Λογικές πλάνες (ΙΙ)

ΑριστοτέληςΗ λογική πλάνη είναι ένα ψεγάδι στην δομή ενός επιχειρήματος, το οποίο καθιστά το εν λόγω επιχείρημα άκυρο.

Η πρώτη γνωστή συστηματική μελέτη των λογικών πλανών διενεργήθηκε από τον Αριστοτέλη, ο οποίος ταξινόμησε 13 τύπους. Η δεύτερη μελέτη έγινε τον Μεσαίωνα και γι’ αυτό το λόγο πολλές λογικές πλάνες σήμερα αναφέρονται με λατινικούς όρους. Η τρίτη περίοδος άρχισε περί τα μέσα του εικοστού αιώνα και σήμερα έχουν ταξινομηθεί περί τις 175 λογικές πλάνες.
Οι άνθρωποι υποπίπτουν συχνά σε λογικές πλάνες, επιβεβαιώνοντας τη συνέπεια ή διαψεύδοντας την προϋπόθεση μιας πρότασης. Φαίνεται ότι αυτό που ονομάζουμε κοινή λογική, δεν αποτελεί και ένα τόσο συνηθισμένο αγαθό και μάλλον θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι η κοινή λογική είναι ιδιαίτερα σπάνια.

Προσφυγή στην αυθεντία
Η προσφυγή στην αυθεντία είναι η λογική πλάνη όπου κάποιος επικαλείται μια αυθεντία είτε όταν στην πραγματικότητα δεν είναι αυθεντία στον εν λόγω τομέα είτε σε αμφιλεγόμενα θέματα. Για παράδειγμα, το να επικαλεστεί κάποιος τον Einstein για να υποστηρίξει ένα επιχείρημα στη θρησκεία, είναι μια άσχετη επίκληση στην αυθεντία. Ο Einstein ήταν αυθεντία στη φυσική, όχι στη θρησκεία.

Η άσχετη προσφυγή στην αυθεντία είναι ένα είδος γενετικής πλάνης, το να κρίνει δηλαδή κάποιος την ορθότητα μιας πρότασης με βάση την προέλευσή της παρά με βάση τα επιχειρήματα υπέρ και κατά. Αν η πρόταση προέρχεται από κάποιο άτομο που αναγνωρίζεται σαν αυθεντία, τότε η πρόταση θεωρείται αληθής. Ακόμα και αυθεντίες όμως μπορεί να κάνουν λάθη.

Προσφυγή στην άγνοια


Η προσφυγή στην άγνοια είναι η λογική πλάνη κατά την οποία μία πρόταση θεωρείται αληθής ή ψευδής λόγω έλλειψης απόδειξης ή στοιχείων. Ειδικότερα, αναφέρεται στο να ισχυρίζεται κάποιος ότι μια πρόταση είναι ορθή επειδή δεν έχει αποδειχθεί ότι είναι λάθος, ή ότι είναι λάθος επειδή δεν έχει αποδειχθεί ορθή. 

Η ισχύς μιας πρότασης εξαρτάται από τα δεδομένα που την στηρίζουν (ή την αντικρούουν), όχι από την έλλειψη στοιχείων για την αντίθετη ή αντιφατική της πρόταση. Ο Carl Sagan συνόψισε την προσφυγή στην άγνοια λέγοντας: «Η απουσία αποδείξεων δεν αποτελεί απόδειξη της απουσίας».

Ένα επιχείρημα με προσφυγή στην άγνοια μπορεί να γίνει πιο «σαγηνευτικό» όταν στηρίζεται πάνω σε ευσεβείς πόθους μας. Για παράδειγμα, άνθρωποι που θέλουν να πιστέψουν στην αθανασία μπορεί να ρέπουν να πιστέψουν έναν τέτοιο ισχυρισμό ελλείψει στοιχείων για το αντίθετο.

Η πλάνη του χαμένου κόστους
Όταν κάποιος κάνει μια απέλπιδα επένδυση, τότε μερικές φορές σκέφτεται: «Δεν μπορώ να σταματήσω τώρα, αλλιώς ότι έχω επενδύσει μέχρι τώρα θα πάει χαμένο». Αυτό φυσικά είναι αλήθεια, αλλά άσχετο με το αν πρέπει να συνεχίσει να επενδύει στο συγκεκριμένο. Ότι έχει επενδύσει είναι χαμένο έτσι κι' αλλιώς. Αν δεν υπάρχει ελπίδα επιτυχίας για την επένδυση, τότε το γεγονός ότι κάποιος έχει χάσει ένα σωρό λεφτά πρέπει να τον οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι το λογικό πράγμα που πρέπει να κάνει είναι να αποσυρθεί από την επένδυση αυτή.

Αυτή η πλάνη ονομάζεται μερικές φορές και «πλάνη του Κόνκορντ», από τη μέθοδο χρηματοδότησης του υπερηχητικού μεταφορικού τζετ που είχε δημιουργηθεί από την συνεργασία των κυβερνήσεων της Αγγλίας και της Γαλλίας. Πάρα το γεγονός ότι το Κονκορντ είναι ένα όμορφο και ασφαλές μεταφορικό τζετ, η παραγωγή του ήταν πολυδάπανη και δεν υπήρχαν πολλές παραγγελίες για το τζετ. Αν και ήταν προφανές ότι η μηχανή αυτή δεν θα «έβγαζε» λεφτά σε κανένα, η Γαλλία και η Αγγλία συνέχισαν να το χρηματοδοτούν όλο και περισσότερο.

Η πλάνη της παλινδρόμησης
Η πλάνη της παλινδρόμησης είναι η αποτυχία του να συμπεριλάβουμε τις φυσικές και αναπόφευκτες διακυμάνσεις των πραγμάτων όταν τους αποδίδουμε αιτίες. Πολλά πράγματα διακυμαίνονται αναπόφευκτα και αν αγνοήσουμε αυτές τις φυσικές διακυμάνσεις οδηγούμαστε σε αυταπάτες σχετικά με το τι τις προκαλεί.

Πολλοί άνθρωποι οδηγούνται στο να πιστέψουν στην αποτελεσματικότητα άχρηστων θεραπειών ακριβώς λόγω αυτής της πλάνης. Για παράδειγμα η ένταση και η διάρκεια του πόνου της αρθρίτιδας ή του χρόνιου πόνου της μέσης κλπ. διακυμαίνονται. Μια θεραπεία όπως η χειροπρακτική ή οι μαγνητικές ζώνες, είναι πιο πιθανό να αναζητηθούν όταν ο πόνος είναι στο μεγαλύτερο του επίπεδο. 

Στις περισσότερες περιπτώσεις ο πόνος θ' αρχίσει να υποχωρεί από μόνος του μετά την κορύφωσή του. Είναι εύκολο να εξαπατήσουμε τον εαυτό μας και να νομίσουμε ότι η ύφεση του πόνου οφείλεται στην θεραπεία που ακολουθήσαμε. 

Ακριβώς λόγω της ευκολίας με την οποία μπορούμε να εξαπατήσουμε τους εαυτούς μας σχετικά με το τι προκάλεσε τι, είναι που οι επιστήμονες εκτελούν ελεγχόμενες μελέτες για να ελέγξουν ισχυρισμούς αιτιότητας (δηλαδή τι προκαλεί τι).

Σχετικό
Λογικές πλάνες (Ι)

Πηγές
Skepdic
Wikipedia

gravitonio

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ