Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ: ΠΟΣΕΙΔΩΝ

Το όνομα ενός από τους πιο σεβαστούς θεούς του Δωδεκάθεου, του Ποσειδώνα, παραδίδεται και με άλλες μορφές: Ποσείδαν, Ποσειδάων, Ποσειδέης, Ποσειδέων. Είναι ένας από τους γιους του Κρόνου και της Ρέας, ανήκει, επομένως, στην πρώτη γενιά των Ολυμπίων μαζί με τον Δία και την Ήρα. Είναι αδελφός του Άδη και του Δία, νεότερος κατά τον Όμηρο από τον τελευταίο (Ιλ. Ν 355), ο οποίος όμως, σύμφωνα με τον Ησίοδο, είναι ο τελευταίος γιος του Κρόνου (Θεογ. 478). Πάντως, στην κλασική εποχή κυρίαρχη είναι η αντίληψη ότι ο Ποσειδώνας είναι νεότερος του Δία· και αυτή η άποψη κάνει τον κόσμο των θεών να συμβαδίζει με τον κόσμο των θνητών, στον οποίο εκείνη την περίοδο είχε επικρατήσει η πρωτοτοκία.

Τροφός του θεού είναι η νύμφη Άρνη ή η Ωκεανίδα Καφείρα που τον ανέθρεψε μαζί με τους Τελχίνες (Διόδ. Σ. 5.55.1-2). Αρκαδική παράδοση θέλει τη Ρέα να σώζει τον Ποσειδώνα από τη βουλιμία του Κρόνου παρουσιάζοντάς του ένα πουλάρι για γιο τους.

Σύμφωνα με τον Όμηρο, όταν τα τρία αδέλφια μεγάλωσαν, μοιράστηκαν με κλήρο την κυριαρχία του κόσμου· έτσι, κύριος του ουρανού έγινε ο Δίας, του Κάτω Κόσμου ο Πλούτωνας, της θάλασσας ο Ποσειδώνας (Ιλ., Ο 187-190). Μέσω του έπους, λοιπόν, ο Ποσειδώνας καθιερώθηκε ως θεός της θάλασσας, ήταν, επομένως, αγαπητός στους Έλληνες των θαλασσών, μαζί με τη σύζυγό του Αμφιτρίτη (Αρρ., Κυνηγ., 35.2, Αρρ., Ινδ. 18.11). Ως προστάτης των ναυτικών και των αλιέων απεικονιζόταν, πάντα αυστηρός και γενειοφόρος, με τα αντίστοιχα σύμβολα, το ψάρι και την τρίαινα, όπλο των ψαράδων του τόνου, ανεβασμένος σε άρμα που το έσερναν μειξογενή τερατώδη ζώα, μισό άλογα, μισό φίδια. Το άρμα του περιστοιχιζόταν από ψάρια, δελφίνια, άλλα θαλάσσια όντα, Νηρηίδες, άλλες θεότητες των αλμυρών υδάτων, όπως ο Γλαύκος και ο Πρωτέας. Λόγω της θαλάσσιας υπόστασής του διέθετε σημαντικά ιερά σε παράκτιες περιοχές, όπως η Ισθμίακαι το Σούνιο (εξ ου και τα επίθετα Πελάγιος και Πελαγαίος).(Εικ. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37)

Το πρώτο συνθετικό του θεού, ποτει- (=κύριος, δεσπότης) φανερώνει θεό με διευρυμένες ιδιότητες και πεδία εξουσίας. Πράγματι, ο Ποσειδώνας, εκτός από θεός των αλμυρών υδάτων, ήταν συνδεδεμένος και με τη γη και τα φαινόμενα που σχετίζονται με αυτή, όπως δηλώνουν τα επίθετα και οι χαρακτηρισμοί Γαίης Κινητήρ, Γαιήοχος (=κάτοχος της γης), Μοχλευτήρ, Σεισίχθων, Ελασίχθων, Εννοσίγαιος, Ενοσίχθων (αυτός που κάνει τη γη να τρέμει, που προκαλεί σεισμούς και κατακλυσμούς), Δαμασίχθων (ο δαμαστής), Ασφάλειος[1], (Εικ. 38, 39, 40) καθώς και το γεγονός ότι ήταν σύζυγος της Δας, της Γης, συγκυρίαρχος των Δελφών μαζί της, σύζυγος της Δήμητρας, γνωστός από τις πινακίδες της Κνωσού και της Πύλου, δηλαδή ήδη από τη μυκηναϊκή εποχή. (Εικ. 41, 42) Επιπλέον, διάφορα ευρήματα υποδεικνύουν τη χθόνια υπόσταση του Ποσειδώνα. Ενδεικτικά αναφερόμαστε σε δύο: Σε αναθηματική επιγραφή που βρέθηκε στο Ποσείδι στη Χαλκιδική, σε μελαμβαφές όστρακο του 5ου αι. π.Χ., ο άγνωστος αναθέτης επικαλείται τη βοήθεια του «γαιαόχου κυανοχαίτα» Ποσειδώνα, επαναλαμβάνοντας ίσως στίχο της Οδύσσειας, όπου ο κύκλωπας Πολύφημος απευθύνεται στον πατέρα του Ποσειδώνα: κλῦθι͵ Ποσείδαον γαιήοχε κυανοχαῖτα (Οδ., ι 528). Και στο Τσιφλίκι της Νάουσας σε αναθηματική, από γυναίκα, πλάκα με ανάγλυφη παράσταση ανδρικού μορίου αναγράφεται η δίστιχη επιγραφή ΠΟΣΕΙΔΩΝΙ ΚΑΤ ΕΥΧΗΝ.

Η διπλή υπόσταση και εξουσία του θεού ερμηνεύεται από την ίδια την εικόνα που παρουσιάζουν γη και θάλασσα μαζί: η γη ακουμπά στην αγκαλιά της θάλασσας και διαπερνάται από τα νερά της, με αποτέλεσμα πηγές με αλμυρό νερό να αναδύονται στην ξηρά, όπως η πηγή στο Ερέχθειο της Ακρόπολης· γη και θάλασσα δεν διασπούν η μια την άλλη αλλά διεισδύουν η μια στην άλλη δημιουργώντας μιαν αδιάσπαστη ενότητα. Ως κυρίαρχος, λοιπόν, και της γης ο Ποσειδώνας λατρευόταν και ως θεός των ποταμών και των πηγαίων υδάτων, με επίθετα Κρηναίος, Επιλίμνιος κτλ., οπότε εύλογη είναι η επίκληση των θνητών στον θεό και για γονιμότητα.[2] Χαρακτηριστική, εξάλλου, της παντοδυναμίας του είναι η συμβουλή του Τειρεσία προς τον Οδυσσέα, όταν ο ήρωας επιστρέψει στην πατρίδα του, να αναχωρήσει με ένα κουπί προς το εσωτερικό της χώρας, μέχρι το σημείο που οι άνθρωποι θα το εκλάβουν σαν φτυάρι για το λίχνισμα των δημητριακών· εκεί να τελέσει θυσίες στον Ποσειδώνα (Οδ. λ 121-132).

Εξαιτίας της διπλής υπόστασής του ο Ποσειδώνας έχει δύο τόπους κατοικίας: ένα δώμα στην κορυφή του Ολύμπου, χτισμένο από τον Ήφαιστο, όπως και των υπολοίπων Ολυμπίων, και ένα παλάτι χρυσό και αστραφτερό στα βάθη της θάλασσας κοντά στις Αιγές σε κάποια αφανέρωτη αιγαιοπελαγίτικη θέση ή, σύμφωνα με κάποιες απόψεις, στα βόρεια της Πελοποννήσου. Από αυτό το παλάτι, όπου κι αν βρισκόταν, ο Ποσειδώνας έπαιρνε το άρμα του που το έσερναν δύο χαλκοπόδαρα και με χρυσές χαίτες άτια κι ανέβαινε στην επιφάνεια της θάλασσας που χαιρόταν να του ανοίγει τον δρόμο (Ιλ., Ν 21-38). Από αυτή τη μυθική θαλάσσια έδρα του θεού ονομάστηκε το Αιγαίο πέλαγος.

1 Σύμφωνα με τον Ευστάθιο ονομαζόταν έτσι είτε κατ’ ευφημισμόν (1.52.22) είτε ὡς ὑγρότητι συνέχων τὴν γῆν (2.86.15).

2 Σε μελαμβαφές όστρακο του 5ου αι. π.Χ. από το Ποσείδι Χαλκιδικής, ο άγνωστος αναθέτης επικαλείται με αναθηματική επιγραφή τη βοήθεια του γαιαόχου κυανοχαίτα Ποσειδώνα, επαναλαμβάνοντας ίσως στίχο της Οδύσσειας, όπου ο κύκλωπας Πολύφημος απευθύνεται στον πατέρα του Ποσειδώνα: Κλυθι, Ποσείδαον, γαιήοχε, κυανοχαίτα – Άκουσε Ποσειδώνα, της Γης αφέντη γαλαζόχαιτε (ι, 528). Και στο Τσιφλίκι της Νάουσας σε αναθηματική, από γυναίκα, πλάκα με ανάγλυφη παράσταση ανδρικού μορίου αναγράφεται η δίστιχη επιγραφή ΠΟΣΕΙΔΩΝΙ ΚΑΤ ΕΥΧΗΝ.

Μέλος του Δωδεκαθέου

Στην Τιτανομαχία πολέμησε στο πλευρό του Δία κραδαίνοντας ως όπλο την τρίαινα, που του την είχαν φτιάξει οι πρώτοι Κύκλωπες, όπως είχαν φτιάξει κεραυνό, βροντή και αστραπή για τον Δία, δερμάτινη περικεφαλαία για τον Πλούτωνα. Μετά τη νίκη των Ολυμπίων οι Εκατόγχειρες έσπρωξαν τους Τιτάνες στα έγκατα της γης, στα Τάρταρα και ο Ποσειδώνας έφραξε τον τόπο της φυλακής τους με χάλκινο τείχος (Ησ., Θεογ.713-736).

Στη Γιγαντομαχία κυνήγησε μεσοπέλαγα στο Αιγαίο τον γίγαντα Πολυβώτη που κινήθηκε νοτιοανατολικά· και ο Ποσειδώνας έκοψε ένα κομμάτι από την Κω, το έριξε επάνω του και τον καταπλάκωσε. Αυτό το χωρισμένο από την Κω κομμάτι ονομάστηκε Νίσυρος. (Εικ. 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 50)

Αν και ο Ποσειδώνας έχει τα ίδια δικαιώματα με τον Δία, όμως αναγνωρίζει τα πρωτεία του Δία, αν και κάποιες φορές δεν υποτάσσεται στη θέληση του αδελφού του. Μάλιστα, πήρε μέρος σε συνωμοσία εναντίον του μαζί με την Ήρα και την Αθηνά και ίσως και τον Απόλλωνα και έδεσαν τον Δία χειροπόδαρα. Όταν εκείνος λύθηκε, τιμώρησε τον Ποσειδώνα και τον Απόλλωνα ορίζοντάς τους να υπηρετήσουν με τη μορφή θνητών τον Λαομέδοντα· τότε τείχισε την Τροία -που ονομάζεται και Πέργαμος-, είτε μόνος του είτε μαζί με τον Απόλλωνα είτε και με τον Αιακό. Όμως ο Λαομέδοντας αρνήθηκε να τους δώσει την αμοιβή που είχαν συμφωνήσει, και ο μεν Απόλλωνας έστειλε λοιμό στην πόλη, ο δε Ποσειδώνας ένα κήτος που με την υπερχείλιση των υδάτων έβγαινε στον κάμπο και άρπαζε τους ανθρώπους, μέχρι που ο Ηρακλής τους απάλλαξε από τα δεινά τους (αν και ο Λαομέδοντας και πάλι δεν έδωσε την υπεσχημένη αμοιβή). (Εικ. 51, 52, 53)

Συγκρούστηκε με τον Δία και για το ποιος θα αποκτούσε τη Θέτιδα· όμως, χρησμός της Θέμιδας ότι ο γιος που θα γεννιόταν από τη Θέτιδα και ένα θεό θα γινόταν ισχυρότερος από τον πατέρα, έκανε και τους δυο θεούς να υποχωρήσουν και να την παντρέψουν με τον θνητό Πηλέα στον οποίο ο Ποσειδώνας χάρισε δυο θαυμάσια άλογα, τον Βαλία και τον Ξάνθο. (Εικ. 54, 55)

Ο Ποσειδώνας τιμωρός, ενίοτε ευεργέτης

Εκτός από τον Λαομέδοντα και την πόλη του ο Ποσειδώνας εμφανίζεται τιμωρός και σε άλλες περιπτώσεις. Στέλνει κήτος και στην Αιθιοπία, όπως είχε κάνει και στην Τροία (βλ. Ανδρομέδα, Κηφέας, Κασσιόπη). Τιμώρησε τον Μίνωα για αθέτηση υπόσχεσης κάνοντας τη γυναίκα του βασιλιά της Κρήτης, την Πασιφάη, να ερωτευτεί τον ταύρο που ο Μίνωας όφειλε να θυσιάσει στον θεό· εξάλλου, εκείνος τον είχε στείλει ευνοώντας τον Μίνωα στο παιγνίδι της εξουσίας. Εισακούοντας την παράκληση του Θησέα ταύρο έστειλε από τη θάλασσα για να τρομάξει τα άλογα του Ιππόλυτου. (Εικ. 56, 57, 58, 59, 60, 61, 62, 63, 64, 65, 66, 67, 68) Τιμώρησε τον βιαστή της Κασσάνδρας Αίαντα τον Λοκρό, πλήττοντας με την τρίαινά του τον βράχο όπου ο ήρωας είχε καταφύγει μετά από ναυάγιο, επειδή τόλμησε να αμφισβητήσει τη δύναμη του θεού. (Εικ. 69) Θυμωμένος και με τον Οδυσσέα, γιατί τύφλωσε τον μονόφθαλμο γιο του Πολύφημο, τον κατέτρεξε στη θάλασσα (Εικ. 70) και στο τέλος τσάκισε τη σχεδία που ο βασιλιάς της Ιθάκης είχε φτιάξει φεύγοντας από το νησί της Καλυψώς. Για τη βοήθεια που έδωσαν οι Φαίακες στον Οδυσσέα, πέτρωσε το καράβι που τον μετέφερε από τη Σχερία (Κέρκυρα) στην Ιθάκη (αν και δικοί του απόγονοι από τον γιο του Ναυσίθοο) και απέκοψε την πόλη από τα λιμάνια της περικυκλώνοντάς την με όρη. Πλημμύρισε το Θριάσιο πεδίο, γιατί η Αθήνα επιδικάστηκε στην Αθηνά, ενώ αποξήρανε όλες τις πηγές της Αργολίδας, γιατί ο Φορωνέας επιδίκασε το Άργος στην Ήρα.

Αντίθετα, έσωσε από βέβαιο πνιγμό τον Ιδομενέα κατά το ταξίδι της επιστροφής από την Τροία, γιατί με ειλικρίνεια προσευχήθηκε στον Ποσειδώνα αναγνωρίζοντας τη δύναμη του θεού. Και του υποσχέθηκε, αν σωθεί, να θυσιάσει στη χάρη του το πρώτο ζωντανό πλάσμα που θα έβλεπε στη στεριά. Μόνο που αυτό το πλάσμα ήταν ο γιος του. Έτσι, ο Ιδομενέας, για να αποφύγει να θυσιάσει το παιδί του αλλά και να μη φανεί ασεβής, έφυγε για πάντα από τη χώρα του. (Βλ. Ιδομενέας) Επίσης, κάνοντας χάρη στην Αθηνά, έσωσε τον Ορέστη, όταν εκείνος γύρισε από την Ταυρίδα.

Ο «πολιτικός» Ποσειδώνας και η λατρεία του

Όταν οι θνητοί οργανώθηκαν σε πολιτείες και οι θεοί αποφάσισαν να επιλέξουν ο καθένας μία ή περισσότερες πόλεις ως πολιούχοι, υπήρξαν περιπτώσεις διαφωνιών μεταξύ τους που επιλύονταν με διαιτησία των υπολοίπων θεών ή και από θνητούς. Στις περισσότερες των περιπτώσεων, ο Ποσειδώνας έχανε τις πόλεις. Διεκδίκησε την Κόρινθο από τον Ήλιο με διαιτητή τον Γίγαντα Βριάρεο που αποφάνθηκε ότι η πόλη θα ανήκε στον Ήλιο. Στην Αίγινα έχασε από τον Δία, στη Νάξο από τον Διόνυσο, στους Δελφούς από τον Απόλλωνα, στην Τροιζήνα από την Αθηνά.

Όταν έφτασε ο θεός στην Αττική, χτύπησε με την τρίαινά του το κέντρο της Ακρόπολης, απ’ όπου ξεπετάχτηκε θαλασσινό νερό, πηγάδι με αλμυρό νερό, σύμφωνα με τον Παυσανία, στον περίβολο του Ερέχθειου. Όμως μετά από λίγο κατέφθασε η Αθηνά, φύτεψε μια ελιά στον ιερό βράχο, στο Πανδρόσιο, και κάλεσε τον βασιλιά Κέκροπα να μαρτυρήσει ότι εκείνη κατέλαβε την Ακρόπολη φυτεύοντας για πρώτη φορά στον βράχο. Στη διαφωνία που επακολούθησε ανάμεσα στους δύο θεούς κριτές ορίστηκαν από τον Δία όλοι οι θεοί του Ολύμπου ή ο Κέκροπας και ο Κραναός. Τελικά η πόλη επιδικάστηκε στην Αθηνά. Η Αθηνά ονόμασε την πόλη από το όνομά της Αθήνα, και ο Ποσειδώνας, τυφλωμένος από τον θυμό του, πλημμύρισε το Θριάσιο πεδίο στην Ελευσίνα. Παυσανίας (1.26.5) και Στράβωνας (9.1.16) παραδίδουν ότι το σημάδι της τρίαινας στην Ακρόπολη φαινόταν μέχρι τα ιστορικά χρόνια, σύμφωνα μάλιστα με τον περιηγητή Παυσανία στο πίσω αέτωμα του Παρθενώνα απεικονιζόταν η φιλονικία των δύο θεών για τη γη. Επίσης για το Ερεχθείολέγεται πως η τρύπα που υπάρχει (στο δάπεδο και στην οροφή) μπορεί να είναι και από την τρίαινα του Ποσειδώνα (ή του Δία). Όσο για την ελιά, αυτή την έδειχναν μέχρι και τον δεύτερο μεταχριστιανικό αιώνα. (Εικ. 71, 72, 73, 74, 75)

Όταν Αθηνά και Ποσειδώνας ανταγωνίζονταν για την προστασία του βασιλείου του Άργους, προσέτρεξαν στους ποταμούς Ίναχο, Αστερίωνα και Κηφισό, για να διαιτητεύσουν στη διαμάχη· ή, σύμφωνα με άλλες παραδόσεις, την ετυμηγορία έβγαλε ο γιος του Ίναχου, ο Φορωνέας, που ευνόησε τη θεά. Οργισμένος ο θεός, για να τιμωρήσει τους υπαίτιους ποταμούς και τον τόπο όπου έρρεαν, αποτράβηξε τα νερά από ολόκληρη την περιοχή, αποξήρανε όλες τις πηγές της χώρας και τους ποταμούς και άφηνε να γεμίζουν με νερό μόνον όταν εκείνος αποφάσιζε να ρίξει βροχή. Όταν έφτασε εκεί ο Δαναός και οι πενήντα κόρες του, κυνηγημένοι από τον Αίγυπτο και τους πενήντα γιους του, δεν βρήκαν νερό να πιουν. Τότε ο Δαναός έστειλε τις πενήντα κόρες του σε αναζήτηση νερού. Ένας Σάτυρος προσπάθησε να βιάσει την Αμυμώνη κι εκείνη ζήτησε τη βοήθεια του Ποσειδώνα που μ’ ένα χτύπημα της τρίαινας τον έδιωξε. Από το χτύπημα ανέβλυσε τριπλή πηγή. Σύμφωνα με άλλη παραλλαγή του μύθου ο Ποσειδώνας αποκάλυψε στην κόρη την ύπαρξη της πηγής Λέρνη, της μόνης στην οποία ο Ποσειδώνας είχε επιτρέψει να αναβλύζει νερό, και η οποία έκτοτε ονομαζόταν και πηγή της Αμυμώνης. Έτσι, χάρη στον έρωτα του θεού για την κόρη, η κατάρα αποσύρθηκε και η Αργολίδα απέκτησε ξανά τα νερά της και έγινε εύφορη. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, ο Ποσειδώνας, οργισμένος με τον θεό ποταμό Ίναχο και τον γιο του Φορωνέα, πλημμύρισε την Αργολίδα με αλμυρό νερό, μέχρι που η Ήρα τον ανάγκασε να επαναφέρει τη θάλασσα στην κοίτη της. (Εικ. 76, 77, 78, 79, 80, 81, 82, 83)

Σε πολλά μέρη του αρχαίου κόσμου ο Ποσειδώνας υπήρξε φυλετικός πρόγονος, όπως για παράδειγμα των Μινύων στη Βοιωτία (ως πατέρας του βασιλιά του Ορχομενού Μινύα), προπάτορας της βασιλικής οικογένειας των Φαιάκων (Οδ. ζ 266-267, η 56), της Πύλου, των Αβάντων μέσω του γιου του Άβαντα, των Λαιστρυγόνων από τον γιο του Λάμο, των Παιόνων από τον γιο του Παίονα, των Τηλεβόων από τον γιο του Τάφιο… Λατρευόταν σε διάφορα μέρη του ελλαδικού χώρου, κυρίως στην Πελοπόννησο μέσω του ευνοούμενού του Πέλοπα (Λακωνία, Μεσσηνία, Κορινθία, Αργολίδα, Ηλεία, Αχαΐα, Αρκαδία) αλλά και στη Βοιωτία, τη Φωκίδα, τη Θεσσαλία, την Εύβοια, την Τήνο, τη Σάμο, τη Νίσυρο, τη Ρόδο, τη Σικελία, την Αλεξάνδρεια. Υπήρξε αρχή ενωτικής δύναμης, λ.χ. των Ιώνων, με ναό στο ακρωτήριο της Μυκάλης στη Μίλητο, και στη νήσο Καλαύρεια[3]), ενώ μαρτυρείται λατρεία του και στη Φρυγία και μέχρι την Ερυθρά θάλασσα. Ονόματα πόλεων-αποικιών, όπως Ποτείδαια στη Χαλκιδική και Ποσειδωνία (Paestum) στην Κάτω Ιταλία[4] μαρτυρούν την εξάπλωση της λατρείας του.

Ο Ποσειδώνας στον Τρωικό πόλεμο

Στον Τρωικό πόλεμο ο Ποσειδώνας συντάχθηκε με τους Αχαιούς, μαζί με την Ήρα και την Αθηνά, για διαφορετικούς λόγους εκείνος από τις αδικημένες στην κρίση του Πάρη θεές. Η μνησικακία του οφείλεται στην αδικία που είχε διαπράξει ο Λαομέδοντας μη αποδίδοντάς του την υπεσχημένη αμοιβή για την ανέγερση των τειχών της πόλης. Ωστόσο, όταν οι Αχαιοί έκτισαν

[…] τείχος μέγα

με υψηλούς πύργους, φύλαξιν δι΄ αυτούς και τα καράβια·

πύλες κατόπιν στερεές στους πύργους μέσα εκάμαν,

πλατιές δια να ‘χουν διάβασιν τ’ αμάξια με τους ίππους·

κι εγγύς του τείχους χάνδακα βαθύν απ’ έξω εσκάψαν

πλατύν, μεγάλον κι έμπηξαν στην άκρην του πασσάλους

τότε ο Ποσειδώνας διαμαρτυρήθηκε για αυτό το έργο που θαύμασαν όλοι οι Αθάνατοι, γιατί θεώρησε ότι θα λησμονηθεί το τείχος που μαζί με τον Φοίβο όρθωσαν γύρω από την πόλη του θείου Λαομέδοντος. Όμως ο Δίας τον καθησύχασε:

και σκέψου οπόταν οι Αχαιοί στην ποθητήν πατρίδα

γυρίσουν με τα πλοία τους, ιδού τι θενά κάμεις·

σπάσε, ρίξε στην θάλασσαν εσύ το τείχος όλο

και μ’ άμμον πάλι σκέπασε τ’ απέραντο ακρογιάλι,

κι εχάθηκε των Αχαιών ευθύς το μέγα τείχος.

(Όμ., Ιλ. Η 436-463, μετ. Ι. Πολυλάς)

Καθήμενος στον ορεινό όγκο Σάος, στο κέντρο της νήσου Σαμοθράκης, απ’ όπου φαίνονται και τα ψηλά βουνά της Θράκης, παρακολουθεί τις μάχες στην Τροία. Για λίγο παραμένει αμέτοχος στον αγώνα αλλά σε κρίσιμες στιγμές παρεμβαίνει, μέχρι που τον σταματά ο Δίας. Παίρνει, για παράδειγμα, τη μορφή του Κάλχα, για να ενθαρρύνει τους δύο Αίαντες, τον Τελαμώνιο και τον Λοκρό, ενώ παρακινεί τον Τεύκρο και τον Ιδομενέα. Εμποδίζει τον Έκτορα να κάψει τα καράβια των Ελλήνων, αξιοποιεί τον χρόνο που η Ήρα αποπλανά ερωτικά τον Δία και βρίσκει την ευκαιρία να τη ρημάξει. Ωστόσο, παρεμβαίνει και σώζει τον Αινεία από τον Αχιλλέα, σκεπάζοντας με ομίχλη τα μάτια του Αχαιού και τραβώντας τον γιο του Αγχίση πιο κοντά στις γραμμές των Τρώων. Και τούτο γιατί δεν ήταν της μοίρας να πεθάνει ο Αινείας εκείνη τη στιγμή· ή γιατί δεν ανήκε στους άμεσους απογόνους του Λαομέδοντα αλλά καταγόταν απευθείας από τον Τρώα, οπότε ο Ποσειδώνας δεν ένιωθε την ανάγκη να τον εκδικηθεί για την προσβολή που του είχε κάνει ο έμμεσος πρόγονος του Αινεία (Ιλ. Υ 291 κ.ε.). Παίρνει μέρος στη μάχη των θεών απέναντι σε θεούς και καλεί σε μονομαχία τον Απόλλωνα, ο οποίος από σεβασμό δεν χτυπήθηκε μαζί του. Είναι τρομερός όταν μπαίνει στη μάχη, σείονται τα όρη, η γη τραντάζεται, τόσο που ο Άδης φοβάται μήπως ανοίξει η γη και δουν θεοί και άνθρωποι το βασίλειό του. Πάντως, αν και με το μέρος των Αχαιών σε γενικές γραμμές, τσάκισε τα καράβια των νικητών στον γυρισμό και έπνιξε πολλούς, γιατί είχαν συλήσει την πόλη και τα ιερά της Τροίας και είχαν διαπράξει κάθε είδους βίαιη πράξη στους κατοίκους (Ευρ., Τρωάδες 1-27, 95-97). (Εικ. 84, 85, 86, 87)

3 Πρβ. και Παυσ, 2.33.2-3. Βλ. και http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=2585.

4 Βλ. http://www.museopaestum.beniculturali.it/index.php?it/93/parco-archeologico.

Οι έρωτες του Ποσειδώνα

Ο Ποσειδώνας πλάγιασε με πολλές γυναίκες, αθάνατες και θνητές, και απέκτησε πολλά παιδιά.

Οι έρωτες του Ποσειδώνα με θεές και θεούς

Αμφιτρίτη, Αφροδίτη, Δήμητρα, Μέδουσα, Τριτωνίδα, Ναΐδα, Νηρίτης

Νόμιμη σύζυγος του Ποσειδώνα, βασίλισσα της θάλασσας που περιβάλλει τον κόσμο, ήταν η Νηρηίδα Αμφιτρίτη, κόρη του Νηρέα και της Δωρίδας. Όπως ο Άδης είδε την Περσεφόνη με άλλες Νύμφες μέσα σε λιβάδια και την ερωτεύτηκε, έτσι και ο Ποσειδώνας είδε την Αμφιτρίτη να ηγείται του χορού των αδελφών της κοντά στη Νάξο, την ερωτεύτηκε και την άρπαξε. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, ο θεός αγάπησε τη νέα αλλά εκείνη αρνιόταν να υποταχθεί στον έρωτά του από αιδώ, γι’ αυτό κρύφτηκε στα βάθη του Ωκεανού, πέρα από τις Ηράκλειες Στήλες. Τη βρήκε ένας από τους αναζητητές που έστειλε ο Ποσειδώνας στα πέρατα της γης, το δελφίνι, και μαζί με άλλα την οδήγησαν με μεγάλη πομπή στον Ποσειδώνα για τον γάμο τους. Ο θεός τίμησε το δελφίνι καταστερίζοντάς το (Ερατοσθ.,Καταστ., 1,31). Λέγεται ότι με αυτή τη νόμιμη γυναίκα δεν απέκτησαν παιδιά, χωρίς όμως αυτό να στερήσει από την Αμφιτρίτη τον τίτλο της κυρίαρχης βασίλισσας της θάλασσας. Σύμφωνα με άλλες εκδοχές απέκτησαν τους θαλάσσιους θεούς Πρωτέα και Τρίτωνα και την κόρη Κυμοπόλεια.(Εικ. 88, 89, 90, 91, 92, 93, 94, 95, 96, 97, 98, 99, 100, 101, 102, 103, 104, 105, 106)
Από την Αφροδίτη ο θεός απέκτησε τη Ρόδο, που την παντρεύτηκε ο Ήλιος.(Εικ.107, 108, 109)
Από την ένωση του Ποσειδώνα με τη Δήμητρα, γεννήθηκε μια κόρη, που ήταν απαγορευμένο να την αποκαλούν με το όνομά της -οι αμύητοι την αποκαλούσαν Δέσποινα-, και το άλογο Αρείονας. Ο περίεργος αυτός απόγονος οφείλεται στο γεγονός ότι η Δήμητρα μεταμορφώθηκε σε φοράδα για να αποφύγει το ερωτικό αγκάλιασμα του Ποσειδώνα· όμως ο θεός πέτυχε τελικά τον σκοπό του, καθώς μεταμορφώθηκε και ο ίδιος σε άτι. Και με την κόρη του Αιόλου Μελανίππη (=μαύρη φοράδα) είναι πιθανόν ότι ενώθηκε έχοντας και πάλι τη μορφή αλόγου.(Εικ.41, 42)
Εξάλλου, από τη Μέδουσα απέκτησε, εκτός από τον Γίγαντα Χρυσάορα, και το φτερωτό άλογοΠήγασος.
Σύμφωνα με μια εκδοχή, είναι πατέρας και της Αθηνάς από την Τριτωνίδα. Όμως πατέρας και κόρη δεν τα πήγαινε καλά, οπότε η Αθηνά προσκολλήθηκε στον Δία σαν κόρη του.
Από τη Ναΐδα απέκτησε τον θαλάσσιο δαίμοναΓλαύκο.
Για τον έρωτά του με τον Νηρίτη μυθολογούνται τα εξής: Ο Νηρίτης, ο ωραιότερος γιος του Νηρέα και τη Δωρίδας, ανταποκρινόμενος στο αίσθημα του θεού, τον ακολουθούσε με μια γρηγοράδα πάνω στα κύματα που τη ζήλεψε ο Ήλιος, ίσως και για τα αισθήματα που έτρεφε για τον Ποσειδώνα. Γι’ αυτό τον καταδίκασε στην ακινησία του κοχυλιού στο οποίο τον μεταμόρφωσε.[5]

Οι έρωτες του Ποσειδώνα με θνητές και θνητούς

Αίθρα, Αλία, Αλόπη, Αμυμώνη, Αντιόπη, Αρέθουσα, Αστυπάλαια, Ελάρα, Έλλη, Ευρυάλη, Ευρυκύδα, Ευρυνόμη, Ευρύτη, Ευρώπη, Θεοφάνη, Θόωσα, Θρονία, Ιπποθόη, Ιφιμέδεια, (Εικ. 110) Κανάκη, Κέρκυρα, Κλειτώ, Κορωνίδα, (Εικ. 111, 112, 113)Λυσιάνασσα, Μελανίππη, Μελανθώ, Μήστρα, Μολιόνη, Περίβεια, Πηρώ, Ρόδη, Τριτογένεια, Τυρώ, (Εικ. 114, 115) Χιόνη, Χλωρίδα, Χρυσογόνη.

Ο έρωτάς του για την κόρη του Έλατου Καινή (Εικ. 116) έμεινε ανεκπλήρωτος, γιατί η κόρη του ζήτησε να τη μεταμορφώσει σε άνδρα δυνατό και άτρωτο, τον Καινέα, που έγινε βασιλιάς των Λαπιθών. Και αυτός, για την ασέβειά του, καταβαραθρώθηκε από τους Κενταύρους που τον καταπλάκωσαν και με ένα τεράστιο βράχο.

Στους ερωτικούς ευνοούμενους του Ποσειδώνα ανήκει και ο Πέλοπας. Μάλιστα μυθολογείται ότι με άρμα που του χάρισε ο θεός, χρυσό και φτερωτό και με άλογα που έτρεχαν σε στεριά και θάλασσα, νίκησε στην Πίσα τον Οινόμαο και μπόρεσε να κερδίσει την κόρη Ιπποδάμεια και το βασίλειο του πατέρα της. (Εικ. 117, 118)

Οι γιοι του Ποσειδώνα

Άβας, Άβδηρος, Άγελος, Αγήνωρ, Αγκαίος, Άζαης, Αίολος, Ακτορίωνες, Άκτωρ, Άλησος, Άλθηπος, Αλιρρόθιος, Άλμωψ, Αλωάδες (Ώτος, Εφιάλτης), Αλωεύς, Άμυκος, Αμφήρης, Αμφίμαρος, Άνθας, Ανταίος, Αρείων, Ασπληδών, Ασωπός, Άτλας, Αυγείας, Αυτόχθων
Βελλεροφόντης, Βήλος, Βοιωτός, Βούσιρις
Γάδειρος, Γέργαφος, Γερήν, Γλαύκος
Δάμαστης, Δελφός, Δέρκυνος, Διαπρεπής, Δίκτυς, Δυρράχιος, Δώρος
Ελάσιππος, Έλλην, Έλυξ, Επωπεύς, Εργίνος, Εργίσκης, Ερυθρός, Έρυκας, Ευαίμων, Εύμολπος, Ευρύπυλος, Ευρύπυλος, Εύρυτος, Εύσειρος, Εύφημος
Ηλείος
Θάσος, Θησεύς
Ιαλεβίων, Ιάλυσσος, Ίδας, Ίθακος, Ιπποθόων,
Κάλαυρος, Κάμειρος, Καύκων, Κεγχρίας, Κελαινός, Κερκύονας, Κτέατος, Κορυνήτης, Κύκνος, Κυχρεύς
Λαιστρυγόνος, Λάμος, Λέλεξ, Λέχης, Λίνδος, Λύκος, Λύκος
Μαχάων, Μεγαρεύς, Μέλας, Μήστωρ, Μήτος, Μινύας, Μνησεύς, Μύγδων, Μύτων
Ναύπλιος, Ναυσίθοος, Νηλεύς, Νιρεύς, Νυκτεύς,
Ογχηστός, Οίοκλος, Οπλεύς
Παίονας, Παρνασσός, Πελασγός, Πελίας, Περικλύμενος, Ποδαλείριος, Πολύφημος, Προκρούστης
Σαρπηδών, Σκίρων
Ταίναρος, Τάρας, Τάφιος, Τελχίνες, Τιτυός, Τρίοπας, Τρίτων
Υπερήνωρ, Υριεύς
Φαίαξ, Φθίος, Φινεύς, Φώκος
Χίος, Χρυσάωρ, Χρύσης
Ώγυγος, Ωρίων

Οι κόρες του Ποσειδώνα

Αίθουσα, Αθηνά, Βενθεσικύμη, Δεσποίνη, Ειρήνη, Εσχατιώτις, Ευάδνη, Κυμοπόλεια, Λάμια, Λευκονόη, Ουρεία, Ρόδη.

Ο αριθμός των παιδιών του Ποσειδώνα, πάνω από εκατό, ανταγωνίζεται μόνο του Δία. Ωστόσο, ενώ οι απόγονοι του Δία ήταν άλλοι θεοί και ευεργετικοί ήρωες, του Ποσειδώνα ήταν Γίγαντες και κακοποιά στοιχεία, που εξολοθρεύονται από τον Ηρακλή (Σαρπηδόνας, Ιαλεβίων, Δέρκυνος, Έρυκας, Βούσιρης, Άμυκος, Εύρυτος, Κτέατος…) και τον Θησέα (Σκίρωνας, Προκρούστης, Κερκύονας…) ή ακόμη και από τον ίδιο τον Ποσειδώνα. Για παράδειγμα, έθαψε τα έξι αγόρια που είχε αποκτήσει από την αδελφή των Τελχίνων Αλία, γιατί είχαν διαπράξει κάθε είδους ανομία -θέλησαν ακόμη και τη μάνα τους να βιάσουν. Με ένα χτύπημα της τρίαινας ο πατέρας τους τους καταβαράθρωσε. Ωστόσο, πολλοί από τους γιους του Ποσειδώνα γίνονται επώνυμοι ήρωες και οικιστές πόλεων.

5 Για μια άλλη εκδοχή του μύθου βλ. Νηρίτης.

Τα ζώα του Ποσειδώνα: άλογο και ταύρος

Τα ζώα με τα οποία κυρίως σχετίζεται ο Ποσειδώνας είναι το άλογο και ο ταύρος. Τα επίθετα Πετραίος[6] και Ίππιος[7] τον συνδέουν με το δαιμονικό άλογο του θανάτου, με τον ίππο ως χθόνιο δημιούργημα. (Εικ. 119, 120, 121) Στη Θέλπουσα, σε ιερό κοντά στον Λάδωνα ποταμό, στα σύνορα της Αρκαδίας προς την Ηλεία, λατρευόταν με πάρεδρο την Ερινύ που στα ιστορικά χρόνια ταυτίστηκε με τη Δήμητρα, από την οποία απέκτησε ένα γιο, το άλογο Αρείονα ή Ερίονα, γνωστό και στην Ιλιάδα (Ψ 346 κ.ε.). Και στη Φιγάλεια, πάλι στην Αρκαδία, στα σύνορα προς τη Μεσσηνία, η σύζυγος του Ποσειδώνα ταυτίστηκε με τη Δήμητρα που λατρευόταν με το επίθετο μέλαινα σε ιερό μέσα σε σπηλιά. Στη σπηλιά υπήρχε αρχαϊκό άγαλμα που την παρίστανε σαν καθιστή γυναίκα με κεφάλι αλόγου (Παυσ. 8, 25, 4 και 42, 1). Ως Ίππιοςτιμώνταν στο ιερό της κόρης του από τη Δήμητρα στη Λυκόσουρα, αυστηρής χθόνιας θεάς που το όνομά της γνωστοποιούνταν μόνο στους μυημένους, οι οποίοι από φόβο δεν το κοινοποιούσαν, ενώ οι αμύητοι την αποκαλούσαν απλώς Δέσποινα. Εξάλλου, πουλάρι παρουσίασε η Ρέα στον Κρόνο αντί για τον νεογέννητο Ποσειδώνα, ώστε να γλυτώσει το παιδί από τις βουλιμικές τάσεις του πατέρα, ο οποίος ευχαρίστως κατάπιε το νεαρό ζώο.

Με τον ταύρο σχετίζεται ο Ποσειδώνας ήδη από την εποχή της ακμής του μινωικού πολιτισμού, όταν έστειλε ταύρο ως σημάδι δύναμης και εξουσίας του Μίνωα. Αυτόν τον ταύρο, τον οποίο ο Μίνωας όφειλε να θυσιάσει στον θεό μετά την επικύρωση της βασιλείας του, αλλά τον διαφύλαξε λόγω της ωραιότητάς του, ερωτεύτηκε η Πασιφάη· από την ένωσή τους προέκυψε ο Μινώταυρος. Τον ίδιο αυτόν ταύρο μετέφερε αργότερα ο Ηρακλής στην Αττική, επιτελώντας έναν ακόμη άθλο στην υπηρεσία του Ευρυσθέα, ο οποίος και απελευθέρωσε το ζώο. Ο ταύρος προκάλεσε πολλές καταστροφές στη γη της Αττικής και θανάτους πολλών ανδρών που επιχείρησαν να τον δαμάσουν, ανάμεσά τους και του γιου του Μίνωα, του Ανδρόγεου. Για να εκδικηθεί τον θάνατο του γιου του ο Μίνωας μπήκε στην Αττική, νίκησε τους Αθηναίους και τους επέβαλε φόρο αίματος: τα καλύτερα παιδιά τους γίνονταν βορά του Μινώταυρου. Τον ταύρο αυτόν τον συνέλαβε ο Θησέας, γιος και αυτός του Ποσειδώνα, και τον θυσίασε στην Αθηνά ή στον Δελφίνιο Απόλλωνα -και στους δυο θεούς ο Ποσειδώνας είχε υποχωρήσει στις μεταξύ τους διαμάχες για την κυριαρχία στην Αθήνα και τους Δελφούς. Ο ίδιος αυτός γιος του θεού σκότωσε και τον Μινώταυρο στην Κρήτη.

6 Στη Θεσσαλία πιστευόταν ότι το πρώτο άγαλμα ανεπήδησε από έναν βράχο, τον οποίο ο Ποσειδώνας χτύπησε με την τρίαινά του.

7 Και Ίππαρχος, Ιππηγέτης, Ιπποκράτης, Ιππομέδων, Ιπποσθενής, Ιππότης, Κλυτόπωλος, Κυανοχαίτης, Μελάνιππος…

Το νησί του Ποσειδώνα

Όταν οι θεοί μοιράζονταν τη γη, όχι ερίζοντας αλλά με κλήρο, η Αθήνα έλαχε στην Αθηνά και τον Ήφαιστο, ενώ το πλούσιο σε χλωρίδα και μεταλλεύματα νησί της Ατλαντίδας στον Ποσειδώνα. Βρισκόταν μπροστά στις Ηράκλειες Στήλες στην έξοδο από την πλευρά της Μεσογείου μπαίνοντας στον Ωκεανό. Εκεί ζούσε μόνη η Κλειτώ, που είχε χάσει τους γονιούς της, τον Ευήνορα και τη Λευκίππη, στο κεντρικό βουνό του νησιού. Και καθώς ο θεός την ερωτεύτηκε, όρθωσε περίβολο από τείχη και τάφρους γεμάτους νερό, ώστε κανένας να μην έχει την κόρη εκτός από τον ίδιο. Για πολύ καιρό έμειναν μαζί, και η Κλειτώ γέννησε στον Ποσειδώνα πέντε φορές δίδυμα παιδιά. Πρωτότοκος ήταν ο Άτλαντας, ο οποίος βασίλευε στο κεντρικό βουνό του νησιού και ήταν κυρίαρχος στους άλλους εννέα αδελφούς που διοικούσαν ο καθένας μία από τις δέκα περιφέρειες στις οποίες χώρισε ο Ποσειδώνας το νησί. Αντίστοιχα, κυρίαρχοι ήταν οι απόγονοι του Άτλαντα έναντι των απογόνων των άλλων αδελφών. Η δόμηση του νησιού διευκόλυνε την άμυνα και το εμπόριο. Οι μεγαλοπρεπείς πόλεις ήταν γεμάτες από σήραγγες, γέφυρες, κανάλια, περίπλοκα περάσματα. Κάθε χρόνο οι βασιλείς των περιφερειών συγκεντρώνονταν στην πρωτεύουσα, επιδίδονταν στο ιερό κυνήγι ταύρου που έπρεπε να θηρεύσουν χωρίς όπλα, και κοινωνούσαν πίνοντας σταγόνες από το αίμα του ζώου. Ντυμένοι με μακρούς χιτώνες, σε χρώμα βαθύ μπλε (καλλίστην κυανῆν στολήν [Κριτίας 119e4]), καθισμένοι πάνω στις ζεστές ακόμη στάχτες της θυσίας και με σβησμένα όλα τα φώτα έκριναν ο ένας τον άλλον σύμφωνα με νόμους που ήταν καταγεγραμμένοι σε στήλες. Το νησί καταποντίστηκε ύστερα από έναν κατακλυσμό. Οι Αθηναίοι, σύμφωνα με την αφήγηση Αιγύπτιων ιερέων στον Σόλωνα, είχαν νικήσει τους Άτλαντες, όταν εκείνοι κάποτε αποπειράθηκαν να τους καταλάβουν εννιά χιλιάδες χρόνια πριν από την εποχή του Πλάτωνα.

Η ιστορία του νησιού είναι γνωστή από δύο διαλόγους του Πλάτωνα, τον Τίμαιο (24d κ.ε.) και τον Κριτία (109b-121c). Το απόσπασμα του Τίμαιου και σε μετάφραση Γ. Σεφέρη.

Ποσειδών Αξιόκερσος

Θεωρείται ως ένας, ο πρώτος, από τους Μεγάλους Θεούς της Σαμοθράκης, όπου λατρευόταν με το μυστηριακό όνομα Αξιόκερσος ήδη από τα προαρχαϊκά χρόνια και μέχρι τον 4ο αι. μ.Χ., όπως μαρτυρούν τα ονόματα των μυημένων στα Μυστήρια, τόσο από τον χώρο του θρύλου (Οδυσσέας, Κάδμος, Θάσος, Φιλοκτήτης, Ορφέας, Αγαμέμνονας, Ταλθύβιος, Επειός, Αινείας) όσο και της ιστορίας, και μάλιστα φορέων της εξουσίας (Όμηρος, Ηρόδοτος, Λύσανδρος, Ανταλκίδας, Ολυμπιάδα, Φίλιππος, Ουάρρων, Πείσων, Ρωμαίοι διοικητές). Αν, τέλος, λάβουμε υπόψη ότι τα νησιά Σαμοθράκη και Καλαυρία λειτουργούσαν και ως άσυλα, παρέχοντας ασφάλεια στους κυνηγημένους, αναδεικνύουν τον Ποσειδώνα σε προστάτη ικετών.

Ωστόσο: Αν και θεός παντοδύναμος, όπως αυτό αναδύεται στον αφιερωμένο σε αυτόν ομηρικό ύμνο, αν και θεός παλαιός, όπως φαίνεται και από τη σχέση του με προολύμπιες θηλυκές θεότητες και την κυριαρχία του στη Σαμοθράκη, αν και συνεργάστηκε με τον Δία στην Τιτανομαχία, οπότε και απέκτησε την τρίαινα ως σύμβολο της εξουσίας του, αν και σαφώς στην Ιλιάδα (Ξ 187-193) αναφέρεται ότι στη μοιρασιά του κόσμου ανάμεσα σε εκείνον και τα άλλα δύο αδέλφια του, τον Δία και τον Άδη, του έτυχε η θάλασσα, όμως με κυριαρχία και στην ξηρά· παρ’ όλ’ αυτά ο Ποσειδώνας παραμένει κατώτερος από τον Δία, υποτάσσεται στις εντολές του και η λατρεία του, παλαιά αλλά προφανώς με άγρια, βίαια τελετουργικά, υποχωρεί, όπως αυτό μυθολογείται με την απώλεια από τον ίδιο τον θεό αγαπημένων του τόπων και με τη μη θεοποίηση ή και την εξόντωση παιδιών του. Από την πλευρά των Ολυμπίων θεών, η ιστορία του Ποσειδώνα αντανακλά τον αγώνα των νέων θεών να τον εντάξουν στην τάξη και το σύστημά τους, σε ηπιότερες μορφές λατρείας.

Σύνοψη

Ό,τι κυρίως χαρακτηρίζει τον Ποσειδώνα είναι:

Η διευρυμένη εξουσία του σε θάλασσα και ξηρά.
Η διασύνδεσή του με προολύμπιες θηλυκές θεότητες.
Η διασύνδεσή του με τις μυστηριακές λατρείες της Σαμοθράκης και με το μυστικό όνομα του Μεγάλου Θεού Αξιόκερσου.
Οι ήττες του από άλλους θεούς -ενδεικτικά αναφέρουμε την Ήρα και την Αθηνά, για την κυριαρχία του Άργους και της Αθήνας, τον Δία και τον Απόλλωνα, για την κυριαρχία της Αίγινας και των Δελφών, τον Διόνυσο, για την κυριαρχία της Νάξου.
Ότι τα παιδιά του είναι ήρωες, αλλά και γιγαντιαίες μορφές όπως ο Κύκλωπας Πολύφημος που δεν τιμά τον Δία και τους νόμους του, μυθικά τέρατα (Τρίτωνας) και ζώα (Πήγασος).
Η αγριότητα πολλών από τα παιδιά του.
Ότι πολλά από τα παιδιά του ηττώνται, λ.χ. από τον Οδυσσέα, τον Ηρακλή, γιο του Δία, τον Θησέα, γιος κι αυτός του Ποσειδώνα, στην πορεία του επιφανούς αττικού ήρωα από την Τροιζήνα προς την Αθήνα μέσω του Ισθμού της Κορίνθου.
Ότι κανένα από τα παιδιά του δεν τιμάται ως θεός, σε αντίθεση με πολλά από τα παιδιά του Δία.
Αν και θεός καταστροφέας ή ανατροπέας της τάξης, λ.χ. προκαλώντας σεισμούς, ο Ποσειδώνας μπορούσε, αντίστροφα, να εγγυηθεί και την τάξη· αυτός που χτυπά ξέρει και μπορεί να γιατρεύει –ὁ τρώσας λόγος ἰᾶται(Πλουτ.,Περί του ακούειν47.A.2). Γι’ αυτό και στον Ποσειδώνα αποδίδονται και τα επίθετα Εδραίος, Θεμελιούχος, Τειχοποιός κτλ., καθότι εγγυάται την τάξη του φυσικού κόσμου, λ.χ. εγκλείοντας τους Τιτάνες και τους γιους του Τελχίνες στη γη, αλλά και του δομημένου, πολιτισμένου περιβάλλοντος, όπως της Τροίας, όπου συνέβαλλε στον τειχισμό της πόλης.

Τα χαρακτηριστικά του Ποσειδώνα συνοψίζονται στον Ομηρικό και τον Ορφικό ύμνο προς τιμή του.

της Δήμητρας Μήττα

theancientwebgreece

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ