Aναθήματα και τάματα, μια πανάρχαια θρησκευτική πρακτική.

Η προσφορά αναθημάτων, ταμάτων όπως τα λέμε σήμερα, προς τα θεία αποτελεί μια πανάρχαια θρησκευτική πρακτική. Στην αρχαία Ελλάδα, τα αναθέματα τα έριχναν σε οπές δίπλα σε βωμούς, ενώ σήμερα τα κρεμούν σε εικόνες μέσα σε ναούς. Και στις δύο περιπτώσεις, όμως το θρησκευτικό συναίσθημα ήταν έντονο, απόρροια ενός σοβαρού ζητήματος που απασχολούσε τον πιστό και το οποίο με τη μεσολάβηση εκείνου στον οποίο έταξε, αντιμετωπίστηκε. Ας δούμε πως περιγράφει ο Γεράσιμος Ρηγάτος, στο βιβλίο του, 'Η Αρχαία Ιατρική στη λαϊκή μας παράδοση' (εκδόσεις Βήτα) , το θέμα των αναθημάτων στην αρχαία Ελλάδα.

«... Αρχαιότατη είναι και η συνήθεια των αναθημάτων ή όπως τα λέμε σήμερα, των ταμάτων. Παρά το ότι ο Ιπποκράτης, αιώνες πριν, υποστήριξε ότι «μηκέτι το θείον αίτιον είναι» των νοσημάτων, «αλλά τι το ανθρώπινον» πολύς κόσμος εξακολουθούσε να πιστεύει μάλλον στον Ασκληπιό.

Στους ναούς του, τα γνωστά Ασκληπιεία, οι ιερείς θεραπευτές ασκούσαν ένα κράμα εμπειρικής και θεουργικής ιατρικής, όπως είδαμε. Προς εξευμενισμό του θείου και για την επίτευξη του θεραπευτικού στόχου οι ασθενείς έταζαν και προσκόμιζαν διάφορα αφιερώματα, τα οποία επέθεταν στο Ασκληπιείο. Έχουν διασωθεί τέτοια αναθήματα από όλα σχεδόν τα Ασκληπιεία, όπως το περιώνυμο της Επιδαύρου, των Αθηνών της Τιτάνης (Κορινθίας), της Κω, της Περγάμου κλπ., συχνά συνοδευόμενα και από επιγραφές.

Οι παραστάσεις είναι διάφορες. Ορισμένες λόγου χάριν απεικονίζουν νήπια και είναι αφιερώματα που έγιναν μετά την απόκτηση παιδιού από γυναίκες με δυσκολίες στη σύλληψη ή μετά από θεραπεία άρρωστου παιδιού. Άλλα αναθήματα παριστάνουν μέλη του σώματος: Μαστοί, χέρια, πόδια, αυτιά, μάτια κλπ. Έχουν αφιερωθεί στον Ασκληπιό για τη βοήθειά του στην αποκατάσταση της υγείας των εικονιζόμενων μελών. Πολλά από αυτά εκτίθενται σήμερα στα μουσεία της περιοχής του Ασκληπιείου.

Ορισμένα συνοδεύονται από επιγραφές σχετικές με τη θεραπεία, ενώ υπάρχουν και επιγραφές χωρίς απεικονίσεις. Ανάμεσα στα θεραπευμένα μέλη, όπως προκύπτουν από τις παραστάσεις που συνοδεύουν τις επιγραφές, είναι μάτια, πόδια, χέρια, μαστοί ανδρικά γεννητικά όργανα και άλλα, ενώ επιγράφονται τα εξής: “υπέρ υγείας των οφθαλμών», «τον πόδα πονήσας», «υπέρ των μαστών», «υπέρ γυνεκός ει ελευθερωθεί», «ευξάτω ει τεκνώσει», «υπέρ παρωτίδων», «πάσχουσα τοις έσωθεν (sic)» κλπ. Στις επιγραφές αναφέρονται επίσης και οι εκάστοτε θεραπευτές-θεοί.

Τα αναθήματα αποτελούν όχι μόνο ευρήματα της αρχαιολογίας, αλλά και αναφορές σε συγγραφείς, συχνά μετά από μία θαυματουργό θεραπεία. Παράδειγμα αποτελεί κείμενο του Αίλιου Αριστείδη, που γράφει σχετικά με τα αναθήματα τα εξής: « αλλά και μέλη του σώματος αναφέρουν κάποιοι και άνδρες και γυναίκες, ότι με την πρόνοια του θεού (θεραπεύτηκαν)εκείνα που από τη φύση είχαν χαλάσει. Και επιλέγουν ο καθένας κάτι άλλο, οι μεν να το λένε προφορικά, οι δε να το εξηγούν με τα αναθήματα. Σ' εμάς όμως όχι μέρος του σώματος, αλλά ολόκληρο το σώμα σύνθεσε και σχημάτισε και αυτός μας το έδωσε ως δώρο ».

Χαρακτηριστική είναι η  Ικεσία προς τον Ασκληπιό, η οποία διασώθηκε σε μια Αττική στήλη τού 2ου αιώνα μ..χ, αναφέρει :

«Αυτά είναι τα λόγια του αγαπητού σου ικέτη, Ω Ασκληπιέ, παιδί του υιού της Λητούς: πώς να εισέλθω στον χρυσό σου οίκο, Ω Μακάριε, Ω Θεέ πολυπόθητε, αν δεν είναι ευνοϊκή προς εμένα η καρδιά σου και αν η θέλησή σου δεν επιθυμεί να με θεραπεύσει και να με αποκαταστήσει και πάλι στο ιερό σου, για να δω τον Θεό μου που είναι λαμπρότερος από την ανοιξιάτικη γη. Μόνο εσύ, Ω θεϊκέ και μακάριε, είσαι ισχυρός. Εσύ, που αγαπάς τη συμπόνοια, ο Υπέρτατος Θεός σε χάρισε ως ισχυρή ευλογία των θνητών, ως καταφύγιο των δεινών τους.»

mythagogia

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ