Οι Εβούρωνες

Ambiorix πρίγκηπας Εβουρώνων

Οι Εβούρωνες σύμφωνα με τον Στράβωνα, ήσαν αρχαίο φύλο το οποίο έζησε στην βορειοδυτική Γαλατία και συγκεκριμένα σε περιοχή που προσδιορίζεται μεταξύ δυτικής Ολλανδίας – ανατολικού Βελγίου και Ρηνανίας. Όσον αφορά στην καταγωγή, παρόλο που ζούσαν σε Γαλατική περιοχή εντούτοις θεωρούνται μάλλον Βελγικής ή Γερμανικής προέλευσης.

To 57 π.Χ, o Ιούλιος Καίσαρας κατέκτησε την κοιλάδα του άνω και μέσου Μόσα ή Μεύση, η οποία κατοικείτο από Βελγικές φυλές μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνονταν και οι Εβούρωνες. Στις σημειώσεις της εκστρατείας, ο Ρωμαίος στρατηγός τους αναφέρει μαζί με άλλες τρεις φυλές, οι οποίες ήσαν Γερμανικές (Γαλατικοί πόλεμοι, 2.4). Αυτό πιθανόν να σημαίνει πράγματι ότι είχαν Γερμανική καταγωγή, αλλά δεν πρέπει να αγνοηθεί το γεγονός ότι τέσσερις ονομασίες των Εβουρωνικής διαλέκτου, ταυτίζονται απόλυτα με τα Κελτικά (Εβούρωνες σχετίζεται με την έννοια πουρνάρι – Αντουάτοκα σημαίνει τόπος του μάντη, Αμπιορίξ σημαίνει κυβερνήτης – βασιλιάς και Κατόβουλκους σημαίνει ήρωας).

Ο Καίσαρ αναφέρει ότι η ενδοχώρα των Εβουρώνων βρισκόταν μεταξύ του Μεύση και του Ρήνου (Γαλατικοί πόλεμοι, 5.24) και πιθανότατα ταυτίζεται με τις Βελγικές και Ολλανδικές επαρχίες που ονομάζονταν Λίμπουργκ και το δυτικό τμήμα της Βόρειας Ρηνανίας – Βεστφαλίας, αλλά σε κάθε περίπτωση, ήταν βόρεια των Αρδεννών. Νότια των βουνών αυτών παλαιότερα υπήρχαν οιΤρεβέροι ή Τρεβίροι των οποίων οι Εβούρωνες αποτελούσαν συγγενικό φύλο, που προστατευόταν από τους προηγούμενους (Γαλατικοί πόλεμοι, 4.6).

Τοποθεσία Εβουρώνων

Ο Καίσαρ αφηγείται την πιο σημαντική ιστορία για τους Εβούρωνες στο έργο του Γαλατικοί πόλεμοι (5,24-37). Το χειμώνα του 54 προς 53 π.Χ, όταν η δεκάτη τέταρτη (IV) λεγεώνα είχε εγκαταστήσει τα χειμερινά καταλύματα σε μια θέση που ονομάζεται Αντουάτοκα ή Ατουάτοκα, οι Εβούρωνες επιτέθηκαν στους Ρωμαίους. Οι διοικητές Σαμπίνος και Κόττας εμπιστεύονταν τον βασιλέα Αμπιορίξ που φαινόταν να είναι αξιόπιστος, ακόμα και όταν δεν μπορούσε να ελέγξει τους άνδρες του. Ωστόσο, όταν οι λεγεωνάριοι άφησαν το στρατόπεδο και άρχισαν να βαδίζουν προς την κατεύθυνση που υπέδειξε ο ηγέτης των Εβουρώνων, δέχθηκαν απροσδόκητα επίθεση. Μετά την επιστροφή στην Αντουάτοκα, Ρωμαίοι στρατιώτες αυτοκτόνησαν από ντροπή για την απρόσμενη ήττα.

Ωστόσο το συγκεκριμένο επεισόδιο είναι ασαφές, διότι καταρχήν, δεν γνωρίζουμε την ακριβή τοποθεσία που συνέβη. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι η Αντουάτοκα των Εβουρώνων συμπίπτει τοπογραφικά με Ρωμαϊκή πόλη με το ίδιο όνομα, στο σύγχρονο Τόνγκερεν. Ωστόσο καθώς δεν υπάρχουν Ρωμαϊκά ευρήματα που να επιβεβαιώνουν την παρουσία της λεγεώνας………φαίνεται ότι η Ρωμαϊκή πόλη της Αντουάτοκα χτίστηκε σε παρθένο έδαφος. Επιπλέον ο ισχυρισμός ότι «η απουσία αποδεικτικών στοιχείων δεν αποτελεί απόδειξη έλλειψης τεκμηρίων» δεν ισχύει, διότι το Τόνγκερεν έχει ερευνηθεί διεξοδικά σε πολλά σημεία.

Το δεύτερο πρόβλημα είναι ότι οι Εβούρωνες ήταν μια πολύ μικρή φυλή. Ο Καίσαρ αναφέρει ότι ήταν σε θέση να συγκεντρώσουν 40.000 στρατιώτες μαζί με τρεις άλλες φυλές. Ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι οι Εβούρωνες ήσαν η μεγαλύτερη μεταξύ των τεσσάρων φυλών, θα ήταν αδύνατον να συγκεντρώσουν επαρκή στρατιωτική δύναμη, ικανή να εξολοθρεύσει μια καλά εκπαιδευμένη και βαριά οπλισμένη Ρωμαϊκή λεγεώνα.

Νομίσματα από τον θησαυρό του Χίερς 57 μΧ_Γαλατικό-Ρωμαϊκό Μουσείο_Tongeren (Βέλγιο)

Ίσως να υπάρξουν περισσότερα αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με την εκστρατεία όταν εντοπισθεί η Αντουάτοκα, η οποία πιθανώς να βρισκόταν κοντά στο σύγχρονο Τόνγκερεν, επειδή το όνομα μεταφέρθηκε από το στρατόπεδο της IV λεγεώνας στην μετέπειτα ιδρυθείσα πόλη. Δυο ανεκτίμητοι θησαυροί από τα μέσα του 1ου αιώνα που βρέθηκαν στο Χίερς (Heers) (2000) και στο Μάαστριχτ (2008) καταδεικνύουν στρατιωτική δραστηριότητα στην περιοχή. Μια πιθανή τοποθεσία είναι το Σίσερτ (Caestert) όπου έχει εντοπιστεί τείχος της ύστερης εποχής του σιδήρου. Ο αρχαιολόγος Χέλι Ρούσενς, ανέφερε μαζικές αποτεφρώσεις, αλλά ουδέποτε δημοσίευσε τα στοιχεία και δεν είναι γνωστή η τοποθεσία που βρέθηκαν.

Η εκδίκηση του Καίσαρα ήταν φοβερή. Την άνοιξη του 53 π.Χ, προσκάλεσε όλους όσους ήθελαν να ενωθούν μαζί του, προκειμένου να βοηθήσουν στην εξολόθρευση των Εβουρώνων. Έκτοτε το μόνο που είναι γνωστό είναι ότι οΑμπιορίξ κατάφερε να διαφύγει (Λίβιου, Περιοχαί 107) και ο Κατάβολκους(φίλος του Αμπιορίξ και συμβασιλέας των Εβουρώνων) αυτοκτόνησε. Τα ιστορικά ίχνη των Εβουρώνων εξαφανίζο-νται τριακόσιες ημέρες αφότου νίκησαν την Ρωμαϊκή λεγεώνα, ενώ αργότερα αναφέρεται ότι στην περιοχή ζούσε φυλή ονόματι Τούνγκρι.

Σημειώνεται ότι οι αρχαίοι στρατοί ήταν πολύ δύσκολο να εξολοθρεύσουν ολοκληρωτικά φυλές και Έθνη λόγω του ότι δεν διέθεταν όπλα μαζικής καταστροφής, αλλά από την άλλη πλευρά, ευρήματα στην περιοχή του Γιούλιχ (βόρεια του Άαχεν) καταδεικνύουν ότι ο αριθμός των βοσκοτόπων και χουρμαδιών μειώθηκε στα μέσα του πρώτου αιώνα π.Χ ενώ τα δάση στην εν λόγω τοποθεσία αυξάνονταν, με συνέπεια να προκύπτει ότι σε αυτή την περιοχή τουλάχιστον, δεν υπήρχαν γεωργοί. Ωστόσο, δεν είναι εξακριβωμένο αν το εν λόγω γεγονός ισχύει για ολόκληρη την περιοχή των Εβουρώνων.

Ο Καίσαρ αναφέρει ότι έκαψε κάθε χωριό και κτίριο που βρήκε στο έδαφος των Εβουρώνων, απομάκρυνε όλα τα βοοειδή και οι άνδρες και τα κτήνη του κατανάλωσαν όλο το καλαμπόκι που είχε απομείνει και δεν είχε καταστραφεί το φθινόπωρο. Άφησε μόνο εκείνους που είχαν κρυφθεί, αν υπήρχαν, με την βεβαιότητα ότι θα πέθαιναν από πείνα το χειμώνα. Αναφέρει χαρακτηριστικά ότι ήθελε να εξαφανίσει τους Εβούρωνες και το όνομά τους και όντως έκτοτε δεν υπάρχουν αναφορές γι’ αυτούς και η περιοχή τους όπως προαναφέραμε κατοικήθηκε από τους Τούνγκρι. Ωστόσο, η αναφορά που γίνεται από τον Τάκιτο, ότι οι Τούνγκρι ήταν το αρχικό «Γερμανικό» φύλο που εγκαταστάθηκε πάνω από τον Ρήνο και οι ταυτίσεις που παρουσιάζουν με την περιγραφή του Καίσαρα για τους Εβούρωνες και τους γείτονές τους, οδηγούν στην πιθανότητα να επιβίωσαν με νέο όνομα.

Μία από τις φυλές που σχετίζονται με τους Τούνγκρι και ζούσαν στο βόρειο τμήμα της περιοχής τους, στο σύγχρονο Καμπίνε (Campine) ήταν οι Toxandrians*. Οι Τοξανδριανοί είχαν αναγνωριστεί ως ξεχωριστή ομάδα κυρίως από τις εκάστοτε συγκεντρώσεις στρατευμάτων των Γερμανικών φύλων. Η ετυμολογία του ονόματος είναι αβέβαιη, αλλά πιθανολογείται ότι ίσως είναι μετάφραση του αρχικού Γαλατικού ονόματος των Εβουρώνων, που παραπέμπει στο δέντρο πουρνάρι (Taxus στα λατινικά).

* Για λόγους ιστορικής τεκμηρίωσης οι Toxandrians δεν αναφέρονται από τον Στράβωνα ή τον Ιούλιο Καίσαρα αλλά μεταγενέστερα από τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο (Ρωμαίος ιστορικός και φιλόσοφος 23 – 79 μ.Χ).

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, στο βόρειο άκρο της περιοχής των Εβουρώνων, όπου οι ποταμοί Μάας και Ρήνος εισέρχονται σήμερα στην Ολλανδία, υπάρχει η πιθανότητα ορισμένοι Εβούρωνες μαζί με Γερμανούς μετανάστες προερχόμενους από την ανατολή, να εντάχθηκαν αργότερα στην φυλετική ομάδα Μπατάβι (Batavi) οι οποίοι απετέλεσαν σημαντική στρατιωτική δύναμη στο Ρωμαϊκό στρατό και μετέπειτα βασικό φύλο της Ολλανδίας.

Απομένει να αποδειχθεί αν όντως οι Εβούρωνες εξολοθρεύθηκαν όπως ισχυρίζεται ο Ιούλιος Καίσαρ.

Βιβλιογραφία

J. Lendering & A. Bosman «Όρια της αυτοκρατορίας – Τα σύνορα της Ρώμης στον Κάτω Ρήνο (2012)»

chilonas

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ