Δέκα μύθοι της Ψυχολογίας που ακόμα διατηρούνται

Είναι καιρός να αρθούν ορισμένες λανθασμένες αντιλήψεις οι οποίες κερδίζουν διαρκώς και επίμονα έδαφος είναι καιρός γιατί η ύπαρξή τους συμβάλλει στο στιγματισμό, στη δημιουργία στερεοτύπων και στη θεσμοθέτηση διαφορετικών κανόνων σε χώρους όπως η εκπαίδευση και η αστυνόμευση.

---

Κατά μία έννοια είμαστε όλοι ερασιτέχνες ψυχολόγοι, έχοντας ξοδέψει ατελείωτα χρόνια να παρατηρούμε τη δική μας συμπεριφορά και των άλλων, τροφοδοτώντας μία λαϊκή ψυχολογία η οποία κάποιες φορές, όχι πάντα, επικαλύπτεται από ευρήματα της πειραματικής ψυχολογίας. Είναι καιρός να αρθούν ορισμένες λανθασμένες αντιλήψεις οι οποίες κερδίζουν διαρκώς και επίμονα έδαφος είναι καιρός γιατί η ύπαρξή τους συμβάλλει στο στιγματισμό, στη δημιουργία στερεοτύπων και στη θεσμοθέτηση διαφορετικών κανόνων σε χώρους όπως η εκπαίδευση και η αστυνόμευση.

1. Μαθαίνουμε πιο αποτελεσματικά όταν διδασκόμαστε μέσω του στυλ εκμάθησης που προτιμάμε

Η θεωρία αυτή υποστηρίζει ότι μαθαίνουμε καλύτερα ανάλογα με το ύφος της διδασκαλίας που προτιμούμε, δηλαδή με το αν είμαστε οπτικοί τύποι, ακουστικοί ή κιναισθητικοί. Η πεποίθηση αυτή είναι κοινή στο 96%, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα. Αντιθέτως, ο πιο αποτελεσματικός τρόπος μάθησης ποικίλλει ανάλογα με τη φύση του μαθήματος ενώ ορισμένες δημοσιευμένες κλίμακες μέτρησης στυλ εκμάθησης έχουν χαρακτηριστεί αναξιόπιστες και συχνά δεν δείχνουν συσχέτιση με την πραγματική μαθησιακή απόδοση των ανθρώπων.

2. Η ανθρώπινη μνήμη αποτελεί εγγραφή της πραγματικότητας

H μεταφορά που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη μνήμη ως εγγραφή δεν είναι ακριβής. Η μνήμη μας συνήθως παρουσιάζει μία διαστρεβλωμένη εκδοχή του τί πραγματικά συνέβη, που αλλάζει με τον καιρό. Παρόλα αυτά, μία μελέτη 2000 ατόμων λίγα χρόνια πριν κατέδειξε ποσοστό 63% των συμμετεχόντων να πιστεύουν πως η μνήμη λειτουργεί ως βιντεοκάμερα. Η παρεξήγηση αυτή τροφοδοτεί με παρανοήσεις, την αξιοπιστία για παράδειγμα των καταθέσεων των αυτόπτων μαρτύρων αφού δικαστές και αστυνομία τείνουν να συνδέουν την καλή μνήμη των αυτόπτων μαρτύρων με την αξιοπιστία της κατάθεσής τους όταν από την άλλη, έρευνες στο χώρο της Ψυχολογίας δείχνουν πολύ μικρή ή καθόλου συσχέτιση

3. Οι εγκληματίες συνήθως είναι ψυχασθενείς

Εγκλήματα που διαπράττονται από ανθρώπους με σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας τυγχάνουν μεγάλης προβολής από τα ΜΜΕ, με αποτέλεσμα ένα μεγάλο τμήμα πληθυσμού να θεωρεί όλους τους ψυχικά πάσχοντες εν δυνάμει βίαιους, σύμφωνα με έρευνες. Κάποιες ψυχικές διαταραχές που συνοδεύονται από ψευδαισθήσεις και παραισθήσεις είναι υψηλού κινδύνου - σε μια μεταανάλυση το 2011 βρέθηκαν 35.000 σχιζοφρενικοί ασθενείς να χρήζουν παρακολούθησης για την πρόληψη πρόκλησης βλαβών σε τρίτους - αλλά οι πραγματικές πράξεις βίας ήταν σπάνιες.

4. Ο όχλος καθιστά τους ανθρώπους επικίνδυνους

Αφού συμβεί ένα περιστατικό έκτακτης ανάγκης, οι αναφορές τείνουν να περιγράφουν το κοινό ως αφηνιασμένο, γεγονός που αυξάνει την πεποίθηση, πως όταν βρισκόμαστε μία τέτοια στιγμή σε ένα συγκεντρωμένο πλήθος, το πλήθος μοιάζει σαν να χάνει την αίσθηση του ελέγχου με αποτέλεσμα όλοι να τρέχουν για τη ζωή τους. Έρευνες της ψυχολογίας δεν δέχονται αυτή την περιγραφή αφού σπανίως καταγράφουν πανικό αλλά αντιθέτως τη διάθεση του ανθρώπου να βοηθήσει τον συνάνθρωπο, ενώ συμπεριφέρονται σαφώς με πιο κοινωνικούς τρόπους από αυτούς που αναμένονταν από αυτούς. Φαίνεται πως όταν οι άνθρωποι αισθάνονται μία κοινή αίσθηση ταυτότητας, συνεργάζονται μεταξύ τους.

5. Ο αυτισμός προκαλείται από σπασμένους καθρεπτικούς νευρώνες (και πολλοί άλλοι μύθοι που αφορούν τον αυτισμό)

Το 2011, ένας διάσημος νευροεπιστήμονας, ο VS. Ramachandran ανέφερε πως η κύρια αιτία αυτισμού είναι ένα διαστρεβλωμένο καθρεπτικό νευρικό σύστημα. Οι καθρεπτικοί νευρώνες είναι κύτταρα που ανταποκρίνονται όταν εκτελέσουμε μία πράξη ή δούμε κάποιον άλλο να εκτελεί μία πράξη. Αυτή η υπόθεση για τον αυτισμό «του σπασμένου καθρέφτη» έγινε δημοφιλής και προσέλκυσε πολλούς συγγραφείς. Παρόλα αυτά σε ένα σύνολο 25 ερευνών που δημοσιεύτηκαν το 2013 δεν βρέθηκαν αποδείξεις για την υπόθεση αυτή, προσθέτοντας απλά στις λανθασμένες αντιλήψεις που έχουμε για τον αυτισμό όπως το ότι ο αυτισμός είναι δώρο, ακόμα μία.

6. Η όραση εξαρτάται από σήματα που εκπέμπουν τα μάτια μας

Στην πραγματικότητα, η ανθρώπινη όραση εξαρτάται από ακτίνες φωτός οι οποίες προσκρούουν στον αμφιβληστροειδή. Παρόλα αυτά η λανθασμένη ιδέα ότι η όραση λειτουργεί με τον αντίθετο τρόπο, με ακτίνες δηλαδή που εξέρχονται των οφθαλμών, βρίσκει ακόμα απήχηση ανάμεσα στον κόσμο, τουλάχιστον σύμφωνα με έρευνες που διεξήχθησαν τη δεκαετία του ’90 και του ’00, με το ένα τρίτο των οπαδών αυτής της ιδέας να είναι φοιτητές στο Πανεπιστήμιο. Άγνωστο γιατί, μπορούμε να υποθέσουμε ίσως την αιτία σε αυτή την αίσθηση που έχουν κάποιοι άνθρωποι ότι οι άλλοι τους κοιτούν ή στο ότι βλέπουμε εντελώς υποκειμενικά τα πράγματα εκεί έξω.

7. Το πείραμα της φυλακής του Στάνφορντ δείχνει πώς συγκεκριμένα δυναμικά που αναπτύσσονται μπορούν να μας κάνουν να γίνουμε κακοί

Ένα από τα περιβόητα πειράματα στο χώρο της Ψυχολογίας, το πείραμα της φυλακής του Στάνφορντ που διεξήχθη το 1971, περιελάμβανε φοιτητές συμμετέχοντες στο ρόλο του φύλακα ή του κρατούμενου. Το πείραμα ματαιώθηκε όταν οι φύλακες έκανα κατάχρηση της εξουσίας που τους είχε εκχωρηθεί. Ο ίδιος ο Philip Zimbardo, επικεφαλής της έρευνας είπε πως το πείραμα κατέδειξε πώς συγκεκριμένα δυναμικά και κοινωνικοί ρόλοι μπορούν να αλλάξουν την ανθρώπινη συμπεριφορά, ενώ το μοντέλο αυτό χρησιμοποιήθηκε για να ερμηνεύσει τη βία του όχλου. Δυστυχώς όμως, το πείραμα παρερμηνεύτηκε. Παρόμοιο πείραμα από το BBC, κατέδειξε πώς παρόμοιες συνθήκες μπορούν να οδηγήσουν σε συνεργατική συμπεριφορά, αποτέλεσμα ταυτίσεων των ανθρώπων.

8. Η συντριπτική πλειοψηφία των πράξεων οικογενειακής βίας συντελείται από άνδρες

Μία βρετανική έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2014 βρήκε το 65% των συμμετεχόντων να πιστεύει πως η ενδοοικογενειακή βία εφαρμόζεται συντριπτικά από άντρες. Εύλογο να αναρωτηθούμε γιατί - μεγαλόσωμοι, δυνατότεροι, αποτελούν απειλή. Παρόλα αυτά νεότερα ευρήματα αναφέρουν πράξεις βίας και από γυναίκες σε άντρες σε μεγάλα ποσοστά. Ένας στους τέσσερις άντρες έχουν υποστεί σωματική βία, ή βιασμό (συγκριτικά με 1 στις τρεις γυναίκες).  Φυσικά δεν μπορούμε να υποβιβάσουμε τη σπουδαιότητα του προβλήματος της βίας που ασκείται από τους άντρες συντρόφους στις γυναίκες τους, χρειάζεται να αναγνωρίσουμε όμως πως υπάρχει και ένα αντίστοιχο ποσοστό στις γυναίκες που ασκούν βία στους άντρες συντρόφους τους.

9. Ο Νευρογλωσσικός Προγραμματισμός βασίζεται σε επιστημονικά ευρήματα

Υπάρχουν ψυχολόγοι που εκπαιδεύονται στο Νευρογλωσσικό Προγραμματισμό, είναι λάθος όμως να πιστεύουμε πως βασίζεται σε επιστημονικά ευρήματα Ψυχολογίας ή Νευροεπιστημών. Στην πραγματικότητα, το σύστημα αυτό το οποίο έχει ιδιαιτέρως προωθηθεί στην αγορά, αναπτύχθηκε από δύο γκουρού που κατασκεύασαν δικές τους αρχές ψυχολογίας αφού είχαν δει συνεδρίες ψυχοθεραπευτών με τους ασθενείς τους. Το NLP στηρίζεται σε αβάσιμους ισχυρισμούς κάτι που αρχικά μπορεί να μας φαίνεται αθώο, όμως το 2013 μία φιλανθρωπική οργάνωση φέρεται να προσέφερε θεραπεία βασισμένη στο NLP σε βετεράνους του πολέμου.

10. Η ψυχική ασθένεια προκαλείται από μία χημική ανισορροπία στον εγκέφαλο

Έρευνα των ΗΠΑ λίγα χρόνια πριν βρήκε περίπου το 80% των ανθρώπων να πιστεύουν πως η ψυχική ασθένεια προκαλείται από μία χημική ανισορροπία στον εγκέφαλο. Η αλήθεια είναι πως ούτε οι νευρολόγοι ούτε οι ψυχίατροι γνωρίζουν την ακριβή ισορροπία χημικών στον εγκέφαλο. Μέρος της πεποίθησης αυτής προέρχεται από το γεγονός ότι η αντικαταθλιπτική αγωγή αλλάζει τα επίπεδα νευροχημικών ουσιών στον εγκέφαλο αλλά αυτό δεν σημαίνει πως μία χημική ανισορροπία δημιουργεί εξαρχής προβλήματα.

Ο μύθος αυτός έχει συντηρηθεί από πολλούς ανθρώπους με προβλήματα ψυχικής υγείας αλλά και από όσους προωθούν καμπάνιες ίσως γιατί πιστεύουν ότι προσδίδει μία ιατρική αξιοπιστία σε καταστάσεις όπως η κατάθλιψη ή το άγχος. Παρόλα αυτά η έρευνα έχει δείξει πως το βιολογικό υπόβαθρο της ψυχικής ασθένειας (συμπεριλαμβανομένης της χημικής ανισορροπίας) μπορεί να αυξήσει το στίγμα - ενθαρρύνοντας την ιδέα πως τα προβλήματα ψυχικής υγείας έχουν μόνιμο χαρακτήρα.

---

Πηγή: digest.bps.org.uk

psychologynow

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ