ΜΥΘΙΚΑ ΠΛΑΣΜΑΤΑ – ΙΡΙΣ

ΑΠΟ ΒΑΣΩ ΔΕΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ

Στα μυθικά τέρατα, από τα οποία βρίθει η παγκόσμια και η ελληνική μυθολογία, θα επιστρέψουμε. Σήμερα, όμως, θα αναφερθούμε στο ουράνιο θαύμα που η ανθρώπινη φαντασία έπλασε. Την Αγγελιοφόρο Ίριδα, τον Άγγελο, η οποία όπως και η Εκάτη, που με τη σειρά της αποκαλούσαν Άγγελο, λατρευόταν στο νησί της Εκάτης, κοντά στη Δήλο. 

Ως θεϊκή ή υπερβατική παρουσία η έννοια άγγελος εμφανίζεται για πρώτη φορά στο πρόσωπο του Ερμή, ο οποίος προσφωνείται ως άγγελος της Περσεφόνης από τον Όμηρο. Στην αρχαία Ελλάδα, η έννοια άγγελος χαρακτήριζε κάποιον ο οποίος μετέδιδε ειδήσεις, πληροφορίες ή αγγελίες. 


Σε όλες, όμως, τις εποχές ήταν οι διαμεσολαβητές μεταξύ ουρανού και γης, μεταξύ ανθρώπων και θεών, μεταξύ υπερβατικού και κοσμικού, σύμβολο των αόρατων δυνάμεων που αναλαμβάνονται στους ουρανούς και κατέρχονται ανάμεσα στην πηγή της ζωής και στον κόσμο των φαινομένων.

Γι΄ αυτό, μια μορφή με την οποία ταυτίζεται η Ίρις είναι η Ειδοθέα, κόρη του Πρωτέα, που το όνομά της δηλώνει ορατή εμφάνιση, όπως είναι το ουράνιο τόξο. 

Ποια, όμως, ήταν η μυθική Ίρις; 


Οι αρχαίοι Έλληνες φαντάζονταν την Ίριδα ακριβώς όπως αγιογραφούνται σήμερα από τους χριστιανούς οι αρχάγγελοι: 

Νέα με πλούσιο βραχύ χιτώνα, με μεγάλες πτέρυγες στους ώμους και χρυσά φτερωτά σανδάλια φέροντας στο χέρι το κηρύκειο, όπως ο Ερμής. 

Ήταν φτερωτή και ορμητική σαν θύελλα, γνωστή ως πιστή και γοργοπόδαρη αγγελιαφόρος των θεών. 

Ήταν η προσωποποίηση του ουράνιου τόξου, κόρη του Θαύμαντα και της Ηλέκτρας, κόρης του Ωκεανού, ενώ αδέρφια της ήταν οι Άρπυιες και ο Υδάσπης. 

Ανήκε στην ακολουθία των Ολυμπίων θεών κι έκανε χρέη αγγελιοφόρου.

 Όπως είχαμε αναφέρει σε προηγούμενη ανάρτηση, για τη μυθική Στύγα, τη γοργοπόδαρη θεά έστελνε το Δίας για να φέρει σε χρυσό σκεύος το πολυώνυμον ύδωρ της Στυγός. 

Και πάλι την Ίριδα - με τα χρυσά της φτερά – έστειλε ο Δίας, για να καλέσει τη θεά Δήμητρα στον Όλυμπο, τότε που είχε θυμώσει με τους θεούς όταν έχασε την Περσεφόνη . 

Έπειτα, όταν εγκυμονούσε η Λητώ και δεν μπορούσε να γεννήσει, την έστειλαν να φέρει οι φίλες της θεές από τον Όλυμπο τη την Ειλείθυια για να την βοηθήσει. 

Ύστερα, εκείνη απέτρεψε τους γιους του Βορέα, τους Αργοναύτες Ζήτη και Κάλαϊ να σκοτώσουν τις αδερφές της τις Άρπυιες, κι αργότερα ήταν αυτή που ειδοποίηση το Μενέλαο τι είχε συμβεί στο σπίτι του μεταξύ του Πάρη και της Ελένης.

Ο Νόννος την κάνει μητέρα του Έρωτα και του Πόθου, τους οποίους απέκτησε από το Ζέφυρο γιο του Αστραίου. 

Εμφανίζεται και σε έργο του Ευρυπίδη όπου κρατάει το ρόλο της αγγελιοφόρου της Ήρας. 

Αναφέρεται, όμως, και σε έργα άλλων συγγραφέων, πολλές φορές σατυρικά, όπως σε αυτό του ποιητή του 5ου π.χ. αι, Αχαιού του Ερετριέα, που έγραψε ένα σατυρικό δράμα που φέρει το όνομά της. Αλλά και ο Αριστοφάνης την ανεβάζει στη σκηνή, γελώντας με την πολυπραγμοσύνη της. 

Λέγεται, επίσης, πως στη Δήλο, θυσίαζαν στο όνομά της βασυνίας, ένα είδος πίτας από αλεύρι και μέλι, όπου πρόσθεταν κόκκωρα, ξερό σύκο και τρία καρύδια.

Ίρις λεγόταν και ένα από τα άλογα του Άδμητου του βασιλιά των Φερών της Θεσσαλίας, με τα οποία έτρεξε στους αγώνες στη μνήμη του νεαρού Οφέλτη. Η θεά, έδωσε επίσης το όνομά της σε ένα πανέμορφο λουλούδι που όλοι γνωρίζουμε. Η Ίρις, μετέφερε μηνύματα από το «μάτι του ουρανού» στη γη με την καμπύλη του ουράνιου τόξου. Η λέξη ίρις σημαίνει «μάτι του ουρανού». 

Ήταν το όνομα πού δόθηκε στη θεά, στο λουλούδι και στην κόρη των ματιών μας. Αυτό σημαίνει ότι καθένας από μας κουβαλάει μαζί του ένα κομμάτι ουρανού.

Φίλες και φίλοι, από εκείνη την πανάρχαιη εποχή όπου ο άνθρωπος στάθηκε όρθιος στα δυο του πόδια, από τότε που κοίταξε κατά πρόσωπο το συνάνθρωπό του, έκανε οτιδήποτε εφέλκυε την ανώτερη φύση του. 

Είτε αυτό ήταν οι υπέροχες βραχογραφίες και αργότερα ο περίφημος σφραγιδόλιθος, του οποίου η απερίγραπτη ομορφιά και απαράμιλλη τέχνη μας έχει αφήσει άφωνους, είτε είναι ο Παρθενώνας, η Μόνα Λίζα και η ποίηση του Ελύτη και αναρίθμητες άλλες θαυμαστές στιγμές στη χιλιόχρονη πορεία του, πάντα, ο άνθρωπος, έστρεφε τα μάτια του στον ουρανό. Για να ικετεύσει ή για να δοξάσει αυτό το μεγαλείο που κατά πολύ ξεπερνούσε το μικρό του μέγεθος. 

Και κάποτε, μετά από μεγάλες καταιγίδες στις οποίες ήταν εκτεθειμένος και ανυπεράσπιστος, έβγαινε το ουράνιο τόξο κι ένας άγγελος φτεροκοπούσε μέσα από τα χρώματα της Ίριδας.

 Άγγελος που του ψιθύριζε νότες, λέξεις, χρώματα, εφευρέσεις, άγγελος που ανέθετε τη δουλειά του στα χέρια των θεών ή του θεού, κι άλλοτε του υποδείκνυε ή του φανέρωνε αυτό που η ψυχή του διακαώς γύρευε να μάθει.

Ίρις, Αρχάγγελος, ή φύλακας άγγελός μας, πλάσμα ανύπαρκτο που ανέκαθεν υπήρχε…

ΠΗΓΕΣ: ΑΜΑΛΙΑ ΜΕΓΑΠΑΝΟΥ «Πρόσωπα και Άλλα Κύρια Ονόματα», JUAN EDUARDO CIRLOT «Το Λεξικό των Συμβόλων».

The Mythologists

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ