Χθες, εξαντλήσαμε τους πόρους της Γης

Κάθε χρόνο εξαντλούμε όλο και νωρίτερα την ικανότητα της Γης να υποστηρίζει τον τρόπο ζωής μας. Φέτος, η ημέρα που "τερματίσαμε" το κοντέρ της αντοχής του πλανήτη μας ή Ημέρα Εξάντλησης της Γης (Earth Overshoot Day) ήταν η 8η Αυγούστου, ενώ μόλις πριν από 16 χρόνια, η αντίστοιχη μέρα ήταν στις αρχές Οκτωβρίου.

Αυτό προκύπτει από τα στοιχεία που έδωσε χθες στη δημοσιότητα, η δεξαμενή σκέψης για τη βιωσιμότητα, Global Footprint Network. Έτσι, σε λιγότερο από οκτώ μήνες, η ανθρωπότητα ζήτησε από τη φύση όσα αυτή θα μπορούσε να μας δώσει σε έναν ολόκληρο χρόνο. 

Μέχρι το τέλος του 2016, "θα έχουμε καταναλώσει 1,6 πλανήτες Γη". Αν συνεχίσουμε με τις ίδιες πρακτικές, ως το 2030 θα καταναλώνουμε τους πόρους που ισοδυναμούν με 2 πλάνητες, ενώ η Μέρα Εξάντλησης της Γης θα είναι στο τέλος Ιούνη.

Η Ελλάδα δυστυχώς ακολουθεί αυτόν τον φρενήρη ρυθμό εξάντλησης φυσικών πόρων, καθώς σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία (2014), ο τρόπος ζωής μας "απαιτεί" 2,5 πλανήτες.

• Η Ημέρα Εξάντλησης της Γης είναι η ημέρα κατά την οποία οι ετήσιες απαιτήσεις της ανθρωπότητας από τη φύση, ξεπερνούν όσα η Γη μπορεί να να αναπληρώσει σε ένα έτος. Με άλλα λόγια, σε 8 μήνες, εκπέμπουμε περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα από όσο μπορούν να απορροφήσουν οι ωκεανοί και τα δάση σε έναν χρόνο, ενώ εξαντλούμε τα τρόφιμα που προσφέρει η Γη σε ένα έτος.

Οι διαρκώς αυξανόμενες απαιτήσεις της ανθρωπότητας σε φυσικούς πόρους ασκούν τεράστιες πιέσεις στον πλανήτη μας και απειλούν τη μελλοντική μας ασφάλεια, υγεία και ευημερία. Το αποτέλεσμά τους έχει αρχίσει εδώ και δεκαετίες να γίνεται εμφανές, μέσα από ξηρασίες, διάβρωση εδαφών, απώλεια βιοποικιλότητας, αποψίλωση δασών.

Ωστόσο, είναι οι εκπομπές και συσσώρευση διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα ο ταχύτερα αναπτυσσόμενος παράγοντας της οικολογικής εξάντλησης της Γης. Το σύνολο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ή το ανθρακικό αποτύπωμα αποτελούν το 60% του Οικολογικού Αποτυπώματος, των συνολικών απαιτήσεων, δηλαδή, της ανθρωπότητας από τη φύση.

Πρόκειται για μία τη λογική κατάληξη, αν σκεφτεί κανείς το εξής: ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η γεωργία, η κτηνοτροφία, η ξυλεία και η δόμηση, ανταγωνίζονται μεταξύ τους για χώρο πάνω στον πλανήτη και μειώνουν τις εκτάσεις εκείνες που μπορούν να απορροφήσουν τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από την καύση ορυκτών καυσίμων. 

Έτσι, οι τελευταίες συσσωρεύονται στην ατμόσφαιρα, προκαλώντας την κλιματική αλλαγή και απειλώντας τον τρόπο ζωής μας. Αν σε αυτά, προσθέσει κανείς και την διαρκώς αυξανόμενη κατανάλωση, καταλαβαίνει την κρισιμότητα της κατάστασης. Όπως δήλωσε πέρυσι ο Mathis Wackernagel, Πρόεδρος του Global Footprint Network και συνδημιουργός του συστήματος μέτρησης του Οικολογικού Αποτυπώματος:

"Το ανθρακικό αποτύπωμα της ανθρωπότητας από μόνο τουυπερδιπλασιάστηκε από τις αρχές της δεκαετίας του '70, που είναι το σημείο κατά το οποίο ο κόσμος άρχισε να υπερβαίνει τους πόρους της γης. Οι απαιτήσεις της ανθρωπότητας, το Οικολογικό μας Αποτύπωμα δηλαδή, ολοένα και απομακρύνονται από αυτά που πλανήτης μπορεί να υποστηρίξει".

Οι συνέπειες είναι ήδη επώδυνες: παγκόσμιο κύμα "κλιματικών" προσφύγων, έλλειψη πόρων, ανυπολόγιστες οικονομικές ζημίες είναι μερικές μόνο από αυτές. Η κρίσιμη κατάσταση της βιοποικιλότητας της Γης επιβεβαιώνεται με επώδυνο τρόπο, καθώς συνολικά οι πληθυσμοί ψαριών, πτηνών, θηλαστικών, αμφιβίων και ερπετών έχουν μειωθεί κατά 52% από το 1970 μέχρι σήμερα. 

Ωστόσο, τα νέα δεν είναι αποκλειστικά άσχημα. Όπως σημειώνεται στο σχετικό δελτίο του Global Footprint Network, η συμφωνία για το κλίμα στην οποία κατέληξαν οι ηγέτες του πλανήτη κατά την Παγκόσμια Συνδιάσκεψη για το Κλίμα στο Παρίσι τον περασμένο Δεκέμβριο, ορίζει στόχους που εάν υιοθετηθούν μπορούν να οδηγήσουν σε "μηδενικό ανθρακικό αποτύπωμα έως το 2050".

Για να γίνει, όμως, αυτό χρειάζεται να υιοθετήσουμε έναν νέο τρόπο ζωής, τόσο σε επίπεδο κρατών, τα οποία καλούνται να απεξαρτηθούν από τα ορυκτά καύσιμα, σύμφωνα με τις συστάσεις της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), όσο και σε επίπεδο ατόμων.

• "Κάτι τέτοιο θα έχει πολλά πλεονεκτήματα, αλλά χρειάζεται προσπάθεια για να επιτευχθεί. Τα καλά νέα είναι ότι είναι δυνατό, χάρη στην τεχνολογία, αλλά και επικερδές. [...] Η μόνη πηγή την οποία χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε περισσότερο είναι η πολιτική βούληση", τόνισε φέτος στο μήνυμά του ο κ. Wackernagel. 

Σε μια υπόθεση εργασίας κατά την οποία οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα θα μειωθούν ως το 2030 κατά 30% σε σχέση με τα σημερινά επίπεδα, σε συμφωνία με το προτεινόμενο σενάριο του IPCC, η Ημέρα Εξάντλησης της Γης θα μετακινηθεί πίσω στις 16 Σεπτεμβρίου (υποθέτοντας ότι οι υπόλοιπες συνιστώσες του Αποτυπώματος επεκτείνονται με τον τρέχοντα ρυθμό). 

Αυτό δεν είναι απίθανο. Για παράδειγμα η Δανία έχει επιτύχει, κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες, μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 33%. Αν και ο υπόλοιπος κόσμος είχε πετύχει τους ίδιους ρυθμούς μείωσης εκπομπών (χωρίς να αλλάζει το υπόλοιπο Οικολογικό Αποτύπωμα) η Ημέρα Υπέρβασης των Πόρων της Γης θα ήταν στις 3 Οκτωβρίου.

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι η Δανία έχει πετύχει ένα συνολικά βιώσιμο Οικολογικό Αποτύπωμα. Η ανθρωπότητα θα χρειαζόταν τους πόρους 2.85 πλανητών αν όλοι μας ζούσαμε όπως οι Δανοί, γεγονός που θα μετατόπιζε την Ημέρα Υπέρβασης των Πόρων της Γης στις 8 Μαΐου. Αυτό σημαίνει ότι δεν αρκεί να μειώσουμε το ανθρακικό αποτύπωμα, αλλά και την κατανάλωση πόρων.

Πάντως, κλείνοντας με αισιοδοξία το σχετικό δελτίο τύπου το Global Footprint Network σημειώνει πως ο ρυθμός με τον οποίο η Ημέρα Εξάντλησης της Γης έρχεται όλο και νωρίτερα, έχει επιβραδυνθεί, τα τελευταία 5 χρόνια, σε σχέση με τα προηγούμενα 40. Ακόμα, όμως, χρειάζεται να γίνουν πολλά.

• pathfinder
• Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ