Τίποτα δεν είναι τυχαίο, κι ούτε που θα είναι ποτέ, είτε πρόκειται για μια ατελείωτη σειρά τέλειων όμορφων ημερών που αρχίζουν και τελειώνουν μέσα σε μια χρυσωπή ανταύγεια, είτε οι πιο επιφανειακά χαοτικές πολιτικές πράξεις, η δόξα μιας μεγάλης πόλης, η κρυστάλλινη δομή ενός πολύτιμου λίθου που δεν είδε ποτέ το φως, οι κατανομές των περιουσιών, το ποια ώρα ξυπνά ο γαλατάς, οι θέσεις των ηλεκτρόνιων, η εμφάνιση ενός εκπληκτικά ψυχρού χειμώνα ύστερα από έναν άλλο.
Ακόμη και τα ηλεκτρόνια που υποτίθεται ότι είναι παράγωγα του απρόβλεπτου, είναι δαμασμένα και πειθαρχικά μικρά πλάσματα που τρέχουν γύρω, με την ταχύτητα του φωτός, πηγαίνοντας ακριβώς εκεί όπου έχει υπολογιστεί να πάνε.
Βγάζουν αδύναμους σφυριχτούς ήχους που, όταν κατανοηθούν στους πλήθος συνδυασμούς τους, είναι τόσο ευχάριστοι όσο κι ο άνεμος που σφυρίζει μέσα σ' ένα δάσος και κάνουν ακριβώς αυτό που τους είπαν να κάνουν.
Γι' αυτό πρέπει να είμαστε σίγουροι.
Κι ωστόσο υπάρχει μια θαυμαστή αναρχία, μέσα στο ότι ο γαλατάς επιλέγει την ώρα που θα ξυπνήσει, το ποντίκι διαλέγει το τούννελ, μέσα στο οποίο θα τρυπώσει όταν ο υπόγειος σιδηρόδρομος έρχεται ορμητικός από το Μπόρροου Χωλ κι η νιφάδα του χιονιού που πέφτει όπου αυτή θέλει.
Πως μπορεί και γίνεται αυτό;
Αν τίποτα δεν είναι τυχαίο, και το κάθε τι είναι προκαθορισμένο, πως μπορεί να υπάρχει ελεύθερη βούληση;
Η απάντηση σ' αυτό είναι απλή.
Τίποτα δεν είναι προκαθορισμένο, ή ήταν καθορισμένο, ή θα είναι καθορισμένο.
Άσχετα με όλα αυτά, το κάθε τι έχει συμβεί μονομιάς, μέσα σε λιγότερο από μια στιγμή, κι ο χρόνος επινοήθηκε επειδή δεν μπορούμε να κατανοήσουμε με μια ματιά τον τεράστιο και λεπτομερειακό πίνακα που μας έχει δοθεί, γι΄αυτό και τον διασχίζουμε με γραμμικό τρόπο, κομμάτι το κομμάτι.
Ο χρόνος, ωστόσο, μπορεί εύκολα να ξεπεραστεί, όχι με το να κυνηγούμε το φως, αλλά με το να σταθούμε πίσω κι αρκετά μακριά, ώστε να τα δούμε όλα μονομιάς.
Το σύμπαν είναι ακίνητο κι ολοκληρωμένο.
