Ο ΔΙΟΓΕΝΗΣ Ο ΟΙΝΟΑΝΔΕΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΕΠΙΚΑΙΡΑ ΕΓΧΑΡΑΚΤΑ ΛΟΓΙΑ ΤΟΥ (ΜΕΡΟΣ Α)

Ένα κείμενο του Μπάμπη Πατζόγλου:

Ως γόνος Μικρασιατών προσφύγων γονέων που είμαι,  θέλησα  ν’ ασχοληθώ με έναν κορυφαίο Επικούρειο  των χαμένων πατρίδων. Τον Διογένη τον Οινοανδέα, καθώς και με τoν  εγχάρακτο λόγο του, ο οποίος είναι επίκαιρος και ζωντανός στο σήμερα και στο διηνεκές. Ο σπουδαίος αυτός Επικούρειος άνθρωπος ήταν μια προσωπικότητα ενός κατεστραμμένου και ξεχασμένου πολιτισμού. Ενός ανώτερου πολιτισμού που καταστράφηκε κατά τον Μεσαίωνα.

*

Ψάχνοντας στον χάρτη βλέπουμε πως η ξεχασμένη και ερειπωμένη πόλη  Οινόανδα βρίσκεται περίπου στο γεωγραφικό μέσον των δύο άλλων  εγκαταλελειμμένων πόλεων με την συνονομασία  Τελμησσός ή Τερμησσός. Η μία εκ των πόλεων αυτών είναι στα παράλια της Μ. Ασίας και η άλλη στα ενδότερα, βορειανατολικά της Αττάλειας.

Η πατρίδα λοιπόν του Διογένη του Οινοανδέα είναι σε μία κορυφή  του όρους Μασσίκυτος που βρίσκεται  μέσα σ’ ένα οροπέδιο  στην ορεινή Λυκία. Βρίσκεται προφανώς για οχυρωματικούς λόγους, κυριολεκτικά κρυμμένη από τον κόσμο. Τα άγνωστα λοιπόν στους πολλούς Οινόανδα  ήταν μια μεγάλη Ελληνική πόλη της Μ. Ασίας. Και δεν υπολείπετο σε τίποτα από μία τυπική αρχαία Ελληνική πόλη. Είχε θέατρο, αγορά, ναούς, γυμναστήρια, αγάλματα τουλάχιστον 20 όπως μας μαρτυρούν οι βάσεις τους, μεγάλα κτίρια, υδραγωγείο, λουτρά, τείχη, κ.τ.λ. Είχε ακόμα επικοινωνία και με τις άλλες πόλεις και διοργάνωνε μουσικούς και αθλητικούς αγώνες, τα Δημοσθένεια.

Η πόλη αυτή είναι γνωστό - άγνωστο πως εγκαταλείφθηκε  περί τα τέλη του  9ου αιώνα μ. τ. χ . Μας λέει πολλά για την εγκατάλειψή της το ότι  υπήρχε και εκεί χριστιανική επισκοπή.  Όπως εγκαταλείφθηκαν τόσες και τόσες πόλεις ή έγινε άσημος οικισμός από τους χριστιανούς μέχρι τα νεότερα χρόνια,. ακόμα και αι Αθήναι, το Παγκόσμιο πνευματικό κέντρο.

*

Είναι ιστορικά αποδεδειγμένο πως σε καθεστώτα ανελεύθερα, καταπιεστικά, σε κλίμα τρομοκρατίας ή ακόμα σε καθεστώτα πολιτικής ή θρησκευτικής μισαλλοδοξίας η δυνατότητα της  ύπαρξης των Επικούρειων Κήπων είναι δύσκολη έως απαγορευτική. Πολλώ μάλλον η παραγωγή πολιτισμού, που να ενδιαφέρεται για την ευδαιμονία και την ευτυχία των πολλών.

Ο Χαράλαμπος. Θεοδωρίδης μας αναφέρει πως  η ύπαρξη της Επικούρειας φιλοσοφίας κατά την διάρκεια των Ελληνιστικών και των Ρωμαϊκών χρόνων ήταν οριακά ανεκτή ή βρισκότανε σε ημιπαρανομία. Και μας παραθέτει διάφορες αποδείξεις μία από τις οποίες είναι η άγρια πολεμική του Πλούταρχου εναντίον του Συνεπικούρειου Κολώτη που έζησε 350 χρόνια πριν. Ο Πλούταρχος  τον βρίζει παθιασμένα τον Κολώτη, σαν να ήταν σύγχρονοι, και σαν να ζούσε στην εποχή του.

Με την άνοδο της δυναστείας  των Αντωνίνων στα τέλη του 1ου αιώνα έως τα τέλη του 2ου΄ αιώνα μ τ.χ. που οι Αυτοκράτορες δεν ήταν πορφυρογέννητοι αλλά υιοθετημένοι στρατηγοί και που δημιουργήθηκε  η χρυσή εποχή της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, η Επικούρεια φιλοσοφία είχε μία νέα αναγέννηση. Μία απόδειξη που επισκιάζει όλες τις άλλες είναι ότι, η Συνεπικούρεια σύζυγος του τέως αυτοκράτορα

Τραϊανού Πλωτίνα κατορθώνει να πείσει τον θετό της γιο τον αυτοκράτορα Αδριανό, να αναμορφώσει την σχολή πλέον και όχι τον Κήπο των Αθηνών, επιτρέποντας να ηγούνται της σχολής και Έλληνες εκτός από Ρωμαίους, όπως ίσχυε επί διακόσια χρόνια..

Σ’ αυτήν την εποχή της Επικούρειας αναγέννησης υπήρξε κάποιος  Διογένης από τα Οινόανδα, που έστησε έναν τοίχο στην αγορά της πόλης του γύρω στο 100 μ.τ.χ. Ένα φιλοσοφικό βιβλίο πάνω σ’ ένα τοίχο, κάτι μοναδικό στην ιστορία της ανθρωπότητας. Έναν τοίχο 80 περίπου τ.μ. Και  σ’ αυτόν τον τοίχο σκάλισε, καί την  υλιστική φιλοσοφία του Επίκουρου με τον δικό του γλαφυρό τρόπο, καί τις επιστολές του τις εμπνευσμένες από την Επικούρεια φιλοσοφία, καί την ορθή  προσαρμογή στην εποχή του της  φιλοσοφίας αυτής.

Τα γράμματα της επιγραφής αυτής ήταν  έτσι κατασκευασμένα που τα μεγαλύτερα σε μέγεθος γράμματα βρισκόντουσαν ψηλά ενώ τα μικρότερα, στο ύψος του ανθρώπου.

Ο τοίχος αυτός γκρεμίστηκε 300 έτη μετά τον θάνατο του Διογένη και έγινε υλικό για νέες οικοδομές. Οι ογκόλιθοι του διεσπάρησαν σε διάφορα σημεία της πόλης και χρησιμοποιήθηκαν, για σπίτια και για λιθοστρώσεις.  Δυστυχώς ο Διογένης δεν μπορούσε να διαβλέψει  την επερχόμενη καταστροφή μέσω του μισαλλόδοξου λόγου του Ιησού «μη ων μετ’  εμού κατ’ εμού εστίν» 

Την επιγραφή αυτή προσπαθούνε να την ανασυστήσουν οι επιστήμονες και οι ερευνητές εξάγοντας τους ογκόλιθους από εκεί που είχαν τοποθετηθεί μετά την καταστροφή της.

*

Ο Διογένης, ήταν απ’ ότι φαίνεται  ένας Έλληνας  Επικούρειος φιλόσοφος που έχοντας ζήσει μία ευτυχισμένη ζωή θέλησε να αφήσει την τέχνη της  ζωής  αυτής ως παρακαταθήκη, καί  στους συμπολίτες του, καί στους ξένους που θα επισκέπτονταν την πόλη, καί στις επερχόμενες γενιές. Και όπως μας αποκαλύπτει η επιγραφή,  ήταν γέρος και άρρωστος  όταν την έφτιαξε. Ακόμα θα πρέπει να ήταν και ευκατάστατος για να κατασκευάσει αυτήν την μνημειώδη επιγραφή και να την τοποθετήσει στην αγορά της πατρίδας του.

Έτσι η βούληση του ήταν να απελευθερώσει τον κόσμο από τους μεταφυσικούς φόβους αφ’ ενός, και από τις άχρηστες και κενές περιεχομένου δοξασίες αφ’ ετέρου. Επίσης  θέλησε με την κοινοποίηση της Επικούρειας φιλοσοφίας να παρακινήσει τους ανθρώπους να ασχολούνται με την καλλιέργεια της ψυχής και την αταραξία τους. Με τα πραγματικά τους συμφέροντα, παρά να μαγεύονται από τα ωραία λόγια κάποιων δικτατορίσκων και να εξυπηρετούν τις επιδιώξεις τους.

*

Αρχίζει την μεγάλη Επιγραφή ο Συνεπικούρειος Διογένης  εξηγώντας τους λόγους για τους οποίους την δημιούργησε. Λόγοι που και σήμερα, είναι παρόμοιοι, και ίδιοι.

«Βλέποντας» μας αναφέρει. «τους περισσότερους ανθρώπους να υπακούν στην κενοδοξία της ψυχής και να μην δίνουν σημασία στις καταγγελίες του σώματός τους, που δίκαια την κατηγορεί ότι τo φθείρει ενώ δεν πρέπει, και το καταπονεί και το τραβολογάει σε υποθέσεις ανώφελες. Γιατί αυτά που ζητάει το κορμί είναι μικρά και εύκολα αποκτώνται και θα μπορούσε η ψυχή, απολαμβάνοντάς  τα και αυτή να αισθάνεται ωραία. Ενώ αυτά που ζητάει αυτή, και μεγάλα είναι και δύσκολα αποκτώνται και κινδύνους επιφέρουν και δεν ωφελούν σε τίποτα  την ανθρώπινη φύση. Βλέποντας λοιπόν αυτούς τους ανθρώπους να ζουν σε τέτοια κατάσταση θρηνούσα για την ζωή που έκαναν και μου ερχόντουσαν δάκρυα με τη σκέψη ότι πάνε στράφι τα χρόνια τους και σκέφτηκα ότι είναι καθήκον ενός καλού ανθρώπου, όσο περνάει από το χέρι του, να βοηθήσει όσους έχουν νου και ορθή κρίση. Να  ο κύριος λόγος που καταπιάστηκα μ’ αυτό το σύγγραμμα». Όπως θρηνεί και σήμερα ο

κάθε Επικούρειος, ο κάθε ανθρωπιστής που βλέπει άρρωστα άτομα που υπακούουν στο χρήμα ή στην κενοδοξία. Που τους απασχολεί οτιδήποτε  άλλο εκτός από την γαλήνη της ψυχής τους.

Και συνεχίζει ο Διογένης και μας λέει «το έκανα επίσης, για να αντιπαρατεθώ σ’ εκείνους που επιχειρούν να διαβάλλουν την φιλοσοφία, υποστηρίζοντας ότι είναι άχρηστη. Και χωρίς να κάνω πολιτική, μιλάω με το κείμενο μου αυτό, σα να είμαι εδώ μπροστά σας, εγώ ο ίδιος, προσπαθώντας να δείξω ότι το φυσικό ανθρώπινο αγαθό, που είναι η ψυχική ηρεμία, είναι το ίδιο για όλους και για τον καθένα ξεχωριστά.» 

*

Είναι αλήθεια το γεγονός, πως τους κοινούς ανθρώπους τους φόβιζαν και τους φοβίζουν ακόμα και σήμερα, τα φυσικά φαινόμενα. Μερικοί λένε ότι είναι εκ Θεού σταλθέντα.  Τους τρομοκρατούν οι  κεραυνοί, τα αστροπελέκια, τα μαύρα και απειλητικά σύννεφα, ο δυνατός αέρας, οι σεισμοί, κ.α.. Επίσης οι πιο πολλοί νομίζουν πως η μοίρα τους εξαρτάται από τη Σελήνη, απ’ τα ζώδια ή τους αστερισμούς.

«Άλλοι» μας γράφει ο Διογένης «δεν αφιερώνονται στην μελέτη της φύσης ούτε στην έρευνα των ουρανίων σωμάτων, και καθώς ντρέπονται να το ομολογήσουν ανοιχτά, χρησιμοποιούν άλλους, πλάγιους τρόπους απόρριψης.» Και όταν δεν αφιερώνονται στην μελέτη της φύσης, λογικό είναι να καλλιεργηθεί η οποιαδήποτε δεισιδαιμονία.   

Ας προσπαθήσουμε να  εκλάβουμε επί πλέον και σ’ αυτούς τους παρόντες δύσκολους καιρούς, την μοναξιά μας, την μοναχικότητά μας, τις σκέψεις μας, τα άγχη μας, και έναν, συχνά  κακό σύμβουλο που έχουμε μέσα μας: τον άφρονα συναισθηματικό  εαυτό μας. Ακόμα να κατανοήσουμε και την ψυχή μας, τους φόβους μας και τις αγωνίες μας. Αυτός ο συναισθηματικός χωρίς φρόνηση εαυτός μας είναι που μας γεμίζει με αγωνίες, και κυρίως με τον φόβο του θανάτου ή του τιμωρού Θεού.   

Επί πλέον σκεφτείτε την πλεονέκτρα και άστατη ψυχή μας, ακόμα  και το τεράστιο νευρικό σύστημα που διαθέτουμε και που το κινητοποιεί στον ανταγωνισμό, στον αφύσικο πλουτισμό, στην εξουσία, στην έριδα, στον πόλεμο. Και όλα αυτά να τα καλύπτουμε μ’ ένα δοθέν…, προερχόμενο εκ των άνω…, φιλοσοφικό ή θρησκευτικό υπόστρωμα, για να δικαιολογήσουμε  την ύπαρξή μας και τα έργα μας .Διότι μερικοί ολιγάρχες τα εκμεταλλεύονται αυτά με κάποια δήθεν φιλοσοφική διάθεση προκειμένου, καί να μας καθυποτάξουν, καί να πλουτίσουν, καί να δοξαστούν. Ακούστε τι ωραία μας τα λέει ο διαχρονικός Διογένης «Πολλοί άνθρωποι καταγίνονται με την φιλοσοφία για χάρη του πλούτου ή της δόξας (….) και πιστεύουν ότι η φιλοσοφία είναι κάποιο μεγάλο και πανάκριβο απόκτημα.. Λοιπόν εμείς δεν στραφήκαμε στην φιλοσοφία για να κερδίσουμε κάτι από τα παραπάνω, αλλά για να ζήσουμε ευτυχισμένοι έχοντας πρώτα κατακτήσει τον σκοπό της ζωής όπως μας τον θέτει η ίδια η φύση».

Δηλαδή με λίγα λόγια μας λέει  ότι, αν τις αναποδογυρίσουμε όλες αυτές τις αγωνίες, όλα αυτά τα άγχη, θα οδηγηθούμε σε μία ψυχοθεραπεία. Θα οδηγηθούμε  στη γαλήνη της ψυχής, στην φρόνηση, στην γνώση, στην επιστήμη, στην απελευθέρωση από τους φόβους μας. Και αν τα επιτύχουμε όλα αυτά, η κατάληξη θα είναι η χαρά της ζωής και η ευτυχία. 

Να λοιπόν γιατί έφτιαξε αυτόν τον πρωτότυπο τοίχο. Για να απελευθερώσει τις ψυχές από τα δεσμά των μισαλλόδοξων θεωριών και των  θανάσιμων απαντήσεων που μας δίνει η ολιγαρχία.

(κάντε κλικ εδώ για το δεύτερο μέρος του άρθρου)

Μπάμπης Πατζόγλου. (Οικονομολόγος, Συγγραφέας)

kammenatetradia

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ