Παχυσαρκία & Μνήμη

Η παχυσαρκία αποτελεί παγκόσμια επιδημία και αποτελεί πλέον σοβαρό πρόβλημα στους περισσότερους λαούς του Δυτικού Κόσμου. 

Η παχυσαρκία συνδέεται με την ανάπτυξη χρόνιων ασθενειών συμπεριλαμβανομένων των καρδιαγγειακών παθήσεων, διαβήτη τύπου II, υπέρταση, κάποιων μορφών καρκίνου, ορθοπεδικών προβλημάτων. Οι επιπτώσεις της παχυσαρκίας στην σωματική υγεία είναι γνωστές. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον όμως παρουσιάζουν και οι επιπτώσεις της παχυσαρκίας στις πνευματικές μας λειτουργίες και συγκεκριμένα στη μνήμη.

Συγκεκριμένα , πραγματοποιώντας τη χαρτογράφηση του εγκεφάλου, ο Paul Thompson, συγγραφέας και καθηγητής του UCLA της νευρολογίας, και επικεφαλής συγγραφέας Cyrus Α. Raji, ένας φοιτητής ιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ της Ιατρικής Σχολής, και οι συνεργάτες του συνέκριναν τους εγκεφάλους ανθρώπων που ήταν παχύσαρκοι και αυτών με κανονικό σωματικό βάρος. Βρήκαν, λοιπόν, ότι οι παχύσαρκοι άνθρωποι είχαν 8% λιγότερο εγκεφαλικό ιστό από τα άτομα φυσιολογικού βάρους, και τα υπέρβαρα άτομα είχαν 4% λιγότερο ιστό συγκριτικά με τα φυσιολογικά. Σύμφωνα με τον Thompson, αυτή είναι η πρώτη φορά που κάποιος έχει δημιουργήσει μια σύνδεση μεταξύ του να είναι κάποιος υπέρβαρος και με αυτό που περιγράφει ως «σοβαρή εκφύλιση του εγκεφάλου».

"Αυτό είναι μια μεγάλη απώλεια ιστού και μειώνει τη γνωστική ικανότητα, θέτοντας σε πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο την αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης της νόσου του Αλτσχάιμερ και άλλες ασθένειες που επιτίθενται στον εγκέφαλο", δήλωσε ο Thompson. "Αλλά μπορείτε να μειώσετε σημαντικά τον κίνδυνο για Αλτσχάιμερ, αν μπορείτε να τρώτε υγιεινά και διατηρείτε το βάρος σας υπό έλεγχο."

Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν εικόνες του εγκεφάλου από μια προηγούμενη μελέτη που ονομάζεται Cardiovascular Health Study Cognition Study. Οι ερευνητές μετέτρεψαν τις σαρώσεις του εγκεφάλου σε λεπτομερείς τρισδιάστατες εικόνες με τη χρήση τανυστή που βασίζεται σε μορφομετρία, μια μέθοδος νευροαπεικόνισης που προσφέρει υψηλή αναλυτική χαρτογράφηση των ανατομικών διαφορών στον εγκέφαλο.

Εξετάζοντας τόσο φαιά ουσία όσο και λευκή ουσία του εγκεφάλου, διαπίστωσαν ότι τα άτομα που ορίζονται ως παχύσαρκοι είχαν χάσει εγκεφαλικό ιστό στο μετωπιαίο και τον κροταφικό λοβό, περιοχές του εγκεφάλου κρίσιμα για το σχεδιασμό και τη μνήμη, και στην πρόσθια έλικα του προσαγωγίου (προσοχή και εκτελεστικές λειτουργίες), τον ιππόκαμπο (μακροπρόθεσμη μνήμη) και τα βασικά γάγγλια (κίνηση). Τα Υπέρβαρα άτομα έδειξαν απώλεια του εγκεφάλου στα βασικά γάγγλια, στο radiata στέμμα, στη λευκή ουσία που αποτελείται από άξονες, και στο βρεγματικό λοβό (αισθητηριακή λοβού).

«Οι εγκέφαλοι των παχύσαρκων ατόμων που εξετάστηκαν φαινόταν 16 χρόνια μεγαλύτεροι από τον εγκέφαλο εκείνων που ήταν αδύνατοι, και σε υπέρβαρα άτομα οκτώ χρόνια», λέει ο Thompson.

"Φαίνεται ότι μαζί με αυξημένο κίνδυνο για προβλήματα υγείας όπως ο διαβήτης τύπου 2 και καρδιακής νόσου, η παχυσαρκία είναι κακή και για τον εγκέφαλό σας", δήλωσε ο Raji Πίτσμπουργκ.

Σύμφωνα, επίσης με άλλη μελέτη, η παχυσαρκία συνδέεται με εξασθενημένη μνήμη και νοητικές ικανότητες σε παχύσαρκους ενήλικες ηλικίας 60 - 70 ετών. Έντονα ήταν τα αποτελέσματα σε όσους είχαν μεγαλύτερο ποσοστό κοιλιακού λίπους. Συγκεκριμένα, στην έρευνα συμμετείχαν 250 άτομα ηλικίας 60 και άνω, όπου υποβλήθηκαν σε διάφορες μετρήσεις σωματικού λίπους και σε εξέταση νοητικών ικανοτήτων. Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι ένας υψηλός Δείκτης Μάζας Σώματος συνδέθηκε με αυξημένο κίνδυνο για εμφάνιση μειωμένης νοητικής απόδοσης. Η έρευνα ανακάλυψε επίσης ότι όσοι είχαν τα υψηλότερα επίπεδα κοιλιακού λίπους έτειναν να έχουν χειρότερες νοητικές ικανότητες σε σχέση με όσους είχαν το χαμηλότερο κοιλιακό λίπος. Επομένως, η πρόληψη της παχυσαρκίας, ιδιαίτερα της κεντρικής θα μπορούσε να είναι σημαντική για την πρόληψη της νοητικής εξασθένησης ή της άνοιας.

Όσοι είναι παχύσαρκοι, και έχουν και άλλα προβλήματα υγείας όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση και υψηλή χοληστερόλη, χάνουν τη μνήμη τους και τις δεξιότητες σκέψης πιο γρήγορα, σύμφωνα με ερευνητές στο University College του Λονδίνου.

Τα επιπλέον κιλά αλλάζουν τον τρόπο που λειτουργεί το μυαλό μας. Η παχυσαρκία δεν είναι κακή μόνο για την περίμετρο της μέσης αλλά και για τον εγκέφαλο, ανακοίνωσαν ερευνητές που τη συνδέουν με την εξασθένηση των νοητικών επιδόσεων. Οι ειδικοί δεν είναι σίγουροι για την αιτία, αλλά δήλωσαν ότι μεταβολικές αλλαγές όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση και η αυξημένη χοληστερόλη μπορεί πιθανόν να εμπλέκονται. Η παχυσαρκία θεωρείται ήδη παράγοντας κινδύνου για άνοια. Σύμφωνα με έρευνα, που δημοσιεύεται στο περιοδικό Neurology, οι συμμετέχοντες, ηλικίας μεταξύ 35-55 ετών, υποβλήθηκαν σε εξετάσεις μνήμης και άλλων νοητικών ικανοτήτων. Τα συμπεράσματα ήταν ότι όσοι ήταν παχύσαρκοι και με ανθυγιεινές μεταβολικές αλλαγές εμφάνισαν πολύ γρηγορότερη πτώση στις επιδόσεις νοητικών τέστ σε σύγκριση με τους υπόλοιπους. Η γνωστική δυσλειτουργία και οι δομικές ανωμαλίες του εγκεφάλου έχουν παρατηρηθεί κυρίως σε παχύσαρκα άτομα. Υπάρχει μια ανεξάρτητη σχέση μεταξύ της παχυσαρκίας και της μετωπικής-υποφλοιώδης παθολογίας.

Οι άνθρωποι άνω των 50 ετών με υψηλή αρτηριακή πίεση ή παχυσαρκία υποφέρουν επιταχυνόμενη απώλεια μνήμης και γνωστικές δεξιότητες και οι παράγοντες κινδύνου, όπως οι καρδιακές παθήσεις και ο διαβήτης επιταχύνουν την πνευματική παρακμή.

Η απώλεια βάρους λοιπόν, είναι επιβεβλημένη, όχι μόνο για λόγους σωματικής υγεία , αλλά και για λόγους ενίσχυσης της μνήμης. Στο διατροφικό πρόγραμμα απώλειας βάρους μπορούν αν ενταχθούν και τρόφιμα που ενισχύουν τη λειτουργία της μνήμης, καθώς αρκετές έρευνες συσχετίζουν τη διατροφή με την κατανάλωση συγκεκριμένων τροφών και την ενίσχυση της μνήμης. Θρεπτικά συστατικά που κατά καιρούς έχουν συνδεθεί με τη διατήρηση της μνήμης είναι οι βιταμίνες C, Β12, Β6, Ε, η θειαμίνη, ο σίδηρος, τα ω-3 λιπαρά οξέα καθώς και ορισμένα από τα απαραίτητα αμινοξέα.

Η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών είναι πάντα μια έξυπνη κίνηση που προστατεύει την υγεία μας, συμβάλλει στην απώλεια βάρους και μέσω των αντιοξειδωτικών που περιέχουν προάγουν την υγεία. Οι αντιοξειδωτικές ουσίες που βρίσκονται στα τρόφιμα αυτά, μπορούν να βελτιώσουν τη διαδικασία της μάθησης αλλά και τη μνήμη αφού οι ουσίες αυτές μειώνουν την επίδραση της γήρανσης στον εγκέφαλο. Έτσι φρούτα όπως μούρα και βατόμουρα, δαμάσκηνα και ξερά βερίκοκα μπορούν να ενισχύσουν την μνήμη.

Το πράσινο τσάι είναι επίσης πλούσιο σε αντιοξειδωτικές ουσίες, οι οποίες συμβάλουν στην προστασία του εγκεφάλου και τη διαδικασία της μάθησης, ενώ παράλληλα βοηθάει στην απώλεια σωματικού λίπους.

Το ημερήσιο πλάνο και η κατανομή των γευμάτων αποτελεί εξαιρετικό βοήθημα στην απώλεια βάρους ενώ παράλληλα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση της μνήμης. Η καθιέρωση του πρωινού αυξάνει την μνήμη και γενικά βελτιώνει την πνευματική απόδοση ενώ ενισχύει και το αδυνάτισμα.

Τα ω-3 λιπαρά οξέα που βρίσκονται, στα ψάρια, κυρίως στο σολομό, τόνο, σκουμπρί, κολιό σαρδέλες, σόγια, καρύδια, αντράκλα και σε άλλα τρόφιμα προστατεύουν τον οργανισμό από εξασθένηση της μνήμης και από τη νόσο Αλτσχάιμερ, σύμφωνα με σύγχρονες μελέτες. Πιο συγκεκριμένα πειράματα έδειξαν ότι διατροφή πλούσια σε ένα ω-3 λιπαρά οξέα προστατεύει τον εγκέφαλο από την απώλεια μνήμης και την καταστροφή των κυττάρων που προκαλεί η γήρανση. Συμπληρωματικά ένα διαιτολόγιο πλούσιο σε τέτοια τρόφιμα βοηθάει και στην απώλεια βάρους.

Βέβαια, η προσπάθεια των ανθρώπων να χάσουν βάρος, τους οδηγεί συχνά σε κάποιο αυστηρό πρόγραμμα αδυνατίσματος. Όμως, τα άτομα που ακολουθούν αυστηρές δίαιτες (crash diets) έχουν χαμηλότερη ικανότητα μνήμης συγκριτικά με άτομα που δεν επιδίδονται σε τέτοιου είδους δίαιτες. Αυτό αποδίδεται στο γεγονός ότι αυτές οι δίαιτες στερούν τα άτομα που τις ακολουθούν και κατά επέκταση τον εγκέφαλό τους από βασικά θρεπτικά συστατικά με κυριότερο τη γλυκόζη, αφού οι συγκεκριμένες δίαιτες είναι πολύ φτωχές σε υδατάνθρακες. Επίσης, οι δίαιτες αυτές στερούνται το ελαιόλαδο, πλούσια πηγή βιταμίνης Ε, απαραίτητης για την ομαλή διαδικασία της μνήμης. Για αυτό έχετε έναν ακόμη λόγο να αποφεύγετε δίαιτες που υπόσχονται γρήγορο αποτέλεσμα μέσα όμως από επικίνδυνη για την υγεία σας στέρηση.

Τέλος, αν θέλετε να έχετε γερό μυαλό αποφύγετε τα junk foods και το οινόπνευμα. Οι τροφές αυτές είναι πλούσιες σε κορεσμένα λίπη, επιβαρύνουν τον οργανισμό μας και μειώνουν την ικανότητα πνευματικής απόδοσης. Επίσης ευθύνονται σε μεγάλο ποσοστό για την αύξηση του σωματικού βάρους. Το αλκοόλ με τη σειρά του παρεμβάλλεται στον μεταβολισμό των θρεπτικών συστατικών του εγκεφάλου.

Καθίσταται λοιπόν φανερό ότι η ποσότητα , αλλά και η ποιότητα της διατροφής μας μπορεί να συμβάλλει στην ενίσχυση της μνήμης μας, μέσω της σωστής απώλεια βάρους , αλλά και της τροφοδοσίας του μυαλού μας με τα κατάλληλα θρεπτικά συστατικά. Τα άτομα που παραμένουν σωματικά δραστήρια, αποφεύγουν τα υψηλά επίπεδα άγχους και έχουν πλούσια κοινωνική ζωή είναι καλύτερα εξοπλισμένα να αντιμετωπίσουν την πνευματική γήρανση. Η πνευματική διέγερση, η εκμάθηση νέων πραγμάτων και ηνεανικότητα στη σκέψη επίσης συμβάλλουν στην πρόληψη της απώλειας της μνήμης. Και φυσικά η υγιεινή διατροφή είναι το στοιχείο κλειδί στην πνευματική εγρήγορση.

Την επόμενη φορά λοιπόν, που θα βρεθείτε στη δυσάρεστη θέση να ξεχάσετε ένα όνομα, μια επέτειο ή γιατί ανοίξατε το ψυγείο, θυμηθείτε τουλάχιστον να ξεκινήστε μία υγιεινή διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, ψάρια, δημητριακά χωρίς λιπαρά και αλκοόλ!

Αναστασία Δ. Κόκκαλη
Κλινικός Διαιτολόγος – Διατροφολόγος B.Sc (Hons), S.R.D.
Μέλος του Πανελλήνιου Συλλόγου Διαιτολόγων , British Dietetic Association

logodiatrofis

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ