Ο ΗΡΑΚΛΗΣ ΚΑΙ Ο ΒΟΥΔΑΣ

 Κι όμως, σωστά διαβάσατε.

Στην φωτογραφία βλέπουμε ένα γλυπτό της ελληνιστικής περιόδου, στο οποίο απεικονίζεται ο Ηρακλής ως σωματοφύλακας του Βούδα. Πώς όμως συναντήθηκαν αυτοί οι δύο χαρακτήρες; Πώς ο ημίθεος υιός του Διός κατέληξε να συντροφεύει τον πεφωτισμένο θρησκευτικό διδάσκαλο της αρχαίας Ινδίας; Προκειμένου να απαντήσουμε στο ερώτημα, θα πρέπει να ανατρέξουμε στην ιστορία του Ελληνοϊνδικού Βασιλείου των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Ο Μένανδρος («Μιλίντα», κατά την ινδική λογοτεχνία και γραμματεία), γεννήθηκε σ’ένα χωριό κοντά στην Αλεξάνδρεια του Καυκάσου και κυβέρνησε το Ελληνοϊνδικό Βασίλειο από το 145 έως το θάνατό του σε εκστρατεία το 130 π.Χ.. Υπήρξε αναμφίβολα ο σπουδαιότερος ηγέτης του, καθώς και ο άνθρωπος ο οποίος θα γινόταν συνώνυμος του «ελληνοβουδισμού». Κατά τη βασιλεία του επεξέτεινε σημαντικά τα σύνορα του Ελληνοϊνδικού Βασιλείου και κατήγαγε σημαντικές νίκες με τη βοήθεια προηγμένων για την εποχή του πολεμικών μηχανών.

Ωστόσο, δεν έμεινε στην ιστορία τόσο για τους θριάμβους του στα πεδία των μαχών, όσο για το πολιτικό και πολιτισμικό του έργο, όντας μάλιστα ο μοναδικός Έλληνας ηγεμόνας, του οποίου το όνομα απαθανατίστηκε στην ινδική λογοτεχνία και μυθιστορία. 

Ένα από τα ιερότερα αρχαία βουδιστικά κείμενα, φέρει την ονομασία «Μιλινταπάνια», δηλαδή «οι ερωτήσεις του Μιλίντα», όπου ο Μένανδρος παρουσιάζεται να συζητά με έναν βουδιστή γέροντα σοφό απ’το Κασμίρ, τον Ναγκασένα, σε μορφή σωκρατικού διαλόγου, περί ασκητισμού, πλούτου, ψυχής, ζωής, θανάτου και έρωτα. 

Μάλιστα ο γέροντας Ναγκασένα μυήθηκε στα μονοπάτια του Βουδισμού από τον Νταρμαρακσίτα, έναν επίσης Έλληνα φιλόσοφο, ο οποίος έγινε βουδιστής την εποχή της βασιλείας του αυτοκράτορος Ασόκα. Ο Μένανδρος εν τέλει ασπάστηκε τον Βουδισμό και σύμφωνα με την ινδική παράδοση έφθασε προτού αποβιώσει σε Νιρβάνα, την ανώτατη πνευματική κατάσταση της βουδιστικής πίστεως.

Μολονότι ακολούθησε τον Βουδισμό, ο Μένανδρος ουδέποτε εγκατέλειψε την ελληνική του κουλτούρα. Το αποτέλεσμα ήταν να γεννηθεί ένα μοναδικό πολιτισμικό κράμα ελληνισμού και βουδισμού, το οποίο αποτυπωνόταν σε κάθε πτυχή του δημόσιου βίου. Στην αρχιτεκτονική τους, βρίσκουμε κορινθιακού ρυθμού κίονες με σχέδια ελεφάντων και βουδιστών μοναχών. 

Τα νομίσματα που οι Ελληνοϊνδοί βασιλείες έκοπταν, έφεραν επιγραφές και στα ελληνικά και στα πάλι/μαγκαντάν, την γλώσσα που ομιλούσε ο ίδιος ο Βούδας. Ο Μένανδρος έκοψε νόμισμα το οποίο απεικόνιζε τη Θεά Αθηνά με επιγραφή «Αθηνά Αλκίδημος» (Αθηνά η σωτήρας) στα ινδικά. Στην τέχνη, βρίσκουμε αγάλματα καθαρά ελληνικής μορφής, τα οποία απεικονίζουν τον Βούδα. Ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία που ο Βούδας παρουσιάστηκε με ανθρώπινη μορφή.

Το 10 μ.Χ. έπεσαν οριστικά οι τίτλοι τέλους για το Ελληνοϊνδικό Βασίλειο το οποίο είκοσι χρόνια αργότερα θα γινόταν μέρος της Αυτοκρατορίας των Κουσανιτών. Οι Κουσανίτες, όντας βουδιστές, επηρεάστηκαν βαθύτατα από την ελληνοϊνδική τέχνη και κουλτούρα, υιοθετώντας το ελληνικό αλφάβητο και την ελληνική γλώσσα ως επίσημη γλώσσα διοίκησης για τα επόμενα εκατό χρόνια.

Αναστάσης Χατζηδάκης

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ