Ο 'Ηρωας μέσα μας... Μέρος Πρώτο

Από το βιβλίο της Carol S. Pearson, Ph.D - O 'Ηρωας μέσα μας (6 αρχέτυπα με τα οποία ζούμε)

Κάνοντας τη διαφορά: To Ηρωϊκό Ταξίδι
...Δε χρειάζεται καν να πάρουμε μόνοι το ρίσκο της περιπέτειας, καθώς οι ήρωες όλων των εποχών έχουν προηγηθεί.  Ο Λαβύρινθος είναι πέρα για πέρα γνωστός.  Το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να ακολουθήσουμε το νήμα του μονοπατιού του ήρωα κι εκεί που νομίζαμε ότι θα βρίσκαμε κάτι βδελυρό, θα βρούμε ένα θεό.  Κι εκεί που νομίζαμε ότι θα σκοτώναμε κάποιον άλλο, θα σκοτώσουμε τον εαυτό μας.  Εκεί που πιστεύαμε ότι θα ταξιδέψουμε προς τα έξω, θα φθάσουμε στο κέντρο της ύπαρξής μας.  Κι εκεί που πιστεύαμε ότι θα είμαστε μόνοι, θα βρεθούμε μαζί με ολόκληρη την οικουμένη. - Joseph Campbell, The Power of Myth.

Είσαι ένας ήρωας - ή θα μπορούσες να είσαι.
Οι ήρωες - στους μύθους, στη λογοτεχνία και στην πραγματική ζωή - αρχίζουν ταξίδια, αντιμετωπίζουν δράκους (δηλαδή προβλήματα) και ανακαλύπτουν το θησαυρό του αληθινού εαυτού τους.  Μολονότι μπορεί να αισθανθούν πολλή μοναξιάστ διάρκεια της αναζήτησης, στο τέλος το βραβείο τους είναι η αίσθηση της κοινότητας με τον εαυτό τους, με άλλους ανθρώπους και με όλο τον πλανήτη.  Κάθε φορά που αντιμετωπίζουμε το θάνατο στη ζωή, αντιμετωπίζουμε ένα δράκο.  Κάθε φορά που διαλέγουμε τη ζωή από τη μη ζωή και προχωρούμε βαθύτερα στην ανακάλυψη του ποιοι είμαστε, φέρνουμε νέα ζωή στους εαυτούς μας και στον πολιτισμό μας.

Η ανάγκη του ταξιδιού είναι έμφυτη στα είδη.  Αν δε ρισκάρουμε, αν υποδυθούμε προδιαγραμμένους κοινωνικούς ρόλους αντί να ξεκινήσουμε τα ταξίδια μας, ίσως νιώσουμε το μούδιασμα, ίσως βιώσουμε την αίσθηση της αποξένωσης και του κενού.  Τα άτομα που αποθαρρύνθηκαν από το να σφάξουν δράκους εσωτερικοποιούν αυτήν την παρόρμηση και σφάζουν τον εαυτό τους, κηρύσσοντας πόλεμο στο πάχος τους, στον εγωισμό τους, στην ευαισθησία τους και σε κάποιο άλλο χαρακτηριστικό που πιστεύουν ότι δεν είναι ευχάριστο. 

'Η καταπιέζουν τα συναισθήματά τους για να γίνουν πετυχημένες μηχανές επιδόσεων.  'Η μετατρέπονται σε χαμαιλέοντες, σκοτώνοντας τη μοναδικότητά τους για να υπηρετήσουν μια εικόνα που πιστεύουν ότι θα αγοράσει την επιτυχία ή θα προσφέρει την ασφάλεια.  'Οταν κυρρήσουμε πόλεμο στον αληθινό μας εαυτό, καταλήγουμε να αισθανόμαστε σα να έχουμε χάσει την ψυχή μας.  Αν αυτό συνεχιστεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, είναι πιθανό να αρρωστήσουμε και να πρέπει να παλέψουμε για να γίνουμε καλά.   Όταν η συστολή και η επιφυλακτικότητα μας κρατούν μακριά από την αναζήτηση, βιώνουμε τη μη ζωή.  Αυτή είναι η εμπειρία του ερημότοπου.

Μεταμορφώνοντας τον Ερημότοπο
Στο ξεκίνημα του μύθου του κλασικού ήρωα, το βασίλειο είναι ένας ερημότοπος.  Τα σπαρτά δε μεγαλώνουν, η αρρώστια είναι ανεξέλεγκτη, μωρά δε γεννιούνται, η αποξένωση και η απελπισία είναι διάχυτες.  Η γονιμότητα, η αίσθηση της ζωής έχει εξαφανιστεί από το βασίλειο.  Αυτός ο μανιχαϊσμός σχετίζεται με κάποια αποτυχία από μέρους του παλατιού, που μπορεί να είναι ανίκανο ή αμαρτωλό ή δεσποτικό.  Ο γέρος βασιλιάς ή η βασίλισσα εκπροσωπούν τους αναχρονιστικούς τρόπους που καταλύουν τον πολιτισμό.

Για το λόγο αυτό, ένα νεαρότερο άτομο πετά το γάντι, ξεκινά ένα ταξίδι, αντιμετωπίζει ένα δράκο και κερδίζει ένα θησαυρό που μπορεί να είναι χρυσάφι, πολύτιμοι λίθοι ή ένα σαφέστερα συμβολικό αντικείμενο, όπως το Γκράαλ στους μύθους του Αγίου Δισκοπότηρου ή ένα ιερό ψάρι στους μύθους του Αλιέα Βασιλιά.  Το ταξίδι είναι μεταμορφωτικό και ο θησαυρός είναι η ανακάλυψη μιας νέας και επιβεβαιωτικής για τη ζωή προοπτικής.  Όταν ο ήρωας επιστρέφει στο βασίλειο, αλλάζει η ζωή όλων.  Καθώς νέες απαντήσεις έχουν βρεθεί, η γονιμότητα και η αφθονία αποκαθίστανται.  Η βροχή πέφτει στο ξεραμένο χώμα.  Σπαρτά φυτρώνουν, μωρά γεννιούνται, η πανούκλα θεραπεύεται και οι άνθρωποι νοιώθουν ξανά αισιόδοξοι και ζωντανοί.

Σε αυτήν την ιστορία, ίσως προσέξεις τις συγκρούσεις των γενεών.  Αν είσαι έφηβος, μπορεί να αναγνωρίσεις στο βασιλιά και στη βασίλλισα είτε τους γονείς σου είτε άλλες φιγούρες εξουσίας.  Δεν είναι απαραίτητα κακοί, είναι ότι οι αλήθειες τους έρχονται από μιαν άλλη εποχή.  Αυτός είναι ο λόγος που πρέπει να αρχίσεις το δικό σου ταξίδι.

Σε οποιαδήποτε ηλικία, ίσως βιώνεις τον ερημότοπο όταν νοιώθεις δυσαρέσκεια για την οικογένειά σου, την κοινότητά σου, κάποιον άλλον οργανισμό του οποίου είσαι μέλος - ή απλά για τον τρόπο με τον οποίο ζεις τη ζωή σου.  Καθώς προχωρείς στην αναζήτηση της μεγαλύτερης ζωτικότητας και ζωντάνιας, ψάχνεις απαντήσεις που συμβάλλουν και σε μια συλλογική μεταμόρφωση.

Στην πραγματικότητα, κάθε φορά που αναγνωρίζεις ένα στοιχείο ερημότοπου στη ζωή σου - αρρώστια, πλήξη, λήθαργο, αποξένωση, κενότητα, απώλεια, εξάρτηση, αποτυχία, θυμό, οργή - είναι ώρα να ξεκινήσεις ένα ταξίδι.  Μπορεί να οδηγηθείς στην αναζήτηση από δυσαρέσκεια ή απλά από την επιθυμία για περιπέτεια.  Το ταξίδι αναπόφευκτα θα σε μεταμορφώσει.  Η θεωρία συστημάτων μας λέει ότι, όταν κάποιο στοιχείο ενός συστήματος αλλάζει, το όλο σύστημα πρέπει να επανασυντονιστεί.  Κατά συνέπεια, βιώνοντας τη δική σου μεταμόρφωση συντελείς στο μετασχηματισμό όλων των κοινωνικών συστημάτων στα οποία ανήκεις: οικογένεια, σχολείο, εργασιακός χώρος, κοινότητα, ευρήτερη κοινωνία.

Οι ήρωες, συνεπώς, δεν είναι απλά άνθρωποι που μεγαλώνουν και αλλάζουν και αρχίζουν το ταξίδι τους.  Είναι επίσης παράγοντες αλλαγής.΄Στο βιβλίο της The Hero:Myth/Image/Symbol, η Dorothy Norman διατείνεται ότι "οι μύθοι των ηρώων μιλούν εύγλωτα για την αναζήτηση του ανθρώπου που επιλέγει τη ζωή αντί του θανάτου."  Ο Joseph Campbell στο βιβλίο The Hero with a Thousand Faces (Ο 'Ηρωας με τα χίλια πρόσωπα) ορίζει τον ήρωα ως "υπέρμαχο όχι των πραγμάτων που συμβαίνουν αλλά των πραγμάτων που θα συμβούν, ο δράκος που πρέπει να σκοτώσει είναι το τέρας της καθεστηκυίας τάξεως:  o Εξουσιαστής, ο φύλακας του παρελθόντος."  Το καθήκον του ήρωα ήταν πάντα να φέρνει νέα ζωή σε έναν πολιτισμό που νοσεί.

Στους παλιούς καιρούς, οι κοινωνίες κυβερνούνταν από βασιλιάδες και βασίλισσες.  Οι περισσότεροι άνθρωποι είχαν ελάχιστη εξουσία επάνω στη ζωή τους.  Σήμερα, θεωρούμε πολύτιμη την επίτευξη της δημοκρατίας.  Ωστόσο, η ζωή σε μια κοινωνία ισοτιμίας φέρει και ευθύνες.  Η αναζήτηση δεν προσιδιάζει μόνο στα εξαιρετικών ικανοτήτων άτομα, αλλά σε όλους εμάς.  Ο ηρωισμός απαιτεί να βρούμε το θησαυρό του αληθινού εαυτού μας και να μοιραστούμε αυτόν το θησαυρό με όλη την κοινότητα - μέσα από τις πράξεις μας και όντας ο εαυτός μας.  Στο βαθμό που το κατορθώνουμε τα Βασίλειά μας μεταμορφώνονται.

Το κάλεσμα στο σύγχρονο κόσμο.
Πολλοί άνθρωποι αναβάλλουν τα ταξίδια τους, περιμένοντας ότι κάποιο πρόσωπο θα τους νοιαστεί, αλλά στο σύγχρονο κόσμο αυτή η επιθυμία σύντομα μεταιώνεται.  Οι περισσότεροι από εμάς θα θέλανε μια ζωή βασισμένη στην ασφάλεια, αλλά ο κόσμος έχει έναν τρόπο να μας πετά έξω από την ασφαλή φωλιά.  Το αποτέλεσμα είναι ότι είτε μαθαίνουμε να πετάμε είτε σωριαζόμαστε στο έδαφος και προσπαθούμε ξανά.  Τα παρακάτω είναι λίγες μόνο από τις πολλές καταστάσεις στις οποίες απαιτείται να έχουμε την προθυμία να αντιμετωπίσουμε την αβεβαιότητα.

- Πολλοί νέοι άνθρωποι νοιώθουν αποξενωμένοι, αν όχι πιρκαμένοι, καθώς έχει αρχίσει να γίνεται αντιληπτό ότι δεν θα επιτύχουν το ίδιο επίπεδο ευημερίας που είχαν οι γονείς τους.  Στις Ηνωμένες Πολιτείες, περιμέναμε ότι η πρόοδος θα ήταν αυτόματη και κάθε γενιά θα ζούσε καλύτερα από την προηγούμενη.  Τώρα, φαίνεται σαν να μην είναι αλήθεια, τουλάχιστον για πολλά άτομα.  'Ασχετα από την οργή που μπορεί να νοιώθουν, είναι απαραίτητο να παλέψουν για να φτιάξουν τη ζωή τους.

- Στο παρελθόν, οι άνθρωποι θεωρούσαν ότι από τη στιγμή που παντρεύονταν, θα ήταν για όλη τους τη ζωή.  Τώρα, το διαζύγιο έχει γίνει κάτι σύνηθες.  Ορισμένοι που εγκαταλείπονται από τους συζύγους τους είναι απροετοίμαστοι - συναισθηματικά ή οικονομικά - και βρίσκονται σαστισμένοι και χαμένοι.  Άλλοι με μεγαλύτερη κοινωνική πείρα και προνοητικότητα, αναπτύσσουν εφερδικά σχέδια, αλλά γνωρίζουν ότι κάτι τέτοιο βάζει μια μικρή σφήνα ανάμεσα στον εαυτό τους και στο σύντροφό τους.  Μολαυτά, συχνά δείχνουν προθυμία να ρισκάρουν την απώλεια για να κερδίσουν τις χαρές της ερωτικής επαφής.

- Σε πολλές εταιρείες, οι εργαζόμενοι παλαιότερα πίστευαν ότι, αν δουλέψουν σκληρά και δείξουν αφοσίωση, θα έχουν για πάντα μια εργασία.  Τώρα, αυτό το συμβόλαιο αφοσίωσης έχει καταρεύσει.  Το αποτέλεσμα είναι όχι μόνο η αύξηση της ανησυχίας, αλλά και το αίσθημα ευθύνης που έχουν για το μέλλον τους.  Αν δείξουν εξυπνάδα, δε θα πέσουν ανάσκελα από το φόβο.  Θα ανακαλύψουν τις δικές τους επαγγελματικές επιδιώξεις, θα επιμένουν στην ποιότητα της δουλειάς τους - είτε παραμείνουν στην ίδια εργασία, είτε πάνε αλλού, είτε ξεκινήσουν τη δική τους εταιρεία.

Όταν το ηρωικό ταξίδι θεωρούνταν κατάλληλο μόνο για ιδιαίτερους ανθρώπους, οι υπόλοιποι από εμάς απλώς έβρισκαν μια ασφαλή κρύπτη να μείνουν.  Τώρα, δεν έχουμε σίγουρα μέρη για να κρυφτούμε και να έχουμε ασφάλεια.  Στο σύγχρονο κόσμο, αν δεν επιλέξουμε να προχωρήσουμε στην αναζήτηση, θα έρθει εκείνη να μας βρει.   Εξωθούμαστε στο ταξίδι.  Αυτός είναι ο λόγος που θα πρέπει να μάθουμε τις προϋποθέσεις του.

Ένας κόσμος που αλλάζει
Οι καιροί των γρήγορων αλλαγών απαιτούν ένα ηρωικό πνεύμα.  Ο Ρόμπερτ Κουίν, σύμβουλος διοίκησης και καθηγητής οικονομικών, περιγράφοντας μια γρήγορα μεταβαλλόμενη παγκόσμια οικονομία, συμπεραίνει ότι οι οργανισμοί σήμερα πρέπει να μάθουν να κινούνται σε άγνωστο έδαφος, επινοώντας από την αρχή τους εαυτούς τους.  Σημειώνει ότι κάτι τέτοιο "μπορεί να είναι μια τρομαχτική εμπειρία, με την πιθανότητα της αποτυχίας ή του θανάτου να είναι μάλλον μια πραγματικότητα παρά ένα σχήμα λόγου".  Οι οργανισμοί δεν μπορούν να κάνουν αυτό το ηρωικό ταξίδι χωρίς τα άτομα που τους απαρτίζουν να πράξουν το ίδιο, γιατί υπάρχει", όπως λέει ο Κουίν, "ένας σημαντικός συνδετικός κρίκος ανάμεσα στη βαθιά αλλαγή σε προσωπικό επίπεδο και τη βαθιά αλλαγή σε οργανωτικό επίπεδο".1

Η συντέλεση μιας βαθιάς προσωπικής αλλαγής, συνεχίζει, σημαίνει την ανάπτυξη "ενός καινούργιου προτύπου, ενός καινούργιου εαυτού, περισσότερο ευθυγραμμισμένου με τις σημερινές πραγματικότητες".   'Ατομα και οργανισμοί δεν μπορούν να πετύχουν, εκτός και αν προθυμοποιηθούν να ξεκινήσουν το ηρωικό ταξίδι - μια ιστορία ατομικής και ομαδικής μεταμόρφωσης.  Αυτό απαιτεί από εμάς, σύμφωνα με τα λόγια του Quinn να "βαδίσουμε πέρα από τα παλιά παραδείγματα" και να "σκεφτούμε διαφορετικά".  Στο ταξίδι ανακαλύπτουμε εκ νέου τον εαυτό μας, ώστε να "ευθυγραμμιστούμε ξανά με τον περιβάλλοντα χώρο".

Πηγαίνοντάς μας στις βαθιές εσοχές της ψυχής μας, το ηρωικό ταξίδι μας δίνει τη δυνατότητα να προσαρμοστούμε σε έναν κόσμο που αλλάζει, χωρίς να γίνουμε χαμαιλέοντες.  Αντίθετα, προχωράμε για να βρούμε μια γνήσια απάντηση στις προκλήσεις που αντικρίζουμε.  Και κάτι τέτοιο αυξάνει τη γνησιότητα του χαρακτήρα μας.
Ο ηρωισμός σήμερα απαιτεί μια νέα συνειδητότητα, πράγμα που σημαίνει ότι στην ουσία υποχρεωνόμαστε να από-προγραμματιστούμε, σβήνοντας αρνητικά και αναχρονιστικά σενάρια.  Αυτός είναι ο λόγος, για παράδειγμα, που ο αποδομισμός υπήρξε πρόσφατα τόσο δημοφιλής στα πανεπιστήμια, ο λόγος για τον οποίο εκατομμύρια άνθρωποι είναι σε ομάδες θεραπείας και ανάρρωσης προσπαθώντας να απελευθερωθούν από τα αρνητικά μηνύματα που έχουν δεχτεί από τους γονείς τους, ο λόγος για τον οποίο οι γυναίκες και οι φυλετικές μειονότητες πρέπει να δουλέψουν τόσο σκληρά για να απαλλαχθούν από τις εσωτερικευμένες σεξιστικές και ρατσιστικές αντιλήψεις, και το γιατί οι άντρες αρχίζουν να αρνούνται να πάνε στον πόλεμο, εργάζονται υπερβολικά σε σημείο που οδηγεί σε πρόωρο θάνατο ή παριστάνουν ότι δεν έχουν ευάλωτα συναισθήματα.  Εξηγεί το γιατί η νεολαία χρειάζεται πειρισσότερο χρόνο για να φτάσει στην ωριμότητα από ότι οι προηγούμενες γενιές.  Όχι μόνο χρειάζεται χρόνο για να αναπτύξει την τεχνολογική εξειδίκευση και τις επικοινωνιακές δεξιότητες που απαιτούνται σε ένα απαιτητικό οικονομικό κλίμα, αλλά και γιατί αναγνωρίζει ότι τόσα πολλά στον κόσμο δεν λειτουργούν.  Παίρνει χρόνο η μετάβαση από την αποξένωση στις ηρωικές επιδόσεις.

Καθώς απομακρυνόμαστε από ξεπερασμένες συνήθειες και παραδόσεις, υπάρχει ο πειρασμός να δούμε τους εαυτούς μας ως θύματα και όχι σαν ήρωες, ιδιαίτερα αν έχουμε συνειδητά ή ασυνείδητα την αίσθηση ότι δικαιούμαστε κάποια πράγματα.  Αν δεν προερχόμαστε από μια υγιή οικογένεια, αν υπάρχουν λίγες δουλειές στο πεδίο δραστηριοτήτων μας ή αν φοβόμαστε ότι δε θα ξεπεράσουμε το βιοτικό επίπεδο των γονιών μας, το ηθικό μας πέφτει και η ηττοπάθεια μπορεί να κυριαρχήσει.  Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι οι ήρωες των μύθων και των θρύλων σχεδόν ποτέ δεν έχουν τέλειους γονείες ή τέλειες ζωές.  Σκέψου για παράδειγμα τον Οιδίποδα, πως ως μωρό εγκαταλείφθηκε για να πεθάνει στην άκρη του λόφου, ή τον 'Ολιβερ Τουίστ που μεγάλωσε σε ένα κτηνώδες ορφανοτροφείο.  Ακόμα και ο Ιησούς της Ναζαρέτ γεννήθηκε ταπεινά σε ένα παχνί.

Οι ήρωες έχουν το σεβασμό που προέρχεται από την προσωπική υπευθυνότητα, αλλά έχουν ελάχιστη ή καθόλου αίσθηση ότι δικαιούνται πράγματα.  Για να διεκδικήσουμε τον ήρωα μέσα μας, θα πρέπει να απαλλαχθούμε από την αντίληψη του θύματος στην περίπτωση που δεν έχουμε τους τέλειους γονείς ή την τέλεια εργασία, την τέλεια κυβέρνηση ή τον ατέλειωτο πλούτο.  Η ίδια η φύση του ηρωισμού απαιτεί να αντικρίσουμε κατάματα το δράκο, όχι να καθόμαστε να παραπονούμαστε ότι υπάρχουν δράκοι και κάποιος θα έπρεπε να κάνει κάτι για αυτούς. Ποτέ δεν ήταν, και αναμφίβολα δε θα είναι ποτέ, δημοφιλές ή εύκολο να προκαλέσεις τον "Εξουσιαστή, το φύλακα του παρελθόντος".

Στην πραγματικότητα, το ηρωικό κομμάτι μέσα μας δεν ενδιαφέρεται για το ότι ο κόσμος δεν είναι τέλειος.  Αυτό το κομμάτι δε ζει για την άνεση, προτιμά μια καλή περιπέτεια.  Ο βασιλιάς Αρθούρος στις ιστορίες του Κάμελοτ το απεικονίζει έξοχα.  Σε μια από αυτές, μόλις οι ιππότες και οι κυρίες κάθονται να γευματίσουν, ο Αρθούρος δηλώνει ότι δεν μπορούν ακόμα να φάνε: δεν είχαν καμία περιπέτεια εκείνη τη μέρα.  Έτσι άρχισαν να ψάχνουν για μια περιπέτεια.

Η Box-Car Bertha, στο βιβλίο Sister of the Road εμφανίζει ένα πνεύμα που ταιριάζει με εκείνο του βασιλιά Αρθούρου.  Στο τέλος της αυτοβιογραφίας της, η Μπέρθα ανατρέχει στη ζωή της, η οποία συμπεριλάμβανε την εγκατάλειψη από τη μητέρα της σε πολύ νεαρή ηλικία, την αποκτηνωτική απασχόλησή της ως πόρνη (με αποκορύφωμα την περίπτωση της σύφιλης) και την εμπειρία της απελπισίας, όταν ένας εραστής της κρεμάστηκε και ένας άλλος παρασύρθηκε από αμαξοστοιχία.  Διακηρύσσει:  "Από ότι πάλεψα να μάθω ανακάλυψα ότι είχα ήδη επιζήσει.  Είχα πετύχει το στόχο μου - ότι ξεκίνησα στη ζωή να κάνω, το ολοκλήρωσα.  Θέλησα να μάθω πως είναι να' σαι περιφερόμενη αλήτισσα, ριζοσπάστρια, πόρνη, κλέφτρα, μεταρρυθμίστρια, κοινωνική λειτουργός και επαναστάτρια.  Τώρα που ξέρω, ριγώ.  Ναι, για μένα όλα άξιζαν τον κόπο.  Δεν υπήρχαν τραγωδίες στη ζωή μου.  Ναι, οι προσευχές μου απαντήθηκαν". Παρόλο που παραδέχομαι ότι δε θα ήθελα η κόρη μου ή ο γιος μου να υιοθετήσουν το στύλ της ζωής της, νομίζω ότι όλοι μπορούμε να ωφεληθούμε από τη στάση της.  Η Μπέρθα παίρνει την ευθύνη για τις επιλογές της και είναι ευγνώμων για το δώρο της ζωής της.

Πολλοί άνθρωποι συμμερίζονται τη λανθασμένη ιδέα ότι ηρωισμός σημαίνει να υποφέρεις και να παλεύεις για να υπερισχύσεις.  Το θέμα όμως είναι ότι οι περισσότεροι ανάμεσά μας θα βιώσουν την αντιξοότητα, είτε επικαλεστούν την ηρωική δυνατότητα μέσα τους είτε όχι.  Και επιπλέον, αν αποφύγουμε τα ταξίδια μας, είναι πιθανόν η πλήξη και η κενότητα να μας συντροφεύουν.  Δεν είναι τόσο πολύ ότι αρχίζουμε τα ταξίδια για να πετύχουμε την ευτυχία.  Είναι περισσότερο ότι, όταν ακολουθούμε την αληθινή μας ευδαιμονία, τα ταξίδια μας είναι ο θησαυρός μας. Η μυστικίστρια Annie Dillard, στο Pilgrim at Tinker Creek, συμπεραίνει ότι η ζωή "είναι συχνά ανάλγητη, αλλά πάντοτε όμορφη, το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να προσπαθήσουμε να είμαστε εκεί".  Φαντάζεται "την ύστατη προσευχή ενός ετοιμοθάνατου όχι σαν "παρακαλώ" αλλά σαν "ευχαριστώ", σαν του καλεσμένου που ευχαριστεί τους οικοδεσπότες στην πόρτα".  "Το σύμπαν" εξηγεί, "δεν φτιάχτηκε σαν αστεϊσμός, αλλά με μια αγέλαστη, ασύλληπτη σοβαρότητα.  Από μια δύναμη ανεξιχνίαστα κρυφή, ιερεή και γοργή.  Δεν υπάρχει τίποτα που να μπορείς να κάνεις, μπορείς να την αγνοήσεις, ή να τη δεις".  Το αναδυόμενο ηρωικό ιδανικό δε βλέπει τη ζωή σαν μια πρόκληση που πρέπει να αντιμετωπιστεί με επιτυχία, αλλά σαν ένα δώρο που θα πρέπει να αποδεχτούμε.
_________________________________
1σε συλλογικό επίπεδο

Αντιηρωικές δυνάμεις του πολιτισμού
Μόλις αναδυόμαστε από μια αντιηρωική εποχή. Από τη μια μεριά, ο κόσμος επιζητεί ήρωες, θρηνώντας την έλλειψη μεγαλοσύνης στους ηγέτες, σαν να πρόκειται περί σκανδάλου, καθώς και την  εμπροευματοποίηση της δημόσιας εικόνας, που επικρατεί παντού.  Πάρα πολύ συχνά, ο κυνισμός θεωρείται σημάδι εξέλιξης.  Οι άνθρωποι δικαιολογούν τα παραπτώματά τους λέγοντας, "'Ολοι έτσι κάνουν", γιατί δεν πιστεύουν πως εκείνοι μπορούν να κάνουν την διαφορά.   Επιπρόσθετα, η αυξανόμενη πολυπλοκότητα της ζωής τους κάνει να νοιώθουν την έλλειψη της δύναμης, οδηγώντας τους να πιστεύουν ότι δεν έχει ιδιαίτερη σημασία ότι και να κάνουν.  Σε αυτό το ευρύτερο πλαίσιο της μηδενιστικής παραίτησης, πολλοί χρησιμοποιούν τη λέξη "ήρωας" υποτιμητικά.  Για παράδειγμα ένας νεαρός άντρας, που εξοργίζεται από ένα ηθικό παράπτωμα στην εταιρεία όπου εργάζεται και αντιδρά, προειδοποιείται από τον εργοδότη του ότι "Δεν χρειαζόμαστε ήρωες εδώ!".  Αυτό που στην πραγματικότητα του λένε είναι ότι είναι απλοϊκό και ασύνετο να ρισκάρεις για τις αξίες σου.  Είναι πολύ ασφαλέστερο και καλύτερο για την καριέρα σου να κάνεις τα στραβά μάτια στις ύποπτες συναλλαγές.  Σε τέτοιες περιπτώσεις, οι άνθρωποι παίρνουν στην πλάκα το ηρωικό ιδανικό, γιατί θέλουν να δικαιολογήσουν τη δική τους ηθική ολιγωρία.

Οι γυναίκες και όσοι δεν ανήκουν στη λευκή φυλή συχνά αποθαρρύνονται από το να βλέπουν τους εαυτούς τους μέσα σε ένα ηρωικό φως.  Ένας ψυχολόγος μορφάζει περιφρονητικά, καθώς επιπλήττει μια νεαρή καλλιτέχνιδα για την επιθυμία της να αφήσει ένα σημάδι μεταμόρφωσης στον κόσμο ρωτώντας, "Τι προσπαθείς να γίνεις; Ήρωας;"  Συνεχίζει υπαινισσόμενος ότι η φιλοδοξία της δείχνει την απόστασή της από τη γνήσια θηλυκότητα.  "Παράτα την τέχνη προς το παρόν", συμβουλεύει, "και συγκεντρώσου στην ανατροφή των παιδιών σου".  Ο υπαινιγμός είναι σαφής, η φιλοδοξία της κατά κάποιον τρόπο την κάνει κακή μητέρα ή ανεπαρκή γυναίκα.

Άσχετα από το χαρακτήρα σου, μην απορήσεις αν οι άλλοι σε αποθαρρύνουν ενεργά από το να πάρεις στα σοβαρά τη ζωή σου.  Στην πραγματικότητα, μπορεί ακόμα και να σε γελοιοποιήσουν ή να σε εξευτελίσουν για τη σκέψη να βλέπεις τον εαυτό σου σαν ήρωα.  Αυτοί που κρύβονται μέσα στη δειλία θέλουν παρέα.   Επιπλέον, ίσως έχεις τους δικούς σου εσωτερικούς φραγμούς που σε εμποδίζουν να φανταστείς ότι μπορείς να κάνεις τη διαφορά.  Ίσως σκέφτεσαι ότι δε μετράς τόσο πολύ όσο άλλα άτομα διαφορετικού φύλου, φυλής, οικογενειακής καταγωγής, επιπέδου εισοδήματος ή επιτευγμάτων.  Ίσως δε βλέπεις τον εαυτό σου γεμάτο με ταλέντο, εξυπνάδα, δύναμη ή με αρκετά προσόντα ώστε να σε υπολογίζουν στον κόσμο.  Αν είναι έτσι, διακινδυνεύεις να παραμερίσεις τη δύναμή σου αφήνοντας τους άλλους να θριαμβεύουν, ενώ εσύ θα χάνεσαι σε δεύτερο πλάνο.  Αν το κάνεις, δεν χάνεις μόνο εσύ, χάνει ολόκληρη η κοινωνία. Το δώρο που μόνο εσύ μπορείς να φέρεις για τη μεταμόρφωση του Βασιλείου, θα χαθεί.

Η έλλειψη εμπιστοσύνης στον εαυτό σου μπορεί να ενισχυθεί από ανθρώπους που έχουν μια ισχυρή ανάγκη να ασκούν έλεγχο.  Η άσκηση ελέγχουν στους ηρωικούς ανθρώπους μοιάζει λίγο σαν προσπάθεια ελέγχου ενός κοπαδιού γάτων.  Γι' αυτό αφεντικά, ψυχολόγοι, δάσκαλοι, ακόμα και κοντινά μας πρόσωπα που θέλουν τα πράγματα να γίνονται με το δικό τους τρόπο, ίσως αποτρέψουν το ταξίδι.  Οι ομάδες μπορεί να αποθαρρύνουν άτομα να πάρουν τους εαυτούς τους στα σοβαρά, γιατί θέλουν να διατηρήσουν την ενότητα της ομάδας.  Ο φόβος είναι ότι το ηρωικό ταξίδι ενθαρρύνει τον ατομικισμό (τον οποίο όντως ενθαρρύνει) και ότι οι ήρωες δεν θα είναι πιστοί στην ομάδα. Στην πραγματικότητα, τα άτομα που έχουν ξεκινήσει το ταξίδι μπορούν να είναι θαυμάσια μέλη ομάδων, γιατί μπορούν να αντισταθούν στην τάση του χαμηλότερου κοινού παρανομαστή που χαρακτηρίζει το ομαδικό πνεύμα.  Οι ομάδες των οποίων τα μέλη περιορίζονται να παπαγαλίζουν τη γραμμή της ομάδας τείνουν να λειτουργούν σε ένα επίπεδο ευφυίας πολύ κατώτερο των ατόμων που τις απαρτίζουν.  Παρόλα αυτά, όταν μια ομάδα ενθαρρύνει τα μέλη της να μοιραστούν την αληθινή τους πείρα και γνώση, η συλλογική ευφυία πιθανότατα θα υπερβεί την ατομική των μελών της.

Μερικές φορές υπάρχει καχυποψία απέναντι στην ηρωική ιδέα, γιατί υπάρχουν διάφορες αναχρονιστικές αντιλήψεις σχετικά με το τι σημαίνει ηρωισμός.  Το ηρωικό άτομο κρίνεται με τους όρους μιας μοναδικής πράξης που περιλαμβάνει σημαντικό ρίσκο - όπως το να σώσεις κάποιον μεσά από ένα φλεγόμενο κτίριο.  'Αλλοτε πάλι θεωρούνται ήρωες τα άτομα που κατόρθωσαν κάτι εξαιρετικό - για παράδειγμα, την κατάκτηση ενός χρυσού μεταλλίου στους Ολυμπιακούς ή ένα βραβείο Νόμπελ.  Στην πραγματικότητα τέτοιες μορφές ηρωισμού είναι σπάνιες.  Η πρώτη περίπτωση είναι μια αναγκαιότητα που γεννιέται κάτω από ακραίες συνθήκες, η δεύτερη το αποτέλεσμα ενός εξαιρετικού ταλέντου συνδυασμένου με ευμενείς συνθήκες και μεγάλη προσπάθεια. Επιπλέον, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι ο ηρωισμός δεν είναι το ίδιο με την διασημότητα.  'Ασχετα το πόσο απολαμβάνουμε να παρακολουθούμε τις ζωές των πλούσιων και διάσημων, γνωρίζουμε τη βαθύτερη επίδραση που εξασκούν στον κόσμο οι αθόρυβες, ακόμα και αθέατες πράξεις ακεραιότητας, καλοσύνης και γενναιοδωρίας.

Όταν ορίσουμε τον ηρωισμό ως κάτι μεγαλύτερο από τη ζωή (ή τουλάχιστον μεγαλύτερο από τη δική μας ζωή), τον προβάλλουμε έξω από τους εαυτούς μας, περιμένοντας, για παράδειγμα, από πολιτικούς και διοικητικούς ηγέτες (και μερικές φορές επίσης από θεραπευτές, μέντορες, συζύγους) να αποδείξουν την αξία τους - τον ηρωισμό τους - σώζοντάς μας από τις αντιξοότητες και τις δυσκολίες.  Όταν αποτυγχάνουν ή όταν βλέπουμε κάποια ευάλωτη πλευρά τους, μπορεί να στραφούμε εναντίον τους, να αυξηθεί ο κυνισμός μας, γιατί οι σωτήρες πρόδωσαν την εμπιστοσύνη μας.  Η αλήθεια είναι ότι δεν είμαστε σε εποχές όπου ένας σπουδαίος άντρας ή μια σπουδαία γυναίκα θα έρθει να μας σώσει.  Είμαστε σε μια εποχή όπου το κάθε άτομο θα πρέπει να αναλάβει την ευθύνη για το πως πάνε τα πράγματα.

amra

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ