Η δύναμη της άρνησης

Του Τάσου Δαφνομήλη-Συνθετική Συμβουλευτική

Στην καθημερινότητα, καθώς αλληλεπιδράμε με γνωστούς και άγνωστους ανθρώπους ακούμε συχνά-πυκνά « όχι, δεν θέλω, δεν ξέρω.» Αυτές οι λέξεις δηλώνουν μία άρνηση η οποία είναι λεκτική και ξεκάθαρη. Εκτός από τη λεκτική άρνηση συναντάμε και τη μη λεκτική η οποία δεν είναι και τόσο ξεκάθαρη, προϋποθέτει κάποιο χρονικό διάστημα να κυλήσει για να την αντιληφθούμε. Η άρνηση είναι μία στάση η οποία πολλές φορές προάγει και μία θέση, μία τοποθέτηση δηλαδή. Ένα παράδειγμα θα φωτίσει περισσότερο τη μη λεκτική άρνηση.

Ας φανταστούμε έναν άνθρωπο που ισχυρίζεται ότι θέλει να αδυνατίσει. Προσπαθεί να χάσει βάρος εδώ και ένα χρόνο, έχει πάει σε διατροφολόγο, έχει πάει σε γυμναστήριο, σε κολυμβητήριο, σε παθολόγο να διερευνήσει αν έχει κάτι οργανικό… οι προσπάθειές του αποτυγχάνουν όμως. Οπότε εδώ κάτι συμβαίνει ή δεν ακολουθεί τις οδηγίες με πειθαρχία ή πολύ πιθανόν να μην το θέλει πραγματικά ο ίδιος και να δέχεται πίεση από το στενό του περιβάλλον και να το κάνει για τους άλλους και όχι για τον εαυτό του. Ο άνθρωπος αυτός στην πραγματικότητα εκφράζει την άρνησή του με την επαναλαμβανόμενη αποτυχία του.

Η άρνηση βέβαια έχει και θεραπευτικό χαρακτήρα καθώς μπορεί να δρα προληπτικά και προστατευτικά. Για παράδειγμα ένας άνθρωπος αρνείται να μπει σε ζαχαροπλαστείο επειδή φοβάται ότι θα παρασυρθεί από τους γλυκούς πειρασμούς που θα αντικρύσει και σκέφτεται ότι δεν θα έχει τη δύναμη να οριοθετηθεί και για αυτό το λόγο επιλέγει να μην μπει καθόλου μέσα. Η άρνηση σε αυτό το παράδειγμα έχει προληπτικό και προστατευτικό χαρακτήρα καθώς ο άνθρωπος αυτός έχει την ικανότητα να σκεφτεί την συνέπεια.

Η άρνηση όταν είναι στοχευόμενη και πειθαρχημένη έχοντας ένα συγκεκριμένο στόχο που ως απώτερο σκοπό έχει την ωρίμανση του ατόμου έχει θεραπευτικό χαρακτήρα και συνήθως η λεκτική και η μη λεκτική έκφρασή της είναι σε αρμονία. Αντίθετα όταν είναι αντιφατική η λεκτική με την μη λεκτική έκφραση η άρνηση προάγει τη δυσλειτουργικότητα και τη συμφόρηση δυσκολιών. Κάποιες άλλες φορές η άρνηση να έρθουμε σε επαφή με ένα γεγονός, ένα πένθος ή ένα χωρισμό για παράδειγμα μπορεί να προκαλέσει ουσιαστικά προβλήματα στην διάθεση και στη δομή της ανθρώπινης ιδιοσυγκρασίας. Με άλλα λόγια μπορεί να έχει απειλητικές προεκτάσεις καθώς επαναλαμβανόμενα αρνούμαστε να κάνουμε επαφή με τα επώδυνα (για εμάς) συναισθήματά μας.

Κάποιες φορές στη μέχρι τώρα πορεία μας στη ζωή έχει συμβεί να παρακούσουμε το ξεκάθαρο «δεν θέλω» που εκφράζουμε και να ικανοποιήσουμε το «θέλω» του άλλου ή των άλλων. Όταν γίνεται αυτό τότε εμφανίζεται και το « πρέπει» στη ζωή. Η λέξη αυτή που δεν έχει ετυμολογία και δεν είναι καθόλου τυχαίο από τη φύση της εμπεριέχει μία πίεση, μία επιβολή ίσως, ένα φόβο ότι αν δεν το κάνω έτσι όπως οι άλλοι επιθυμούν δεν θα είμαι αρεστός ή αποδεχτός.

Το «δεν θέλω», η άρνηση να κάνω ή να συμμετέχω κάπου αναπόφευκτα δηλώνει και ένα «θέλω» το οποίο χάρη στην άρνηση χρειάζεται να το ενισχύσουμε περισσότερο καθώς του δίνουμε προσοχή ακούγοντάς το. Η άρνηση πολλές φορές ενισχύει την αυτοεκτίμηση, την αγάπη και το σεβασμό προς τον εαυτό μας.

Για παράδειγμα: δεν θέλω να πάω με την Νατάσα βόλτα, θέλω να πάω με τον Κυριάκο (άσχετα αν η Νατάσα το θέλει πολύ και θα ικανοποιηθεί).

Στις διαπροσωπικές μας σχέσεις κάποιες φορές χρειάζεται να συμβιβαζόμαστε και με τα θέλω του άλλου δίχως όμως αυτό να γίνει στάση ζωής.

Καθώς διαβάζετε τις τελευταίες σειρές πολύ πιθανόν να σκεφτείτε ότι εδώ υπάρχει μία αντίφαση, που από τη μία πλευρά ικανοποιείται η επιθυμία του ατόμου και από την άλλη κάποιες φορές προτείνεται ένας συμβιβασμός. Αυτή τη στάση προσωπικά την ονομάζω ευελιξία καθώς προϋποθέτει διαύγεια να διακρίνουμε το πότε είναι ωφέλιμο να ακολουθείται η παραπάνω επιλογή. Για να φωτίσω ακόμη περισσότερο την επιλογή αυτή χρειάζεται να υπογραμμίσω ότι η διάθεση, τα συναισθήματα δηλαδή παίζουν τον καθοριστικό ρόλο στην παραπάνω διάκριση. Έχει μεγάλη διαφορά να ικανοποιείς την επιθυμία του άλλου με θυμό ή φόβο και ψυχαναγκασμό ο οποίος συνοδεύεται με σωματική και ψυχική κούραση και άλλο να ικανοποιείς την επιθυμία του άλλου με χαρά ή με μια περιέργεια (για να δω πως θα είναι η εμπειρία).

Θεωρώ ότι η άρνηση είναι σαν ένα νόμισμα και μπορεί να πάρει το χαρακτήρα που θα της δώσει ο καθένας από εμάς. Εξαρτάται σε ποια πλευρά θα εστιάσουμε και  θα ποτίσουμε έτσι ώστε να πάρει ο καθένας από εμάς τη συγκομιδή που θα καλλιεργήσει.

psychopedia

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ