Φασκόμηλο το σωτήριον (Salvia officinalis)

Αποτελεί ένα από τα πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα βότανα. Γνωστά σε κάθε παππού και γιαγιά που έχουν πάντα στο ράφι τους. Δεν είναι άλλο από το ιερό και σωτήριο φασκόμηλο.Ένα ελληνικό βότανο που κινδυνεύει να ξεχαστεί από τον αμείλικτο ανταγωνιστή του espresso. 

Δεν είναι η βελούδινη υφή του,
δεν είναι η ξεχωριστή μυρωδιά του,
δεν είναι τα πανέμορφα χρώματά του που το κάνουν σωτήριο.
Αλλά ο πλούτος που φέρει στο εσωτερικό του που το κάνει μοναδικό.
Ας δούμε μαζί τα δώρα που κρύβει και την προσφορά του στην υγεία.

Ιστορικά στοιχεία

Στη λατινική φέρει το βοτανικό όνομα salvia officinalis. Άλλα ονόματά του είναι σάλβια η φαμακευτική, αλιφασκιά, αλισφακιά,σφάκα, χαμόσφακα, μοσχακίδι, φασκομηλιά, φιλούρα, φιλουριά, ελελίφασκος ο φαρμακευτικός.

Η προέλευση της λατινικής ονομασίας είναι από το ρήμα salvare που σημαίνει σώζω, θεραπεύω. Θεωρείται πανάκεια και για το λόγο αυτό το ονόμαζαν και "salvia salvatrix" (salvatrix: σωτήριο) εξ'ου και ο χαρακτηρισμός του φασκόμηλο το σωτήριο. Οι Ρωμαίοι απέδιδαν τον απαραίτητο σεβασμό στο βότανο συνοδεύοντας τη συγκομιδή του με ειδικά τελετουργικά. Το ονόμαζαν δε ιερό βότανο herba sacra, ενώ οι ακόλουθοι της σχολής του Σαλέρνο έλεγαν ότι δεν υπάρχει καλύτερο βότανο ενάντια στο θάνατο.

Διεγείρει το κυκλοφορικό και τονώνει το κεντρικό νευρικό σύστημα. 

Οι Αιγύπτιοι το έδιναν στις γυναίκες για να διευκολύνουν τη σύλληψη. Έλεγαν δε, πως το φασκόμηλο μπορεί να χαρίσει ή και να αφαιρέσει τη ζωή.
Το φασκόμηλο εκθειάζεται από Θεόφραστο, Ιπποκράτη, Διοσκουρίδη, Αέτιο, Γαληνό αλλά και άλλους.
Οι κινέζοι παρόλο τον βοτανολογικό τους πλούτο εκτιμούσαν το βότανο ανταλλάσοντας 2 κιβώτια πράσινου τσαγιού με ένα φασκομηλιάς.
Κατά τον Βοκάκιο και άλλους λογοτέχνες είναι συνδεδεμένο με το Φρύνο( κολλητό από παλιά του Διαβόλου). Εξ’αιτίας του επέζησαν αρκετοί Ιταλοί από την ασιτία. Το πώς μπορεί να σας ανατριχιάσει… λόγω της έντονης μυρωδιάς αλλά και γεύσης όπως αναφέρεται από τον Ολιβέριο Τοσκάνι, μπορούσαν να πασπαλίσουν τους ψημένους αρουραίους που μόνο αυτοί ήταν διαθέσιμοι προς τροφή…

Άλλη παράξενη αναφορά έρχεται από την Τουλούζη όπου στην περιόδο της πανούκλας, κλέφτες λήστευαν τα πτώματα προστατευμένοι από έλαιο που περιείχε φασκόμηλο, θυμάρι, λεβάντα και δενδρολίβανο. Τους χαρίστικε η ζωή και αυτοί με τη σειρά τους «χάρισαν» το μυστικό.

Μια αραβική παροιμία έλεγε "γιατί να πεθάνει ένας άνθρωπος όταν στον κήπο του φυτρώνει φασκόμηλο;"

Γενικά

Θαμνώδες φυτό με ύψος 20-60 εκατοστά με ξυλώδες το κατώτερο μέρος του. Η άνω επιφάνεια των τετραγωνικών κλάδων καλύπτεται με βελούδινο τρίχωμα. 

Τα φύλλα είναι ωοδειδή και επιμήκη με πρασινογκρίζο χρώμα. Τα άνθη είναι φωτεινά μπλε προς το βιολετί με μικρό το ανώτερο χείλος. Είναι σε κυκλική ταξιανθία σε ομάδες από 4-8. 

 Είναι αυτοφυές στις Μεσογειακές χώρες και προτιμά τις πετρώδεις περιοχές. Μπορεί να καλλιεργηθεί σε κήπους από σπόρους ή κομμάτια ρίζας. Η συλλογή των φύλλων γίνεται κατά την άνθιση γύρω στον Ιούνιο με Ιούλιο και ξανά τον Σεπτέμβριο ή Οκτώβριο.Συνιστάται να γίνεται η συγκομιδή την πρώτη και την δεύτερη μέρα του Μάη και πριν από την ανατολή του ήλιου.Ξηραίνονται σε θερμοκρασία χαμηλότερη των 35οC. Κατά τη φύλαξη να προτιμάτε γυάλινο βαζάκι με καλή αεροστεγή κάλυψη.

Ενεργά συστατικά
Το φασκόμηλο περιέχει τανίνη, τανασετόνη, και αιθέριο έλαιο θυϊόνη γύρω στα 50% ανάλογο με αυτό της αψιθιάς. Παράλληλα διαθέτει διτερπενοειδείς ουσίες, φλαβονοειδή, φαινολικά οξέα (πχ ροζμαρινικό οξύ). Στις ουσίες αυτές προσδίδονται και οι αμέτρητες ευεργετικές του χρήσεις.
Χρήσεις
Τεκμηριωμένες επιστημονικά

Η German Commission E ενέκρινε την εσωτερική χρήση του βοτάνου για μέτριες γαστρεντερικές ενοχλήσεις και υπερβολική εφίδρωση, όπως και για εξωτερική χρήση σε ερεθισμένες βλεννώδης μεμβράνες στόματος και λαιμού. Μια όχι ακόμη δημοσιευμένη μελέτη,με ασθενείς που υποφέρουν από υπερβολική εφίδρωση έδειξε ότι είτε απόσταγμα από το ξηρό φύλλο η έγχυμα του φύλλου μείωσε τα συμπτώματα ως και κατά το ήμισυ. 

Η αντιεφιδρωτική δράση μπορεί να αρχίσει από τις πρώτες δύο ώρες μετά τη λήψη και να διαρκέσει έως και μέρες. 

              

Το 2003 δημοσιεύθηκε σε περιοδικό της Κλινικής φαρμακολογίας και Θεραπευτικής μελέτη που μπορεί να υπόσχεται αρκετά στο μέλλον για τους ασθενείς με άνοια. Ο σκοπός της ήταν να μελετήσει τα οφέλη του φασκόμηλου Salvia officinalis με σταθερό δοσολογικό σχήμα 60 σταγόνες ημερησίως σε ασθενείς ( ηλικίες από 65- 80 χρονών ) με ήπια προς μέτρια νόσο Alzheimer 42 στον αριθμό έναντι εικονικού φαρμάκου για 4 μήνες. Τα αποτελέσματα παρουσίασαν στατιστικά σημαντική διαφορά στις γνωστικές λειτουργίες και με λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες από την πλευρά της ομάδας με το φασκόμηλο έναντι του εικονικού φαρμάκου.
Παλαιότερα δεδομένα υποστήριζαν τη βελτίωση της οξύτητας και των γνωστικών λειτουργιών.

Βοηθά στην αποβολή αερίων και στο φούσκωμα. Είναι σπασμολυτικό τονωτικό και αντιδιαρροϊκό. Προκαλεί θέρμη στο στομάχι και διευκολύνει την πέψη και έτσι χρησιμοποιείται εντατικά σε όσους έχουν αδύναμο γαστρεντερικό σύστημα. Προκαλεί διούρηση και ευωδώνει την κυκλοφορία του αίματος. Επιδρά στον εγκέφαλο ως αντισπασμωδικό και κατευναστικό, μετριάζει τον ερεθισμό του νευρικού συστήματος. Διόλου τυχαία η χρήση του στα μοναστήρια.
Χρησιμοποιείται και για τη ρύθμιση της έμμηνης λειτουργίας, κατά της αμηνόροιας, δυσμηνόροιας.
Είναι ιδιαίτερα πυρωτικό, ανήκει δηλαδή στο στοιχείο της φωτιάς. Ενεργοποιεί την δραστηριότητα της χοληδόχου κύστεως και κάνει πιο εύπεπτα τα βαριά φαγητά. Είναι επουλωτικό για τραύματα με αντισηπτικές ιδιότητες. Γαλακταγωγό. Απύρετη καταρροή , χρόνιο βήχα(με ή χωρίς απόχρεμψη) σε μικρές δόσεις.

Tόσες πολλές είναι οι χρήσεις του...

Ιδανικό για γαργάρες και στοματικές πλύσεις. Διόλου τυχαίο οτι επώνυμες εταιρίες οδοντάπαστας έχουν σα συστατικό το φασκόμηλο. Υπάρχουν και μαρτυρίες οτι τρίβοντας τα ούλα με φύλλα ελλατώνεται ο ερεθισμός τους. Μειώνει την εφίδρωση σε μασχάλες και άκρα,και την παραγωγή γάλακτος. Έχει αντιβιoτική δράση. Μειώνει τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα. Χαλαρώει τα περιφεριακά αγγεία. 20 γρμ σε μισό λίτρο βραστό νερό. – Αρθρίτιδα, αναιμία, διαύγεια, λαιμός, λαρυγγίτιδα, μνήμη, υπόταση, βράχνιασμα, φαρυγγίτιδα, αμυγδαλές, διάρροιες, γαστρίτιδες, εντερρικές παθήσεις, 

Χρησιμοποιούνταν και από αρχαιοτάτων χρόνων για αναπνευστικά προβλήματα, στα βότανα του 16 αιώνα είχε καταγραφεί ότι ήταν ιδιαίτερα ευεργετικό για το κεφάλι, τον εγκέφαλο και πως διεγείρει τις αισθήσεις.

Περιέχει τανίνες και κατά συνέπεια είναι αντιφλεγμονώδες και στυπτικό. Περιέχει αιθέρια έλαια.

Στην Κεφαλονιά υπάρχει καταγεγραμμένη χρήση του για αντιμετώπιση των κρυωμάτων, του συνοδού με αυτά βήχα, πονοκεφάλους και στομαχικές διαταραχές.


Δοσολογικό σχήμα

Το φασκόμηλο διατίθεται σε διάφορες μορφές. Με τη μορφή αφέψημου, εγχύματος, εκχυλίσματος και βάματος. Το έγχυμα συστήνεται στις νευρικές διαταραχές, ίλιγγους, τρόμο, δυσθυμία αλλά είναι αποτελεσματικό και στις περιπτώσεις αμηνόροιας, δυσμηνόροιας και λευκόροιας.

Για τον ερεθισμένο λαιμό οι γαργάρες είναι ότι πιο ιδανικό και σε συνδυασμό με ξύδι.

Τα προτεινόμενα δοσολογικά σχήματα έχουν ως εξής

Ελαφρύ έγχυμα για από του στόματος χρήση 10γραμάρια στα 1000 νερό.

Πυκνό έγχυμα αναλογία 12:250

Ρευστό εκχύλισμα 5-15 γραμμαρια ανά δόση, από 1-3 κουταλάκια καφέ το βράδυ για τις εφιδρώσεις

Βάμμα 30-50 σταγόνες σε αρκετό νερό σε παροξυσμό εφίδρωσης.
Προσοχή: Όπως ισχύει με οποιοδήποτε βότανο ή συμπλήρωμα διατροφής, μην κάνετε χρήση εάν βρίσκεστε σε φαρμακευτική αγωγή και/ή δίχως να συμβουλευτείτε τον θεράποντα ιατρό σας.
Τα δοσολογικά σχήματα ποικίλουν αναζητήστε πάντα τη βοήθεια ειδικού. 
Σαν αιθέριο έλαιο…
Ιδιαίτερα τονωτικό, λιποδιαλύτης, πόνοι αρθρώσεων, τριχόπτωση, αφροδισιακό, αντικαταθλιπτικό. Επάλειψη με λάδι και έλαιο μπορεί να βοηθήσει στις κράμπες.

Καθαρισμός χώρου από χαμηλές δονήσεις
Από αρχαιοτάτων χρόνων χρησιμοποιούνταν τα φύλλα του φασκόμηλου για τον καθαρισμό χώρου από χαμηλές δονήσεις. Περιέχει πράσινο μπλε και βιολετί πράνα. Εξωθεί αρνητικές ενέργειες, εξαγνίζει, προστατεύει και προωθεί πνευματική κατανόηση και τη σοφία.
Aν το κόστος του αιθέριου ελαίου είναι αποτρεπτικό, αλλά και η μυρουδιά του ξιδιού δυσβάσταχτη για να διώξετε τη γλωσσοφαγιά μοιραζόμαστε μαζί σας μια συνταγή από γιαγιά, όπου πότιζε(καθάριζε) τις πόρτες με το αφέψημο για να διώξει "το κακό το μάτι."
Αντενδείξεις
Περιέχει την δηλητηριώδη ουσία τη θουγιόνη και μπορεί να γίνει τοξική με υπερβολική κατανάλωση. Δε συνίσταται παραπάνω από τρεις κούπες του αφεψήματος ημερησίως.
Οι εγκυμονούσες δεν πρέπει να λαμβάνουν φασκόμηλο σε οποιαδήποτε μορφή.

Άτομα πληθωρικά αιματώδους κράσης θα πρέπει να το αποφεύγουν αλλά και όσοι έχουν υψηλή αρτηριακή πίεση.
Όσοι έχουν ιστορικό επιληψίας η επιληπτικών επεισοδίων μην το χρησιμοποιούν.
Προσοχή: Όπως ισχύει με οποιοδήποτε βότανο ή συμπλήρωμα διατροφής, μην κάνετε χρήση εάν βρίσκεστε σε φαρμακευτική αγωγή και/ή δίχως να συμβουλευτείτε τον θεράποντα ιατρό σας.

Επισκέφτηκα όχι μόνο γιατρούς, αλλά και κουρείς, ιδιοκτήτες λουτρών, πολυμαθείς θεραπευτές, γυναίκες και μάγους που ασχολούνταν με την τέχνη της ίασης. Πήγα σε αλχημιστές, σε μοναστήρια, σε ευγενείς και σε κοινούς θνητούς, σε σοφούς και σε απλούς ανθρώπους. 

                                                                                                                  Παράκελσος (1493- 1541 )

Μετά από την αναζήτηση της χρήσης του βοτάνου (και όχι μόνο αυτού) είναι εκπληκτικό το πως αποδεικνύεται αληθινός ο Παράκελσος. Και το πόσα  μπορεί κανείς να μάθει ανά πάσα στιγμή και από οποιοδήποτε. Ας είμαστε λοιπόν δεκτικοί σε όλους τους ανθρώπους γιατί όλοι έχουν κάτι να μας διδάξουν.

Η χώρα μας λοιπόν διαθέτει όλη την υποδομή να διατηρήσει καλά τη μνήμη της με φασκόμηλο και τσαϊ του βουνού και να μην ιδρώνει σε κανένα καθεστώς θλίψης και φόβου.

Ίσως η παρουσία του φασκόμηλου να είναι πιο επιτατική από ποτέ. Για να αρχίσει σιγά σιγά να "καθαρίζει" ο νους  μας  από τον αρνητικό καταιγισμό, και να αρχίσουμε να θυμόμαστε τις δυνατότητές μας, οχι μόνο σα λαός αλλά και σαν άνθρωποι... 
To φασκόμηλο επίσης  μας τονίζει οτι η ομορφιά στο κάθε τι βρίσκεται πιο πολύ στο "εσωτερικό" του και στα όσα μπορεί να προσφέρει.

Πηγές

German commission E monograph

Salvia officinalis extract in the treatment of patients with mild to moderate Alzheimer's disease: a double blind, randomized and placebo-controlled trial. Jοurnal of Clinical Pharmacy and Therapeutics. 2003 Feb;28(1):53-9.

Σύγχρονη πλήρης Θεραπευτική με τα Βότανα, Ιγνάτιου Μ. Ζαχαρόπουλου Βοτανολόγου, Εκδόσεις Ψιχάλου
Τα φαρμακευτικά βότανα και οι χρήσεις τους, Hans Flück επίτιμος καθηγητής φαρμακολογίας ΕΤΗ Ζυρίχης, 

εκδοτικός οίκος Μπίμπης

Τα βότανα και η Θεραπεία τους, Ι.Ν.Λεπενσκυν Βοτανολόγος εθνικού Βοτανολιγικού κήπου Ρωσίας Εκδόσεις αφοι Νάστου

100 Βότανα 200 Θεραπείες, Κώστας Μπαζαίος, εκδόσεις Μπαζαίος
Μπαχαρικό λεξικό, Νίκος Πλατής, εκδόσεις Κέδρος
Ηerbs, Trees and traditions of Cephalonia, Anna-Maria Simpson, published by Friends of ancient wisdom society 1999

framewalk

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ