Οι γυναίκες του ρεμπέτικου: ένα πρελούδιο χειραφέτησης

Όταν η συντριπτική πλειοψηφία των Ελληνίδων τελούσε υπό την απόλυτη κυριαρχία ενός άνδρα –του πατέρα ή του συζύγου–, αυτές μπαινόβγαιναν ελεύθερα στους τεκέδες, δεν μασούσαν με τη ρετσινιά της «αμαρτωλής», τραγουδούσαν τις επιθυμίες τους και τσαλαπατούσαν τον κώδικα των απαγορεύσεων.

«Ένα καταπιεσμένο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας που ζει τον έρωτά του μέσα στην παρανομία, που η ζωή του η ίδια είναι μέσα στο περιθώριο, τραγουδά για τα συναισθήματα, τα μόνα που κυκλοφορούσαν ελεύθερα στους δρόμους εκείνη την εποχή». Με αυτόν τον τρόπο ο πάντα οξυδερκής και ανεπηρέαστος από τις ηθικοπλαστικές αγκυλώσεις Μάνος Χατζιδάκις πραγματοποίησε τη θρυλική διάλεξή τουΗ περίφημη ομιλία του Μάνου Χατζιδάκι: Το Ρεμπέτικο, θεμέλιος λίθος της λαϊκής μουσικής | tvxs για το ρεμπέτικο, τον Ιανουάριο του 1949 στο υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης.

Με δυο λόγια

Αναμφισβήτητα υπήρξε ένας από τους ανθρώπους που συνέβαλαν καθοριστικά στην απαλλαγή της ρεμπέτικης μουσικής από τα αρνητικά αξιακά συμφραζόμενα και στην αναγνώριση της κοινωνικής και πολιτισμικής της διάστασης. Μια αναγνώριση που επισφραγίστηκε πολύ πρόσφατα, στις αρχές του Δεκέμβρη, με την εγγραφή του ρεμπέτικουΤο ρεμπέτικο στην Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της UNESCO | news24 στον Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Ωστόσο, μέσα σε αυτήν την αυθεντική, γοητευτική και νταλκαδιάρικη υπόθεση υπάρχει ακόμα ένα κομμάτι που παραμένει παραγκωνισμένο, που δεν έχει μελετηθεί ή μνημονευτεί επαρκώς: είναι η έμφυλη όψη του ρεμπέτικου. Οι γυναίκες εκείνες, που όταν η συντριπτική πλειοψηφία των Ελληνίδων τελούσε υπό την απόλυτη κυριαρχία ενός άνδρα –του πατέρα ή του συζύγου–, μπαινόβγαιναν ελεύθερα στους τεκέδες, δεν μασούσαν με τη ρετσινιά της «πόρνης» ή της «αμαρτωλής», τραγουδούσαν τις επιθυμίες και τους καημούς τους και τσαλαπατούσαν τον κώδικα των απαγορεύσεων.

Αλάνια και μάγκισσες

Το ρεμπέτικο τραγούδι εμφανίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα, εξελίχθηκε κυρίως στα λιμάνια των ελληνικών πόλεων όπου ζούσε η εργατική τάξη και χρωματίστηκε ιδιαίτερα από την έλευση των προσφύγων μετά τον Μικρασιατικό πόλεμο. Αναπτύχθηκε κατά βάση στα Καφέ ΑμάνΚαφέ-αμάν και καφέ-σαντάν: Αμανέδες και λογιοσύνη στην παλιά Αθήνα | Lifo, τα λαϊκά καφενεία της προπολεμικής Ελλάδας, τους τεκέδες και τις φυλακές και αφορούσε σε μια κοινότητα φτωχών ανθρώπων, κοινωνικά αδικημένων, απόκληρων ή παραβατικών που συγχρωτίστηκαν κάτω από την ταμπέλα του «περιθωρίου».

Ήταν μία κοινότητα που λειτουργούσε ως αντιπαράδειγμα στον κυρίαρχο τρόπο ζωής του συντηρητισμού, της στέρησης και του καθωσπρεπισμού. Αποστρεφόταν την εξουσία, επιβίωνε παράλληλα και ενάντια στο κανονιστικό πλαίσιο της εποχής, αποζητούσε την απόλαυση της ζωής και έπλαθε τα δικά της γλωσσικά και αισθητικά εργαλεία επικοινωνίας. Ήταν ο «χώρος της μαγκιάς», όπως κωδικοποιήθηκε μεταγενέστερα. Από κει ξεπήδησαν οι στιχουργικοί αυτοσχεδιασμοί, οι αμανέδες, τα μακροσκελή ταξίμια, οι βυζαντινού τύπου λαρυγγισμοί που διατρέχουν το ρεμπέτικο της πρώτης περιόδου.

Ήταν πρωτίστως ένας ανδροκρατούμενος κόσμος, στον οποίον όμως συμμετείχαν ενεργά και πολλές γυναίκες, κάποιες ως φίλες, συντρόφισσες ή απλές περαστικές, που γλεντούσαν στο μοναδικό μέρος που ξέφευγε από τον ασφυκτικό έλεγχο της Εκκλησίας και τα ραντάρ της σεμνοτυφίας, και άλλες ως τραγουδίστριες ή δημιουργοί. Σήμερα λοιπόν, μπορούμε να υποστηρίξουμε με σχετική βεβαιότητα ότι αυτές οι τύπισσες ήταν οι πιο ελεύθερες γυναικείες υπάρξεις της εποχής και ότι κουβαλούσαν, χωρίς απαραίτητα να έχουν αυτήν την επίγνωση ή αξίωση, το πρόταγμα της πρώιμης φεμινιστικής διεκδίκησης.

Η Μεγάλη Πανσέληνος της Πρωτοχρονιάς 2018 (vid)

Ποδαρικό με Πανσέληνο μας κάνει το 2018, αφού η πρώτη από τις δύο Πανσελήνους του Ιανουαρίου γίνεται ξημερώματα Δευτέρας προς Τρίτη.

Η ΠΡΩΤΗ από τις δύο Μεγάλες Πανσελήνους του Ιανουαρίου 2018 πέφτει το βράδυ της 1ης Ιανουαρίου 2018 για το μεγαλύτερο μέρος του δυτικού ημισφαιρίου της Γης (Βόρεια και Νότια Αμερική) και ξημερώματα της 1ης προς 2α Ιανουαρίου για το ανατολικό ημισφαίριο (Ευρώπη, Ασία, Αφρική και Αυστραλία).

Για την Ελλάδα, η Πανσέληνος κορυφώνεται στις 4:24 τα ξημερώματα της 2ας Ιανουαρίου.

Η Πανσέληνος αυτή θα είναι η μεγαλύτερη της νέας χρονιάς (Υπερπανσέληνος ή Υπερσελήνη), καθώς 4,5 ώρες πριν, περίπου στις 11:00 το βράδυ της 1ης Ιανουαρίου, το φεγγάρι θα βρεθεί στην κοντινότερη απόστασή του με τη Γη (περίπου στα 356.600 χιλιόμετρα).

ΠΕΡΙ ΤΥΧΗΣ (ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ)

Κι όταν κάποιος έχει συγκεντρώσει πολύ χρυσάφι και ασήμι και πλήθος δούλων και περιβάλλεται από ευρύχωρα διαμερίσματα και έχει επιπλέον βάλει πολυτελείς κλίνες και τραπέζια, μήπως φαντάζεται πως αυτά τα πράγματα, χωρίς την παρουσία της φρόνησης από πλευράς του, θα φέρουν ευδαιμονία και ζωή ευχάριστη, γαλήνια και αμετάπτωτη;

Κάποιος ρώτησε τον στρατηγό Ιφικράτη, σαν να προσπαθούσε να τον ελέγξει, ποιος είναι, επειδή δεν είναι “ούτε πολίτης, ούτε τοξότης, ούτε πελταστής”· εκείνος τότε αποκρίθηκε:
“Είμαι αυτός που διοικεί και χρησιμοποιεί όλους τους παραπάνω”.

Η φρόνηση δεν είναι χρυσάφι, ούτε ασήμι, ούτε φήμη, ούτε πλούτος, ούτε υγεία, ούτε δύναμη, ούτε ομορφιά.
Τότε τι είναι;
Είναι αυτό που μπορεί να χρησιμοποιήσει σωστά όλα τα παραπάνω, και αυτό μέσα από το οποίο το καθένα από τα παραπάνω γίνεται ευχάριστο, σπουδαίο και ωφέλιμο.
Χωρίς αυτό είναι άχρηστα, στείρα και βλαβερά, και βαραίνουν και ντροπιάζουν τον κάτοχό τους.

H παραμονή είναι πάντα καλύτερη απ' την ίδια την Πρωτοχρονιά

Παραμονή Πρωτοχρονιάς. Μια μέρα γεμάτη. Γεμάτη με πράγματα που έχεις προγραμματίσει να κάνεις, αλλά και με συναισθήματα. Ανάμεικτα συναισθήματα. Για πολλούς έχει τρέξιμο, για άλλους ξεκούραση, μα για όλους έχει λίγη αναθύμηση του χρόνου που φεύγει μπλεγμένη με προσδοκίες για τον χρόνο που έρχεται. Παραμονή Πρωτοχρονιάς, ή αλλιώς το μεταίχμιο μεταξύ παλιού και νέου. Ποιος να φανταζόταν πως σε μια μέρα χωρούν τόσα συναισθήματα, τόσες αναμνήσεις και ταυτόχρονα τόσες προσδοκίες;

Οι παραμονές –λες και φτιάχτηκαν με μια μυστική συνταγή κάποιου μάγου– έχουν μέσα τους όσα αντέχει να χωρέσει ένα έτος και λίγο ακόμα! Σε ένα μεγάλο καζάνι που βράζει έριξαν ένα βαζάκι νοστιμιά για όλα τα εδέσματα που μέλλει να γευτούμε, ένα ποτήρι μέθης για όλα τα ποτά που πρόκειται να πιούμε, μια κούπα μελωδία για όλη τη μουσική που θα μας συντροφεύσει, μια κούπα ελπίδα για όλα τα καλά που προσμένουμε, δυο φλιτζάνια χαμόγελα για τις χαρές που ζήσαμε και μια πρέζα δάκρυ για τις συγκινήσεις μας, αλλά και για το αντίο σε όσα μας πίκραναν. Ανακάτεψαν καλά κι αντί για κάποιο ξόρκι έδωσαν ευχές για υγεία, αγάπη, χαρά και τύχη και τσουπ, να σου κι η παραμονή Πρωτοχρονιάς!

Γλυκιά και χορταστική, γιορτινή και χαρούμενη σε περιμένει για να αφήσεις πίσω σου τα κακώς κείμενα και να κάνεις όνειρα. Όνειρα για το νέο, για το φρέσκο, για εκείνο που έρχεται. Μπορεί από αυτά να υλοποιηθούν τα μισά, μπορεί απ’ τους στόχους σου να υλοποιήσεις ένα-δυο ή και κανέναν, αλλά η αλήθεια είναι πως την παραμονή δεν έχει καμία σημασία. Άλλωστε, η παραμονή είναι μονάχα ένας επίλογος σε ένα κεφάλαιο του βιβλίου της ζωής σου. Θες να κλείσει όμορφα, μα περισσότερο, σ’ αυτό το επιμύθιο, προσδοκάς μια καλύτερη εξέλιξη ή μια εξίσου καλή ροή σε όσα ως τώρα απόλαυσες.

“Πες αυτή τη λέξη, πες τη!”

“Θάρρος και τόλμη θέλει φίλε η ζωή! Με οδηγό και εφόδια αυτά τα δύο μπορείς να υπερνικήσεις και να κατακτήσεις τα πάντα.” – από την Κική Κωνσταντίνου


– Μην την πεις αυτήν τη λέξη, μην την πεις!
– Ποια λέξη; Ποια;

Κι υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που ζούνε σε κλουβιά…
Χρυσά κλουβιά; Γυάλινα κλουβιά; Πολύχρωμα κλουβιά; Τι σημασία έχουν άραγε τα χαρακτηριστικά ή τα «συνθετικά» τους, όταν έχουν δημιουργηθεί για να καλύψουν; Να αιχμαλωτίσουν; Να προστατέψουν; Να φυλακίσουν; Να δεσμεύσουν; Να κρατήσουν δέσμιες τις ανθρώπινες ψυχές μας;

Να προστατέψουν είπα; Όχι, όχι, ήταν λάθος! Μέγα λάθος! Τοποθετώ τον εαυτό μου σε ένα κλουβί, για να με προστατέψω. Δεν υπάρχει, πείθω τον εαυτό μου πως το κάνω ή το κάνουν οι άλλοι για το καλό μου. Υπάρχει και είναι μέγα λάθος! Μέγα λάθος όμως!

Προστατεύω σημαίνει περικλείω και όχι φυλακίζω. Περικλείω σημαίνει αγκαλιάζω, φυλακίζω όμως, σημαίνει ασφυκτιώ.

– Μην την πεις αυτήν τη λέξη, μην την πεις! 
– Ποια λέξη; Ποια; 
– Όχι, όχι σου λέω, μην την πεις!

Απελευθερώνει η δύναμη της συγχώρεσης;

Όλοι σας είναι πιθανόν να έχετε πληγωθεί από τις πράξεις ή τα λόγια των κοντινών σας ανθρώπων. Μπορεί οι γονείς σας να ήταν επικριτικοί σε κάθε σας προσπάθεια. Μπορεί ο σύντροφος σας να είχε παράλληλη σχέση, μπορεί ακόμα οι συνάδελφοι σας να προσπάθησαν να σαμποτάρουν την επαγγελματική σας σταδιοδρομία.

Αυτές οι τραυματικές εμπειρίες προκαλούν αρνητικά συναισθήματα όπως οργή , πικρία ή ακόμα και διάθεση για εκδίκηση. Έχετε δυο επιλογές ή να παγιδευτείτε σε αυτά τα τοξικά συναισθήματα ή να προσπαθήσετε να συγχωρήσετε για την δική σας ψυχική υγεία.

Ποια είναι η έννοια της συγχώρεσης;

Όλοι οι άνθρωποι δεν αντιλαμβάνονται την συγχώρεση με τον ίδιο τρόπο. Κατά μία γενική έννοια εννοούμε την απόφαση του ατόμου να αφήσει πίσω του το συναίσθημα της μνησικακίας ή ακόμα και τις σκέψεις εκδίκησης που προκλήθηκαν από ένα τραυματικό γεγονός. Είναι πιθανόν να μην ξεχάσετε ποτέ αυτό που σας έχει πληγώσει. Όμως η δύναμη της συγχώρεσης σας απελευθερώνει από το άτομο που σας έχει πληγώσει για να μπορέσετε να συνεχίσετε με ψυχική ηρεμία την ζωή σας. Συγχωρώ δεν σημαίνει ότι ξεχνώ. Οι δυσάρεστες εμπειρίες δεν εξαλείφονται, απλά αντί να είστε προσκολλημένοι στο παρελθόν έχετε την ελευθερία να προστατέψετε τον εαυτό σας και να ισορροπήσετε.

Ο άνθρωπος που έχει την δύναμη να συγχωρεί δεν σημαίνει ότι είναι αδύναμος ή αφελής. Αντίθετα είναι δυνατός γιατί χωρίς να απαλλάσσει το άτομο που τον έχει πληγώσει από την ευθύνη των πράξεων του, απελευθερώνεται από αυτόν και δεν του επιτρέπει να συνεχίσει να τον πληγώνει. Συγχωρώ δεν σημαίνει ότι δεν νιώθω θυμό ή ότι δικαιολογώ αγενείς ή εγωιστικές συμπεριφορές απλά επειδή δεν μπορώ να αλλάξω το παρελθόν δεν προσκολλώμαι σε αυτό γιατί δεν μου αξίζει να υποφέρω για πάντα.

Γιατί πρέπει να συγχωρούμε;

Παραδοσιακά κάλαντα από όλη την Ελλάδα

Αλήθεια, ποίος από εμάς όταν ήταν μικρό παιδί δεν ανυπομονούσε στις γιορτές να περιπλανηθεί σε όλη την πόλη για να τραγουδήσει τα κάλαντα; Να χτυπήσει κάθε πόρτα και να αρχίσει να τραγουδά και να εύχεται σε όλους, με τη συνοδεία ενός μεταλλικού τριγώνου; Πιστεύω οι περισσότεροι από εμάς. Μπορεί παλαιότερα να αποτελούσε μια αγαπημένη μας δραστηριότητα, όμως γνωρίζουμε τι είναι τα κάλαντα και από που προήλθαν;

Τα κάλαντα προϋπήρχαν στην Αρχαία Ελλάδα ως έθιμο, αλλά είχαν διαφορετική ονομασία και συνδεόταν με την εορτή του Μεγάλου Διονύσου. Η ονομασία «κάλαντα» είναι μεταγενέστερη και συγκεκριμένα οφείλουν το όνομα τους στις ρωμαϊκές καλένδες του Ιανουαρίου, δηλαδή στην Πρωτοχρονιά. Από τον 2° αιώνα π.Χ. η Πρωτοχρονιά παύει να γιορτάζεται τον Μάρτιο και ξεκινά να γιορτάζεται Ιανουάριο, το οποίο ισχύει μέχρι και σήμερα. Το συγκεκριμένο έθιμο συνεχίστηκε και κατά τα Βυζαντινούς χρόνους, ωστόσο  συνδέθηκε με τον χριστιανισμό, καθώς η εκκλησία αντικατέστησε τις ειδωλολατρικές εορτές των ημερών, όπου τελούνταν τα κάλαντα, με χριστιανικές. Παρά τις αλλαγές αυτές αναλλοίωτο παρέμεινε στο έθιμο, το φιλοδώρημα. Αν και σήμερα συνηθίζεται να είναι χρηματικό ποσό, παλαιότερα ήταν κάποιο τρόφιμο ή καρπός της γης για να συμβολίσει την αναμενόμενη καλή σοδειά.

Γενικότερα,τα συγκεκριμένα τραγούδια έχουν ευχετικό, αφηγηματικό και διδακτικό χαρακτήρα. Ο αρχικός τους δημιουργός είναι άγνωστος και διαμορφώθηκαν με το πέρασμα του χρόνου και την συμβολή πολλών ανθρώπων. Διατηρήθηκαν σε μεγάλο βαθμό ακέραια, ενώ παραμένουν δημοφιλή μέχρι και σήμερα τόσο σε αστικές περιοχές όσο και στην ύπαιθρο. Υπάρχουν σε όλη την Ελλάδα και συναντώνται με διάφορες παραλλαγές, επηρεασμένες από τον χαρακτήρα της κάθε περιοχής.

Μια παράξενη πυρηνική σφαίρα παράγει ενέργεια από σύντηξη

Φυσικοί δοκιμάζουν μια παράξενη πυρηνική σφαίρα που θα μπορούσε να αποτελέσει επανάσταση στην παραγωγή ενέργειας από σύντηξη.
Δεν έχουμε ξαναδεί τίποτα παρόμοιο. Μετάφραση-επιμέλεια: Θωμάς Αργυρέας

Είναι βέβαιο ότι η πυρηνική σύντηξη – η αντίδραση που πυροδοτεί τον Ήλιο μας – θα μπορούσε να είναι το κλειδί για καθαρή, απεριόριστη ενέργεια εδώ στη Γη.Αλλά μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της σύγχρονης επιστήμης είναι πώς να αξιοποιήσει την αντίδραση της σύντηξης έτσι ώστε να παράγει περισσότερη ενέργεια από όση καταναλώνει. Και μια νέα δημοσίευση ισχυρίζεται ότι έχει βρει έναν τρόπο να κάνει ακριβώς αυτό.Αντί να γίνει άλλη μία προσπάθεια βελτιστοποίησης των γνωστών σχεδίων αντιδραστήρων σύντηξης, όπως οι tokamaks ή οι stellerators, μια ομάδα φυσικών, εξέτασε πειραματικά μερικούς νέους τύπους αντιδραστήρων.

Διαπίστωσαν ότι ένας περίεργος σχεδιασμός σφαίρας θα μπορούσε να αποτελέσει το κλειδί για την επίτευξη καθαρά θετικού ισοζυγίου σύντηξης, διότι, προς μεγάλη τους έκπληξη, έχει τη δυνατότητα να παράγει περισσότερη ενέργεια από όση χρησιμοποιεί.

Η βασική διαφορά, πέραν του σχήματός της, είναι ότι αυτή η πυρηνική σφαίρα συντήκει υδρογόνο και βόριο, αντί των ισότοπων υδρογόνου, δευτέριο (2H ή D) και τρίτιο (3H ή T). Και χρησιμοποιεί λέιζερ για να θερμάνει τον πυρήνα της αντίδρασης μέχρι 200 ​​φορές πιο καυτό από το κέντρο του Ήλιου.

Τελικά, τι καταλαβαίνει ο σκύλος μου από όσα τού λέω;

Έχει νόημα να του μιλάς ή είναι… σαν να μιλάς μόνος σου; Θυμάται τα πράγματα που έχετε κάνει μαζί; Ποιες απαντήσεις δίνει η επιστήμη σε αυτές και άλλες απορίες μας για την ευφυΐα του αγαπημένου μας κατοικιδίου;

Κείμενο: Γεωργία Καρκάνη

Πηγαίνουμε διακοπές με το σκύλο μας, του κάνουμε πάρτι γενεθλίων, πηγαίνουμε μαζί του ακόμα και σε σπίτια φίλων και, φυσικά, του λέμε καθημερινά τον πόνο μας. Η έκφραση «ο πιο πιστός μας φίλος» δεν είναι μόνο ένα στερεότυπο, γιατί αντιμετωπίζουμε το σκύλο μας ακριβώς έτσι: σαν τον πιο πιστό μας φίλο. Πόσα όμως είναι σε θέση, στην πραγματικότητα, να καταλάβει;

Πόσες λέξεις καταλαβαίνει ένας σκύλος;

Οι περισσότεροι κατανοούν βασικές εντολές όπως «έλα» ή «κάθισε» και απλές λέξεις όπως το «όχι», όπως ξέρουμε εκ πείρας. Αυτό που μας λένε, επιπλέον, οι ειδικοί είναι ότι ένας σκύλος μέσης ευφυΐας κατανοεί περίπου 100-200 λέξεις, ενώ συγκεκριμένες κατηγορίες τετράποδων, για παράδειγμα τα ζώα που ζουν με κωφάλαλους, είναι σε θέση να κατανοήσουν και συγκεκριμένες χειρονομίες της νοηματικής και να ανταποκριθούν σε αυτές χωρίς να μεσολαβήσει λεκτική επικοινωνία.

Αυτό που δεν ξέρουμε ακόμα, ωστόσο, είναι το πώς ακριβώς επεξεργάζεται το μυαλό ενός σκύλου το νόημα μιας λέξης. Παραδείγματος χάρη, αναρωτιούνται οι ειδικοί, ένας σκύλος καταλαβαίνει ότι τα «παπούτσια» είναι αντικείμενα που φοράμε στα πόδια μας για να τα προστατεύουμε όταν βγαίνουμε έξω; Ή μήπως νομίζει, ότι η λέξη «παπούτσια» σημαίνει «φέρε μου αυτά τα αντικείμενα που έχω δίπλα στην πόρτα»;