Sigmund Freud: Η Γέννηση Του Ελεύθερου Συνειρμού

Επιστρέφοντας στην άσκηση του επαγγέλματός του, ο Freud εξακολουθούσε να θεωρεί την ύπνωση αναποτελεσματική και αναζητούσε μια εναλλακτική επιλογή. Τότε αναλογίσθηκε πως, ευρισκόμενος στη σχολή του Νανσί, είχε παρατηρήσει ότι ο υπνωτιστής μπορούσε να επαναφέρει την ανάμνηση όσων είχαν συμβεί κατά τη διάρκεια της ύπνωσης ακουμπώντας το χέρι του στο μέτωπο του ασθενούς και λέγοντας: «Τώρα μπορείς να θυμηθείς». Με αυτό κατά νου, ο Freud δοκίμασε να έχει τους ασθενείς του ξαπλωμένους σε καναπέ, με κλειστά τα μάτια, αλλά όχι υπνωτισμένους.

Ζητούσε από τους ασθενείς του να επαναφέρουν στη μνήμη τους την πρώτη φορά που είχαν βιώσει ένα συγκεκριμένο σύμπτωμα. Οι ασθενείς άρχιζαν να ανακαλούν διάφορες εμπειρίες, αλλά συνήθως σταματούσαν λίγο πριν το στόχο. Με άλλα λόγια, καθώς οι ασθενείς πλησίαζαν στην ανάκληση μιας τραυματικής εμπειρίας, επεδείκνυαν αντίσταση. Σ’ αυτό το σημείο ο Freud ακουμπούσε το χέρι του στο μέτωπο του ασθενούς και ανακοίνωνε ότι σύντομα έφθαναν επιπρόσθετες πληροφορίες, και σε πολλές περιπτώσεις αυτό ίσχυε.

Ανακάλυψε δε ότι αυτή η τεχνική της πίεσης ήταν εξίσου αποτελεσματική με την ύπνωση και σύντομα συμπέρανε ότι δε χρειαζόταν καν να αγγίζει τους ασθενείς του˙ απλώς και μόνο η ενθάρρυνση εκ μέρους του να μιλούν για οτιδήποτε ερχόταν στο νου τους λειτουργούσε το ίδιο καλά. Κατά ταύτα, γεννήθηκε η μέθοδος του ελεύθερου συνειρμού.

Με τον ελεύθερο συνειρμό, τα σημαντικά φαινόμενα της αντίστασης, της μεταβίβασης και της αντιμεταβίβασης εξακολουθούν να εκδηλώνονται, αλλά με το μείζον πλεονέκτημα ότι ο ασθενής έχει συνείδηση των όσων συμβαίνουν. Επίσης, παρότι όταν χρησιμοποιείται ο ελεύθερος συνειρμός είναι συχνά δυσκολότερο ο ασθενής να καταλήξει στην αρχική τραυματική εμπειρία, εντούτοις, όταν αυτό επιτευχθεί, είναι δυνατόν να ασχοληθεί με αυτή ο ασθενής με λογικό τρόπο.

Για τον Freud, οι στόχοι της ψυχοθεραπείας είναι να βοηθήσει τον ασθενή να υπερβεί την αντίσταση και να εξετάσει λογικά τις πρώιμες τραυματικές εμπειρίες. Γι’ αυτό υπεστήριζε ότι η αληθινή ψυχανάλυση άρχιζε όταν εγκαταλείφθηκε η ύπνωση (Heidbreder, 1933). Ο Freud παρομοίαζε τη χρήση του ελεύθερου συνειρμού με την ανασκαφή μιας θαμμένης πόλης από έναν αρχαιολόγο. Μόνο από λίγα κατακερματισμένα τεχνουργήματα πρέπει να τεκμηριωθεί η δομή και η φύση της πόλης. Ομοιοτρόπως, ο ελεύθερος συνειρμός παρέχει μόνο αποσπασματικές, φευγαλέες ματιές στο ασυνείδητο, και από αυτές ο ψυχαναλυτής πρέπει να προσδιορίσει τη δομή και τη φύση του ασυνειδήτου ενός ανθρώπου.

Κατά τη διάρκεια μιας θεραπευτικής συνεδρίας, ο Freud τοποθετούσε τους ασθενείς του σε ένα αναπαυτικό ανάκλιντρο, ενώ εκείνος καθόταν πίσω τους, έξω από το οπτικό τους πεδίο. Ο ίδιος έδινε δύο λόγους γι’ αυτή τη διευθέτηση: α) Ενίσχυε τον ελεύθερο συνειρμό, εμποδίζοντας, για παράδειγμα, να επηρεάσουν οι εκφράσεις του προσώπου του και οι τρόποι του τη ροή των σκέψεων του ασθενούς του˙ β) δεν μπορούσε να ανεχθεί να τον κοιτάζουν επίμονα επί οκτώ ώρες τη μέρα ή και περισσότερο (Storr, 1989, σ. 96).

Είναι ενδιαφέρον να σημειώσουμε ότι μερικές φορές ο Freud επεδείκνυε μια μάλλον αποστασιοποιημένη στάση κατά τη διάρκεια των θεραπευτικών συνεδριών. Στις αρχές της σταδιοδρομίας του έγραψε μια επιστολή προς το φίλο του Wilhelm Fliess (1858-1928) ενόσω ο ασθενής του (του Freud) ήταν υπνωτισμένος (Masson, 1985, σ. 21). Αργότερα ομολόγησε ότι ενίοτε κοιμόταν ελαφρά καθώς οι ασθενείς του επιδίδονταν σε ελεύθερο συνειρμό (Masson, 1985, σ.303).

------------------------------------------------

Πηγή: Εισαγωγή στην Ιστορία της Ψυχολογίας, Εκδόσεις Λιβάνη

psychologynow

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ