλλά Μόσχα και Φλωρεντία· και ούτω καθεξής, με δεκάδες παρόμοια παραδείγματα. Αν επρόκειτο να προφέρουμε την κάθε πόλη έτσι όπως την προφέρουν οι γηγενείς ομιλητές της γλώσσας που επικρατεί στην πόλη, αφενός θα κομποδένονταν η γλώσσα-μας,(3) και αφετέρου δεν θα μπορούσαμε να συνεννοηθούμε μεταξύ-μας. Υπάρχει τίποτα πιο ξεκάθαρο απ’ αυτή τη σκέψη;
Στα τούρκικα όμως, η πόλη γράφεται İstanbul. Και στα αγγλικά Istanbul. Τί να κάνουμε δηλαδή, έτσι τη λένε οι άνθρωποι. Εμείς θα υπαγορεύσουμε στους άλλους πώς να λένε στη δική-τους γλώσσα μια πόλη (είτε δικιά-τους ή ξένη); Δικιά-τους η γλώσσα, ότι θέλουν ας λένε (στη γλώσσα-τους).
Το θέμα ανακινήθηκε λίγο καιρό πριν γράψω το παρόν (Οκτώβριος 2006) στην Ελλάδα επειδή κάποιος Έλληνας καλλιτέχνης χρησιμοποίησε το Istanbul μιλώντας μπροστά σε Τούρκικο ακροατήριο. Δεν ξέρω σε ποια γλώσσα μιλούσε ο άνθρωπος. Αν μιλούσε στα ελληνικά, τότε έπρεπε να πει «Κωνσταντινούπολη», και ο μεταφραστής-του στα τούρκικα φυσικά να πει İstanbul. Αν μιλούσε στα αγγλικά, τότε και πάλι Istanbul είναι η μοναδική επιλογή, αφού έτσι λέγεται η πόλη στα αγγλικά.
Βγήκανε μετά οι διάφοροι κραυγάζω-χωρίς-να-σκέφτομαι στα κανάλια, και υποστηρίξανε απόψεις μέχρι και όπως “Εγώ όταν μιλάω με τον ξένο, και μου λέει ο ξένος Istanbul, εγώ του λέω όχι Istanbul, αλλά Constantinoupolis να λες!” Δηλαδή εννοούν οι τύποι αυτοί να υπαγορεύουν στους ξένους ποιες λέξεις θα χρησιμοποιούν εκείνοι στη γλώσσα-τους. Εκτός του οτι η ιδέα αυτή είναι αγενής, είναι και αφελέστατη. Διότι θα έρθει μετά κι ο Τούρκος και θα υποστηρίξει — με την ίδια ακριβώς λογική — οτι την πρωτεύουσα του νομού Έβρου δεν πρέπει να τη λέμε Αλεξανδρούπολη, αλλά Ντεντέαγατς, την Κομοτηνή Γκιουμουλτζίνα, και ούτω καθεξής. Οι Βούλγαροι θα μου πούνε, κακώς λές οτι κατάγεσαι από την Έδεσσα, πρέπει να λες «από τα Βοδενά». Και πάει λέγοντας.
Άλλοι πάλι υποστήριξαν οτι πρέπει εμείς (οι Έλληνες) όταν μιλάμε π.χ. αγγλικά να λέμε Constantinoupolis, ή Constantinople, και πάντως όχι Istanbul. Είπαμε, η βλακεία δεν πάει στα βουνά. Δηλαδή — πάντα με την ίδια λογική — κι ο Εγγλέζος, ο Αμερικάνος, κλπ., που τυχόν έχει μάθει ελληνικά, μπορεί και πρέπει να μιλάει ως εξής:
«Φτάσαμε με το πλοίο στο λιμάνι του Παϊρίας, κι από κει πήγαμε με το μέτρο στην Άθενς, όπου επισκεφθήκαμε πρώτα τους στύλους του Ολύμπιαν Ζους, και μετά το Πάρθενον. Θαυμάσαμε το κόσμημα αυτό της εποχής του Περίκλιζ, και περπατήσαμε στα ίδια δρομάκια της αρχαίας Άγκορα όπου κάποτε περπάτησαν κι ο Σόκρτιζ, ο Πλέιτοου, κι ο Άριστοτλ.»
Όχι, ευχαριστώ, δεν θα πάρω.
Βήμα δεύτερο:
