Tο άχρονο

Νικόδημος

1. Πολλοί, αν όχι όλοι μας, κάποτε νιώσαμε να σταματά ο χρόνος. Πολλοί λογοτέχνες και ποιητές και πεζογράφοι περιγράφουν στιγμές στις οποίες ένιωσαν αυτό το σταμάτημα.

1. Ποιος όμως κοιτούσε
2. όταν παρατηρούσες τις απάτες των φωτωνίων;-
3. κορίτσια ζύμωναν και ζύμη δεν αγγίζαν
4. γυναίκες γνέθανε τ’ αδράχτια δεν γυρίζαν:
5. στράφηκες για να δεις κι εξαφανίστηκες από παντού
6. στην άδεια, γαλανή ματιά του ουρανού

Ο στιχουργός θεωρεί διανοητικά πως το θέαμα είναι απατηλό (1-2) και ξάφνου δεν υπήρχε κίνηση (3-4). Σε σημείωσή του (Ν. Καζάνας 1990 Σώμα της Άνοιξης σ 82) μας πληροφορεί πως οι δυο γραμμές 3-4 είναι από το Έγκωμη του Σεφέρη, ο οποίος τις παίρνει από το (απόκρυφο) Πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου, 18. Εδώ συγκεντρώνονται τρεις μαρτυρίες σε μεγάλο βάθος χρόνου. Ο στιχουργός λέει εδώ (5-6) πως ήταν σαν να εξαφανίστηκε ο ίδιος και κοιτούσε μόνο από τον ουρανό – και αυτό ακούγεται ως γνήσια εμπειρία.

2. Πολλοί ποιητές από τα χρόνια της Αναγέννησης ως τώρα έχουν γράψει για παρόμοια εμπειρία, δηλαδή το σταμάτημα της ροής του χρόνου και τη διεύρυνση της επίγνωσης με την εξαφάνιση του καθημερινού, συνηθισμένου “εγώ”, και μια νέα αίσθηση αιωνιότητας.

Στον 17ο αιώνα, ο Άγγλος Henry Vaughn έγραψε στο Retreate ‘καταφύγιο’ για τα νιάτα του που θυμάται

Όταν σε χρυσωμένο σύννεφο ή λουλούδι
Κοιτώντας η ψυχή μου έμενε για λίγο
Κι έβλεπε σε κείνες τις αδύναμες αναλαμπές
Της αιωνιότητας σκιές

Ακολούθησαν πολλοί ακόμα, Blake, Wordsworth, Shelley, Tennyson, Rosetti, Brooke, MacCaig και άλλοι – περιγράφουν την ξαφνική ανακοπή και διαστολή του χρόνου.

Ο Ρώσος ποιητής Αλέξης Τολστόι περιγράφει στα μισά του 19ου αιώνα την κάπως διαφορετική εμπειρία του déjà vu οπότε ένιωσε καθώς ταξίδευε σε άμαξα πως είχε ξαναβρεθεί σε κείνο το τοπίο και τα είχε ξαναδεί όλα – τη λίμνη, τον μύλο, τον Εβραίο, τους εργάτες, το αγόρι κλπ:

Ποτέ δεν είχα ξαναρθεί εδώ/ κι όμως όλα τα ξέρω τόσο καλά./
Είχα βρεθεί εδώ στο παρελθόν/ μα το’χω λησμονήσει από παλιά./
Όλα είχαν συμβεί πριν από καιρό/ μα πότε δεν θυμάμαι πια!

3. Εκτός από ποιητές και άλλοι άνθρωποι, καθηγητές, γιατροί, αξιωματικοί κλπ, είχαν όμοιες εμπειρίες όπου η ροή του χρόνου έπαυε και η αίσθηση ύπαρξης διευρυνόταν σε κάτι πολύ μεγάλο κι αιώνιο.

Παίρνω δυο περιγραφές από τη μεγάλη συλλογή του καθηγητή William James (αδελφού του μυθιστοριογράφου Henry James) στις Clifford Lectures στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου 1901-2: The Varieties of Religious Experience, 16,17.

Πρώτα κάποιος J. A. Symonds ο οποίος συχνά είχε την ακόλουθη εμπειρία:

“Δεν μπορώ ακόμα να βρω λέξεις να την κάνω κατανοητή. Ήταν μια βαθμιαία μα γρήγορη αίσθηση εξάλειψης του χώρου και του χρόνου και όλων των στοιχείων που συνιστούν τον συνηθισμένο εαυτό μας. Καθώς αυτά εξαλείφονταν, η δύναμη της ουσιαστικής συνείδησης μου δυνάμωνε. Τελικά δεν έμενε τίποτε άλλο παρά η αγνή παρουσία του απόλυτου Εαυτού. Ο κόσμος ήταν δίχως μορφή και περιεχόμενο. Ο Εαυτός μόνο υπήρχε ανυπέρβλητος στην ολοζώντανη ένταση του.”

Σε αυτή την εμπειρία που ο Σίμοντς διαπίστωνε διαρκούσε λίγο, η αίσθηση του παροδικού χρόνου έπαυε. Παρόμοια εμπειρία είχε κι ένας Καναδός ψυχίατρος, ο Δρ R.M.Bucke που έγραψε το βιβλίο Cosmic Consciousness: A study in the Evolution of the Human Mind, Φιλαδέλφεια 1901. Ταξίδευε με άμαξα μια νύχτα κι ένιωθε μια ήσυχη ευχαρίστηση.

“Ξαφνικά ήταν σαν να βρέθηκα τυλιγμένος σε ένα σύννεφο με χρώμα της φωτιάς… Αυτό το φως ήταν μέσα μου. Αμέσως μετά ένιωσα έντονη αίσθηση αγαλλίασης μαζί και μια διανοητική επιφοίτηση που δύσκολα περιγράφεται… Είδα πως το σύμπαν δεν αποτελείται από νεκρή ύλη, αλλά είναι αντιθέτως μια ζωντανή Παρουσία κι είχα συνείδηση του Εαυτού μου ως μια αιώνια ζωή. Δεν ήταν μια πεποίθηση πως θα είχα ζωή αιώνια, μα συνείδηση πως είχα ήδη ζωή αιώνια εκείνη την ώρα. Είδα επίσης πως οι άνθρωποι όλοι είναι αθάνατοι και πως η συμπαντική τάξη είναι τέτοια που όλα τα πράγματα λειτουργούν αρμονικά προς το καλό του καθενός και του συνόλου…”

4.  Αυτά είναι μόνο μερικά δείγματα της εμπειρίας του άχρονου που έρχεται δίχως τη χρήση ουσιών ή άλλων βοηθημάτων. Είναι αξιοπρόσεκτο πως σχεδόν πάντα η εμπειρία συνοδεύεται με την διευρυνόμενη αίσθηση ενότητας.

Τέτοιες εμπειρίες κι εμπειρίες déjà-vu απαξιώνονται σε ‘επιστημονικά’ δήθεν άρθρα ως φαντασιώσεις. Όπως εγώ, και άλλοι άνθρωποι τα διαβάζουν κι επειδή δεν έχουν τέτοια εμπειρία (όπως εγώ και άλλοι που έχουν), ή δεν λειτουργούν πολύ λογικά ώστε να δεχτούν την πιθανότητα αλήθειας, υιοθετούν αυτή την αρνητική θεώρηση.

Εδώ είναι ένα από τα σφάλματα της σύγχρονης επιστήμης που την κάνουν ψευτο-επιστήμη. Είναι η άρνηση να εξετάσει επιμελώς φαινόμενα που δεν καταλαβαίνει άμεσα, δεν υπάγονται στις δικές της συνηθισμένες υλικές μετρήσεις και απαιτούν διαφορετική προσέγγιση.

Η προσέγγιση επιβάλλει ορισμένη προσωπική προσπάθεια κι εμπειρία.

Αυτή είναι η κατεύθυνση τελικά προς την ανέλιξη και ολοκλήρωση: μέσα από την εμπειρία του άχρονου και της διευρυνόμενης ενότητας.

vigla

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ