Σύνδρομο χρόνιας κόπωσης

Πόσες φορές δεν έχουμε νιώσει όλοι μας τόσο έντονη κούραση ώστε δεν μπορούμε να ανταπεξέλθουμε στις καθημερινές μας υποχρεώσεις; Πόσες φορές νιώθουμε ότι το έντονο άγχος, η σωματική και ψυχική κούραση μας καταβάλλουν;
Πότε όμως παύουμε να μιλάμε για απλή κούραση και πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε τοσύνδρομο της χρόνιας κόπωσης;

To σύνδρομο της χρόνιας κόπωσης είναι ένα ιδιαίτερα συχνό φαινόμενο της σύγχρονης εποχής και μαστίζει ολοένα και περισσότερους ανθρώπους. Υπολογίζεται ότι περίπου σε κάθε 1.000 άτομα αντιστοιχούν δύο (2) τα οποία εμφανίζουν χαρακτηριστικά του συνδρόμου χρόνιας κόπωσης.

Σύμφωνα με μια βρετανική έρευνα, το 20% των ανδρών και το 30% των γυναικών παραδέχονται ότι νιώθουν συνεχώς κουρασμένοι. Εμφανίζεται πολύ συχνά σε ανθρώπους που εργάζονται αρκετές ώρες, υπό έντονες συνθήκες ψυχικής και σωματικής πίεσης.

ΣυμπτώματαΠρόκειται για μια περίπλοκη διαταραχή που χαρακτηρίζεται από έντονη κούραση η οποία όμως δεν υποχωρεί με ξεκούραση. Τα άτομα που πάσχουν από το σύνδρομο βιώνουν έντονη σωματική εξάντληση με τρεμούλες, μυαλγίες, πονοκεφάλους, διαταραχές ύπνου. Επίσης χαρακτηριστικό είναι ότι τα άτομα αυτά παρουσιάζουν διαταραχή της μνήμης ή/και της ικανότητας συγκέντρωσης, μειωμένη λειτουργικότητα και κυρίως χαμηλά επίπεδα ενεργητικότητας.

Ορισμός Συνδρόμου Χρόνιας Κόπωσης (κριτήρια CDC*)Προκειμένου να τεθεί η διάγνωση του ΣΧΚ, πρέπει να ικανοποιούνται δύο κριτήρια:
1. Σοβαρού βαθμού χρόνια κόπωση διάρκειας τουλάχιστον έξι μηνών, η οποία δεν αποδίδεται σε άλλες γνωστές κλινικές καταστάσεις.
2. Συνύπαρξη τεσσάρων ή περισσότερων από τα παρακάτω συμπτώματα, τα οποία θα πρέπει να αναφέρονται τουλάχιστον για χρονικό διάστημα έξι συνεχόμενων μηνών:

• Διαταραχή της μνήμης ή της ικανότητας συγκέντρωσης
• Φαρυγγαλγία (πονόλαιμος)
• Λεμφαδενοπάθεια (πρησμένοι λεμφαδένες)
• Μυαλγία
• Πολυαρθραλγία (πόνος όλων των αρθρώσεων) χωρίς οίδημα (πρήξιμο) ή ερυθρότητα
• Κεφαλαλγία (πονοκέφαλος) με πρωτόγνωρα χαρακτηριστικά
• Ύπνος που δεν αναζωογονεί
• Κόπωση, που διαρκεί περισσότερο από 24ώρες, έπειτα από έντονη άσκηση

 *CDC- Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ

Αιτιολογία
Το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης αποτελεί μια περιπλοκή νόσο, η οποία σχετίζεται τόσο με οργανικούς, όσο και ψυχολογικούς παράγοντες. Θεωρείται περίπλοκη διαταραχή κυρίως γιατί τα αίτια που την προκαλούν παραμένουν ακόμη ασαφή.

Οι πιο απλές αιτιολογίες είναι χρόνια οικονομικά και οικογενειακά προβλήματα, υπερβολική εργασία κυρίως όταν αυτή δεν μας αρέσει, κακή διατροφή, έλλειψη σωματικής άσκησης, διαταραχές ύπνου, κατάχρηση αλκοόλ ή εξαρτησιογόνων ουσιών, κάπνισμα, ανθυγιεινές συνθήκες εργασίας ή διαβίωσης, έντονο stress.
Πιθανοί παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της πάθησης θεωρούνται επίσης και αυτοί που σχετίζονται με τους ενδοκρινείς αδένες, αλλά και με το κεντρικό νευρικό σύστημα, όπως η υπόφυση και τα επινεφρίδια. Συσχετίζεται μάλιστα με ελαττωμένα επίπεδα κορτιζόλης στο αίμα. Εντούτοις, δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία που να τεκμηριώνουν αιτιολογική συσχέτιση. (Σ.Τσουνάκης)

Έρευνες έδειξαν επίσης ότι για το ένα τρίτο των περιστατικών ευθύνεται κάποια νόσος σε εξέλιξη(γρίπη, ίωση, διαβήτης, ηπατίτιδα, καρκίνος). Οι αλλεργίες, ο διαβήτης, οι μολύνσεις του ουροποιητικού συστήματος, το έλκος, οι διαταραχές του θυρεοειδούς αδένα, καθώς επίσης και ορισμένα φάρμακα, όπως τα αντισταμινικά και οι βήτα αναστολείς μπορούν να προκαλέσουν κούραση και εξάντληση.

Τον τελευταίο καιρό, διερευνάται επίσης η σχέση του συνδρόμου χρόνιας κόπωσης με την ορθοστατική υπόταση, δηλαδή την απότομη πτώση της αρτηριακής πίεσης που παρουσιάζουν ορισμένα άτομα όταν σηκωθούν απότομα από το κρεβάτι, όταν κάνουν ένα πολύ ζεστό ντους ή όταν απλώς στέκονται όρθια επί πολλή ώρα. Αυτό που κυρίως προσπαθούν να διαπιστώσουν οι μελετητές είναι κατά πόσο η φαρμακευτική αγωγή για την ορθοστατική υπόταση μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση του συνδρόμου.

Η προσωπικότητα των ασθενών, φαίνεται να εμπλέκεται όλο και περισσότερο στην αιτιοπαθογένεια του ΣΧΚ. Σύμφωνα με μελέτες των Sharpe και συν. οι περισσότεροι είναι τελειομανείς, ενώ αυτοπεριγράφονται ως άτομα προσανατολισμένα στην επίτευξη υψηλών στόχων και με υψηλά στάνταρντς εργασιακής απόδοσης και υπευθυνότητας.

Επιπλέον, δίνουν μεγάλη σημασία στη γνώμη των άλλων ανθρώπων για το άτομό τους και βρίσκονται σε μια συνεχή πάλη για να ανταποκριθούν στις προσωπικές και κοινωνικές απαιτήσεις. Είναι συνήθως άτομα που παρουσιάζουν χαρακτηριστικά τύπου Α (όπως τα παραπάνω). Αυτό επιβεβαιώθηκε από τους Lewis και συν. που σε μελέτη ανέφεραν ότι οι εξεταζόμενοι βαθμολόγησαν τον εαυτό τους υψηλότερα σε πολλά από τα χαρακτηριστικά του τύπου Α.

ΔιάγνωσηΕίναι πολύ σημαντικό να γίνει έγκαιρα σαφής διάγνωση ώστε να βρεθεί η πιο σωστή θεραπευτική προσέγγιση για κάθε πάσχοντα. Η διάγνωση βασίζεται στο ιατρικό ιστορικό, την αντικειμενική εξέταση, αλλά και τις εργαστηριακές εξετάσεις. Σημαντικό ρόλο παίζει επίσης και η εμπειρία. Στη συνέχεια και με βάση τα αποτελέσματα των εργαστηριακών εξετάσεων ίσως είναι απαραίτητες και πιο εξειδικευμένες εξετάσεις όπως π.χ. σπινθηρογράφημα νεφρών. Ίσως χρειαστεί και νευρολογική εκτίμηση.

Θεραπεία
Καθώς δεν έχει εξακριβωθεί το ακριβές αίτιο του συνδρόμου, δεν είναι δυνατό να υπάρξει και ειδική θεραπεία.
Παρ΄ όλα αυτά, η αντιμετώπιση της πάθησης αυτής περιλαμβάνει μέτρα που αφορούν σε παρεμβάσεις στον ψυχολογικό τομέα, μεταβολή της δραστηριότητας του ασθενή, αλλά και φαρμακευτική αγωγή.

Η φαρμακοθεραπεία βασίζεται κυρίως στη λεπτομερή καταγραφή του ιατρικού ιστορικού του ασθενούς και στην έρευνα για πιθανή προηγούμενη ύπαρξη ψυχικών διαταραχών, όπως είναι η κατάθλιψη και το άγχος. Σε αυτήν την περίπτωση ενδέχεται να προταθεί θεραπεία με αντικαταθλιπτικά φάρμακα.

Παρά το ότι χρησιμοποιούνται ευρέως στο ΣΧΚ, οι ενδείξεις αποτελεσματικότητάς τους στο συγκεκριμένο σύνδρομο είναι εκπληκτικά ανεπαρκείς. Κατά τους Sharpe και συν. τα αντικαταθλιπτικά είναι αποτελεσματικά στη μικρής διάρκειας αντιμετώπιση του πόνου και της κόπωσης, συνήθως σε χαμηλότερες δόσεις από αυτές που χορηγούνται στην ψυχιατρική. Δεν υπάρχουν όμως αποδείξεις σχετικά με τη μακρόχρονη αποτελεσματικότητά τους και οι περισσότερες ενδείξεις στο ΣΧΚ προτείνονται από μη-ελεγχόμενες ή μεμονωμένων περιστατικών μελέτες.

Ωστόσο, η κύρια μέθοδος θεραπείας συνίσταται στην ψυχολογική υποστήριξη του πάσχοντος.Ο γιατρός οφείλει να εξηγήσει λεπτομερώς στον πάσχοντα την κατάστασή του και να αποφασίσουν από κοινού την θεραπεία που θα ακολουθήσουν. Συνήθως προτείνονται τα εξής (από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ)

• Αλλαγές τρόπου ζωής: μείωση της έντασης των δραστηριοτήτων και του ψυχολογικού στρες
• Σταδιακή έναρξη ασκήσεων- το πρόγραμμα των οποίων τηρείται σχολαστικά
• Θεραπεία του πόνου: με τη χρήση αναλγητικών, όπως η ασπιρίνη και η παρακεταμόλη και μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών
• Θεραπεία αλλεργικών συμπτωμάτων: με αντισταμινικά και αποσυμφορητικά.

Πρόληψη
Το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης αποτελεί μια πολύπλοκη νόσο, που χρήζει ειδικής αντιμετώπισης και προσοχής. Όπως και σε κάθε άλλη νόσο η πρόληψη είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς μπορεί να είναι ο σημαντικότερος τρόπος αντιμετώπισης της νόσου.

Το πρώτο πράγμα που μπορεί να κάνει κάποιος προκειμένου να αποτρέψει την εμφάνιση της νόσου, είναι να δημιουργήσει ένα λειτουργικό προγραμματισμό των καθημερινών δραστηριοτήτων του. Οι ατελείωτες ώρες στη δουλειά δεν είναι ο καλύτερος σύμμαχος της υγείας, μπορούν όμως να γίνουν πιο δημιουργικές και αποδοτικές ακολουθώντας ένα πρόγραμμα διαχείρισης χρόνου (time management).

Ένα δεύτερο και πολύ σημαντικό βήμα είναι ο καθορισμός των προτεραιοτήτων. Μπορεί κάτι τέτοιο να είναι δύσκολο, ιδίως αν η υφή της δουλειάς εξαρτάται από τη συνεργασία μιας ομάδας ατόμων, ωστόσο δεν είναι ανέφικτο. Το ομαδικό πνεύμα καθώς και η συναδελφικότητα μπορούν να αποβούν ιδιαίτερα αποτελεσματικές αρετές για όλα τα μέλη της ομάδας.

Ο τρίτος παράγοντας είναι η φροντίδα για τη διασφάλιση της σωματικής ακεραιότητας. Οι άνθρωποι που είναι επιφορτισμένοι με πλήθος δραστηριοτήτων τείνουν πολύ συχνά να παραμελούν τη σωματική αρτιμέλειά τους. Οι ασκήσεις στο γραφείο είναι μια πολύ καλή λύση για τη διατήρηση της πνευματικής διαύγειας και τη μείωση των πιθανοτήτων εκδήλωσης μιας παράλληλης οργανικής νόσου.

Τέλος, η μεγαλύτερη σημασία θα πρέπει να προσδίδεται στην διατήρηση της καλής  ψυχικής υγείας.Χαρακτηριστικά προσωπικότητας όπως τελειομανία, το να θέτει κάποιος ανέφικτους στόχους, να αγχώνεται με το παραμικρό, κτλ είναι παράγοντες που παίζουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση της νόσου. Το να θέτει κάποιος στόχους και να προσπαθεί να τους επιτύχει αποτελεί σαφώς το νόημα της ζωής, όπως και να προσπαθεί να είναι υπεύθυνος και παραγωγικός σε όλους τους τομείς της καθημερινότητας του χωρίς όμως αυτό να γίνεται εις βάρος της ψυχικής ισορροπίας του. Όταν κάποιος αντιληφθεί ότι κάποια χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του «μπλοκάρουν» την λειτουργικότητά του καλό θα ήταν να επισκεφθεί έναν ψυχολόγο ώστε να προλάβει να τα διορθώσει πριν να είναι αργά.

Για όλα τα παραπάνω είναι αναγκαία η επαφή των ατόμων με άλλες δραστηριότητες. Μια εκδρομή στη θάλασσα ή το βουνό, μια επίσκεψη σε φίλους, μια βόλτα στο πάρκο ή ένα ταξίδι είναι ενέργειες που οι περισσότεροι από τους ανθρώπους θεωρούν πολυτέλεια. Ωστόσο, αποτελούν πηγή ζωής και σίγουρα βοηθούν τόσο την προσωπική, όσο και την επαγγελματική και οικογενειακή ευτυχία.

Συγγραφή άρθρου: 

Ναλμπάντη Μαρία Ψυχολόγος Υγείας

e-psychology

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ