“ΟΙ ΚΟΡΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΚΑΡΥΕΣ”

ΒΑΣΩ ΜΑΓΓΑΝΑΡΗ

“ΟΙ ΚΟΡΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΚΑΡΥΕΣ”

Κάποτε σ’ έναν δασοσκέπαστο τόπο της Αρκαδικής γης υπήρχε μια όμορφη πολίχνη με το όνομα «Καρύα» που ήταν χτισμένη στους δυτικούς πρόποδες του Πάρνωνα (ή αλλιώς Κρόνιον όρος επειδή κατά το μύθο θεωρούνταν κατοικία του Κρόνου). 

Λίγο ψηλότερα από την πόλη ανάμεσα σε πλατάνια, καρυδιές και τρεχούμενα νερά βρισκόταν το ιερό της Αρτέμιδος και των Νυμφών με το επιβλητικό άγαλμά της θεάς να δεσπόζει στον εξωτερικό του περίβολο.

Οι αρχαίοι κάτοικοί της θεοσεβούμενοι και θεοφοβούμενοι καθώς ήταν, δεν αμελούσαν να φροντίζουν το ναό και να τελούν σπονδές προς τιμήν της αγαπημένη τους προστάτιδας. 

Μια φορά το χρόνο λοιπόν η πολίχνη της Καρύας αλλά και των γύρω περιοχών άδειαζε ενώ το ιερό βουνό ζωντάνευε από τις χαρές, τα γέλια και τα τραγούδια του ανθρώπινου πλήθους που συγκεντρωνόταν εκεί για την εορταστική πανήγυρη.

Κατά τη διάρκεια των τελετών οι ιέρειες του Ναού μαζί με νεαρές κοπέλες χόρευαν γύρω από το υπαίθριο άγαλμα της θεάς ένα λατρευτικό χορό που ονομαζόταν «Καρυάτις» (κατά το ρήμα «καρυατίζω» που σήμαινε χορεύω το συγκεκριμένο χορό ή χορεύω προς τιμήν της Καρυάτιδας Άρτεμης). Λόγω της ονομασίας αυτού του χορού οι συγκεκριμένες χορεύτριες πήραν το όνομα Καρυάτιδες. 

Ο χορός ήταν επιχώριος (τοπικός). Δε χορευόταν σε κανένα άλλο μέρος της Ελλάδας και ήταν ιδιαιτέρως πολύπλοκος σε κινήσεις. Ήταν περίτεχνος κι αρμονικός όπως η κορμοστασιά των παρθένων που επιλέγονταν να τον χορεύουν. Ενδεδυμένες με λευκές δωρικές χλαμύδες και έχοντας τα μαλλιά πλεγμένα σε ανάλαφρες πλεξούδες περιφέρονταν χορεύοντας γύρω από το άγαλμα της θεάς έχοντας στερεωμένο στο κεφάλι τους κάνιστρο με λουλούδια . 

Λέγεται πως κάποτε ο σπουδαίος αρχιτέκτονας Ικτίνος παρευρέθηκε στη γιορτή αυτή. Μαγεμένος από το χορό και την περιβολή τους αισθάνθηκε την επιθυμία να τις αποθανατίσει μέσω της τέχνης του. Από τότε οι γλύπτες της εποχής ξεκίνησαν να σμιλεύουν μαρμάρινες Καρυάτιδες που με την πάροδο του χρόνου όλοι οι αρχιτέκτονες άρχισαν να τις χρησιμοποιούν αντί στύλων για τη στήριξη οροφών κτηρίων ή ως διακοσμητικά στηρίγματα πυλών και προσόψεων.

Ποιος όμως ήταν ο λόγος που χρησιμοποιήθηκαν κατ’ αυτόν τον τρόπο; Οι γνώμες για το ερώτημα διίστανται. Η επικρατέστερη άποψη είναι πως χρησιμοποιήθηκαν έτσι λόγω των κάνιστρων που στερέωναν στο κεφάλι τους οι Κόρες κατά τη διάρκεια του χορού τους. 

Όμως υπάρχει και η άποψη του Ρωμαίου αρχιτέκτονα Βιτρούβιου που υποστήριζε πως οι Κόρες αυτές παρίσταναν τις γυναίκες της Καρίας που κάποτε σήκωσαν «το βάρος της τιμωρίας» της πόλης τους όταν αυτή ανήκοντας στην επικράτεια της Σπάρτης συμμάχησε με τους Πέρσες. 

Κατά το τέλος αυτού του θρυλικού πολέμου αφού οι Πέρσες ηττήθηκαν, οι υπόλοιπες Ελληνικές πόλεις γύρεψαν εκδίκηση για την αυτομολία της Καρίας με αποτέλεσμα να στραφούν εναντίον της. Το μένος τους ήταν τόσο μεγάλο που δε δίστασαν να την καταστρέψουν ολοσχερώς εξολοθρεύοντας όλο τον ανδρικό πληθυσμό της. 

Οι γυναίκες της υποχρεώθηκαν ν’ ακολουθήσουν την τραγική τους μοίρα. Να αιχμαλωτιστούν από τους νικητές και να μεταφερθούν σαν τρόπαια στους τόπους τους. Κατά την άποψη λοιπόν του Βιτρούβιου αυτός ο συμβολικός τρόπος επινοήθηκε ώστε να θυμίζει αιώνια στους μεταγενέστερους το βάρος της ντροπής που σήκωσαν οι γυναίκες της Καρύας.

Οι πιο ξακουστές Καρυάτιδες είναι αυτές του ναού του Ερεχθείου στην Ακρόπολη των Αθηνών που κατασκευάστηκε στα χρόνια του Πελοποννησιακού πολέμου . Πιθανολογείται πως είναι έργα του Αλκαμένη ή του Καλλίμαχου. Γι αυτές εικάζεται ότι απεικονίζουν τις Κεκροπίδες, τις τρεις κόρες του Κέκροπα-Έρση, Άγραυλο και Πάνδροσο- που ως χοηφόροι στέκονταν πάνω στον τάφο του Κέκροπα αποδίδοντας του τιμές (ο τάφος για λόγους προστασίας του καλύφθηκε κατά το ήμισυ κάτω από το δάπεδο του Ερεχθείου ενώ ο υπόλοιπος κάτω από το Πανδρόσειο). 

Οι έξι κόρες του ναού τοποθετήθηκαν σε διάταξη Π ώστε να στηρίζουν με τα κεφάλια τους την οροφή του. Οι τρείς αριστερές απεικονίζονται με το δεξί πόδι λυγισμένο ενώ οι τρεις δεξιές έχουν λυγισμένο το αριστερό. Αυτό φυσικά δεν έγινε άσκοπα αφού πάνω στο λυγισμένο πόδι της κάθε μιας στηριζόταν το κέντρο βάρους του ναού. Οι βραχίονες λείπουν από όλες. Σύμφωνα με ρωμαϊκά αντίγραφα που υπάρχουν στο Τίβολι με το ένα χέρι κρατούσαν την άκρη της χλαμύδας τους και με το άλλο μια φιάλη.

Όμως ριζικό απ’ ότι φαίνεται δεν έχουν μόνο τα έμψυχα αλλά και αυτά που οι άνθρωποι θεωρούν «άψυχα». Οι Καρυάτιδες με την αλύγιστη κορμοστασιά άντεξαν στο πέρασμα του χρόνου χωρίς να πάψουν ούτε λεπτό να ατενίζουν με το αγέρωχο βλέμμα τους τον Παρθενώνα και την πόλη της Αθήνας! 

Επί αιώνες ακίνητες και αμίλητες έγιναν αδιάσειστοι μάρτυρες συγκλονιστικών γεγονότων. Από την Ελληνική αρχαιότητα πέρασαν στη Ρωμαϊκή περίοδο κι από κει στους πρώτους Χριστιανικούς χρόνους κατά τους οποίους ο ναός τους μετατράπηκε σε χριστιανική εκκλησία. Κατά τη διάρκεια της Φραγκοκρατίας χρησιμοποιήθηκε ως παλάτι ενώ επί Τουρκοκρατίας έγινε κατάλυμα για το χαρέμι του Τούρκου Φρούραρχου.

 Το 1801 ο Άγγλος λόρδος Έλγιν κατά το χρονικό της επίσκεψης του στην Αθήνα και ύστερα από άδεια που του χορηγήθηκε από την Τουρκική διοίκηση απέσπασε τη μία από τις Καρυάτιδες και τη μετέφερε στην πατρίδα του μαζί με εξίσου σημαντικά γλυπτά του Παρθενώνα που τα χρησιμοποίησε ως διάκοσμο για την έπαυλή του τα οποία αργότερα «κληροδότησε» στο Βρετανικό κράτος. 

Στη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα και κατά το βομβαρδισμό της Ακρόπολης (1827) η μία από τις Καρυάτιδες διαμελίστηκε. Παρ’ όλες τις δοκιμασίες όμως οι «Μαρμαρωμένες Πριγκιποπούλες» -όπως με σεβασμό αποκαλούσαν οι κάτοικοι της Αθήνας στα δύσκολα τουρκοκρατούμενα χρόνια-άντεξαν σε πείσμα των αιώνων και των συγκυριών συνεχίζοντας να προκαλούν το θαυμασμό όλων. 

Η «απαχθείσα Κόρη» σήμερα βρίσκεται εκτεθειμένη σε αίθουσα του Βρετανικού μουσείου. Η θέση της δίπλα στις αδερφές της από τότε παραμένει κενή για να θυμίζει τη μακρόχρονη απουσία της. Πριν από καιρό λόγοι προστασίας τους επέβαλλαν τη μεταφορά τους στο νέο Μουσείο της Ακρόπολης.

 Εκεί, από την περίοπτη θέση που τοποθετήθηκαν ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να θαυμάσει από κοντά τις έξοχες λεπτομέρειές τους. Να παρατηρήσει τα όμορφα χαρακτηριστικά των πρόσωπων τους, τις λεπτοδουλεμένες πτυχές των ρούχων που φορούν, τα περίτεχνα χτενίσματά τους. 

Κατά την προσωπική μου άποψη λίγες λέξεις μπορούν να περιγράψουν τα συναισθήματα που προκαλεί η απείρου κάλλους και αρχοντιάς θωριά τους: Δέος και υπερηφάνεια, συγκίνηση και σεβασμό μα και πόση θλίψη για τη θέση που συνεχίζει να παραμένει κενή!

Όταν για πρώτη φορά τις αντίκρισα από τόσο κοντά με τα μάτια της φαντασίας είδα την «απαχθείσα Κόρη» να στέκει δίπλα στις Μαρμαρωμένες αδερφές της! Αφουγκράστηκα την αγωνιώδη έκκλησή της για Νόστο, διαισθάνθηκα τη βουβή ελπίδα της! Μαζί της άρχισα να ελπίζω κι εγώ…… Μάταια άραγε;

ΠΗΓΕΣ:
*Εγκυκλοπαίδειες Υδρία- Υδρόγειος
*Ακρόπολη Αθηνών - Βικιπαίδεια
*Καρυάτιδες – Βικιπαίδεια
*Ερέχθειο, ξενάγηση στο ναό
*Τοπική Ενότητα Καρυών

ΒΑΣΩ ΜΑΓΓΑΝΑΡΗ

The Mythologists

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ