Σάββατο 15 Μαρτίου 2014

Ο ΕΓΚΛΩΒΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΡΩΤΙΚΗ ΣΧΕΣΗ (Η βασανιστική αμφιθυμία του εραστή & το προμηθεϊκό μαρτύριο του δεσμώτη)

Ο ΕΓΚΛΩΒΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΡΩΤΙΚΗ ΣΧΕΣΗ (Η βασανιστική αμφιθυμία του εραστή & το προμηθεϊκό μαρτύριο του δεσμώτη) Πριν ξεκινήσουμε, να κάνουμε κάποιες εισαγωγικές διευκρινίσεις : Η σαδομαζοχιστική λειτουργία στην οποία αναφέρεται συχνά η ψυχαναλυτική θεωρία, δεν συνιστά υποχρεωτικά μία πράξη σωματικού βασανισμού. Κυρίως βασανίζουμε και βασανιζόμαστε ψυχικά. Έχουμε λοιπόν τον ηθικό και το σεξουαλικό σαδομαζοχισμό. Βέβαια, το γεγονός πως όλοι μας, κάποιες φορές, τείνουμε να γινόμαστε περισσότερο εξουσιαστικοί ή υποταχτικοί (με διάφορους τρόπους), κάτι τέτοιο δεν πρέπει να μας ανησυχεί ή να μας τρομάζει, αφού (όπως παραδέχονται ψυχαναλυτές και ψυχολόγοι γενικότερα) σημασία έχει η ποιότητα, η ποσότητα και η εμμονή (συστηματικότητα), που χαρακτηρίζει κάτι, ώστε αυτό να θεωρηθεί δυνητικά πρόβλημα. Μία δεύτερη διευκρίνιση αφορά στην έννοια της “προσκόλλησης”: Η προσκόλληση (ή θεωρία του δεσμού) στηρίζεται στις ψυχαναλυτικές θεωρίες περί “αντικειμενότροπων σχέσεων” και αναφέρεται στον τρόπο που το παιδί (στη βρεφική ηλικία) συνδέεται με το/α πιο κοντινό/ά πρόσωπο/α του περιβάλλοντός του. Η “αμφίθυμη” προσκόλληση, με το πρόσωπο που φροντίζει άμεσα το παιδί, σημαίνει πως το παιδί αφ’ ενός επιθυμεί αυτό το πρόσωπο και αφετέρου το αποφεύγει. Θεωρείται πως το είδος της προσκόλλησης μπορεί να συνδεθεί κατοπινά με τον τρόπο που συσχετιζόμαστε ερωτικά με τους συντρόφους μας, αν και αυτό φαίνεται ν’ αφορά κυρίως τους άρρενες. Και εδώ τελειώνουμε με τις διευκρινίσεις μας. Συχνά, κυρίως γυναίκες, αισθάνονται πως έχουν εγκλωβιστεί σε σχέσεις με συντρόφους, οι οποίοι δείχνουν μία αμφιθυμία απέναντί τους (σαν να τις θέλουν, αλλά και να τις απορρίπτουν ποικιλοτρόπως) και αδυνατούν να κατανοήσουν τους λόγους για τους οποίους κάτι τέτοιο συμβαίνει. Τις πιο πολλές φορές αισθάνονται πως τις κατηγορούν για διάφορα πράγματα, πράγμα το οποίο αναδείχνει μία ιδιοτροπία, μία ιδιαιτερότητα και μία δυστροπία του συντρόφου τους. Άλλοτε νοιώθουν πως οι σύντροφοι τους περιβάλλουν τη μεταξύ τους σχέση με μία μυστικιστική ασάφεια, για το ατελέσφορο αυτής, του τύπου “δεν μπορείς να με καταλάβεις”, “σε θέλω, αλλά δεν μπορώ να είμαι μαζί σου”, με αποτέλεσμα να τις παγιδεύουν σε μία αδιέξοδη αναζήτηση του τι σημαίνει αυτό και να τις ενοχοποιούν. Ταυτόχρονα δε, αρνούνται ν’ απομακρυνθούν από κοντά τους οριστικά με το αιτιολογικό ενός “ακαταμάχητου” έρωτα. Αυτό έχει ως συνέπεια να εγκλωβιστούν δύο άνθρωποι σε μία βασανιστική σχέση, χωρίς να μπορούν να δουν κάποιο φως εξέλιξης σ’ αυτήν. Η αλήθεια είναι πως εδώ έχουμε ένα “Σαμποτάρισμα” της σχέσης, επειδή ο συγκεκριμένος άνθρωπος δεν αισθάνεται (κατά τρόπο ασυνείδητο ασφαλώς) πως… …“Μπορεί Ν’ Ανταποκριθεί Στις Απαιτήσεις Μιας Ερωτικής Σχέσης Γενικότερα”… Και υποπτεύομαι πως αυτοί οι άνθρωποι, τις περισσότερες φορές καταλήγουν με κάποιον σύντροφο, που ελάχιστα ανταποκρίνεται στα ιδεώδη που προηγούμενα προέβαλλαν, ενώ άλλοτε τελεύουν το βίο τους μόνοι τους (χωρίς βέβαια να ισχυρίζομαι πως αυτό είναι υποχρεωτικά κακό. Εξαρτάται απ’ το αν είναι επιλογή ή όχι...). Παραπάνω είπα πως δεν δύνανται ν’ ανταποκριθούν στις ανάγκες μιας σχέσης γενικότερα και αυτό το “γενικότερα” πρέπει να το προσέξουμε. Μάλιστα δε, συνιστά και λογικό συνεπαγόμενο. Δηλαδή, το πρόβλημα δεν είναι η συγκεκριμένη ερωτική σύντροφος, αφού αν κάποιος άνθρωπος δεν μας κάνει, μπορούμε αξιοποιώντας την ελευθερία μας να φύγουμε. Όμως εμμένουμε βασανιστικά (και για τους δύο) σ’ αυτήν. Αυτό το αίσθημα της ανεπάρκειας για το οποίο μίλησα παραπάνω είναι σχετικό με την ανάγκη να “Περιβληθώ” από μία άχρονη, ασύνορη “μητέρα”. Η έννοια της μητέρας εδώ αφορά στην ιδιότητά της, όχι στο πρόσωπο που φέρει αυτό το ρόλο. Δηλαδή είναι ανεξάρτητη φύλου. Θα λέγαμε ότι ο άνθρωπος αυτός δεν έχει καταφέρει, κατά τη βρεφική του ανάπτυξη, να διαχωρίσει τον εαυτό του από το πρόσωπο που είχε το ρόλο της μητέρας και πως περαιτέρω “συγχωνεύθηκε” καθ’ υπερβολή μαζί του (κατά τρόπο ψυχονοητικό ασφαλώς). Πάνω σ’ αυτό το πρωταρχικό στρώμα, δόμησε περαιτέρω τον ψυχισμό του. Δηλαδή, στα κατοπινά στάδια της ζωής του, δεν ανέπτυξε κάποια επάρκεια στην ψυχική του αυτονόμηση, με αποτέλεσμα να συναντάει σταθερά προσκόμματα σε διάφορους τομείς της ζωής, από τον επαγγελματικό μέχρι και τον διαπροσωπικό και διαφυλικό χώρο. Το γεγονός ασφαλώς ότι πολλοί άνθρωποι απ’ αυτούς αντεπεξέρχονται στις ανάγκες της καθημερινότητας, οφείλεται στις πιεστικές κοινωνικές συνθήκες και άλλους παράγοντες επανορθωτικούς και αντισταθμιστικούς της προηγούμενης εξέλιξης. Ο άνθρωπος αυτός λοιπόν πάντα αναζητάει (νευρωτικά) μία ιδανική συνθήκη, για να ζήσει μέσα της, μία “περιβάλλουσα μάνα”, μία “βολική φυγή” σ’ αυτή τη μάνα. Αν έρθει πολύ κοντά με το ερωτικό αντικείμενο, τότε η “Πραγματικότητα” των ανθρωπίνων σχέσεων αποκαλύπτεται σ’ όλο της το μεγαλείο και η… ... “Φαντασίωση” της περιβάλλουσας μάνας καταρρέει”… Από μία άποψη, ο άνθρωπος αυτός σαμποτάρει τις σχέσεις του, με κάθε τρόπο, για να μπορεί να ζει για Πάντα μέσα στην ασυνείδητη φαντασίωσή του. Κατά δεύτερο λόγο, ποτέ δεν αισθάνεται ικανοποιημένος με κάποιον (λόγο της λειτουργίας αυτής της φαντασίωσης), νοιώθει θυμό και τιμωρεί τον άνθρωπο που δεν είναι “Ιδανικός” γι’ αυτόν. Κάποιες φορές τον νοιώθουμε να εκδικείται μνησίκακα και σαδιστικά και να κλωτσάει, όπως ακριβώς κάνει το πεντάχρονο, όταν η μαμά του (έξω από τη λειτουργία της φαντασίωσής του, ως πραγματική μητέρα πια) δεν του κάνει το χατίρι. Άλλοτε να μειώνει το σύντροφό του, να τον κρίνει ακατάλληλο, να τον απορρίπτει και να τον λογοκρίνει σε κάθε του κίνηση ή κουβέντα και τέλος να τον τρομοκρατεί μη τυχόν και ξεφύγει απ’ το “καβούκι” του, αλλά και επειδή και ο ίδιος βιώνει την ύπαρξή του ως περιορισμένη και ελλειμματική και δεν ανέχεται το αυτεξούσιο και τη διαθεσιμότητα του συντρόφου του. Ακόμη και η ζήλια, όταν εκδηλώνεται, λειτουργεί ως προσπάθεια καθυπόταξης του συντρόφου, στο πλαίσιο των αποκλειστικά δικών του αναγκών, ώστε να τις εξυπηρετεί στην αιωνιότητα. Σαν να του λέει... ... “Θα υπάρχεις σ’ αυτόν τον Κόσμο και για Πάντα Μόνο για ‘Μένα. Είμαι το Μονάκριβο Παιδί σου” ... Όταν δεν μπορεί να πειθαναγκάσει με τις ακριβώς προηγούμενες πραχτικές, συμπεριφέρεται “ψυχαναγκαστικά”. Τι σημαίνει αυτό. Περνάει στην αντίθετη λειτουργία, αυτή της καταθλιπτικής συμπεριφοράς εκδηλώνοντας ακόμη και ψυχοσωματικά συμπτώματα, για να εξασφαλίσει δύο πράγματα εναλλακτικά: Το ένα είναι να βασανίζει τον σύντροφο του και να διεκδικεί για τον εαυτό του το ρόλο του “Ευαίσθητου και κατατρεγμένου Πάσχοντος”. Έτσι επιτυγχάνει μάλιστα να τον φέρνει πίσω, όταν εκείνος δείχνει (κάποτε) διάθεση φυγής ή αυτονόμησης, ώστε να εξακολουθήσει να περιστρέφεται γύρω του, ως “δορυφόρος”, αιωνίως. Όμως, πέρα από αυτό, η μαζοχιστική συμπεριφορά, μέσα από την καταθλιπτική και κάποιες φορές αυτοκαταστροφική διάθεση, λειτουργεί σαν “συναγερμός”, στην περίπτωση που αντιμετωπίζεται το ενδεχόμενο να εξελιχτεί η σχέση. Ασφαλώς αυτός ο συναγερμός χτυπάει κατά τρόπο ασυνείδητο και καταλήγει στο να την καταστρέψει. Στην περίπτωση αυτή δηλαδή, ο άνθρωπος αυτός βιώνει έντονα συμπτώματα γενικευμένης θλίψης (στην οποία προσδίδει και έναν τόνο υπαρξιακής απόγνωσης) έως και σωματικούς πόνους, λαμβάνοντας εν τέλει το ρόλο και τα οφέλη του πάσχοντος ασθενούς. Όλα αυτά υποδαυλίζουν την εύρυθμη λειτουργία και την εξέλιξη της σχέσης και καθιστούν τον ψυχαναγκαστικό αυτόν άνθρωπο ισοβίως ένα ανήμπορο “παιδί”. Το ποια συμπεριφορά θα καταλήξει ο εκάστοτε άνθρωπος να υιοθετήσει, εξαρτάται από τις συνθήκες, οι οποίες, στη διάρκεια της ανάπτυξής του, έχουν δομήσει τον ψυχισμό του, αλλά και από τους ειδικότερους τρόπους αντίδρασης και ανταπόκρισης του συντρόφου του. Όμως εύλογα θα αναρωτηθεί κανείς : Γιατί ένας άνθρωπος ή μια γυναίκα (συνήθως) να δέχεται να υπάρχει μέσα σε μία τέτοια σχέση. Και εδώ έρχεται να μπει (περιγραφικά, όχι ντετερμινιστικά) η έννοια της “ασυμμετρίας”. Τι σημαίνει αυτό; Πως τελικά τέτοιες συμπεριφορές δεν έχουν γίνει μόνο επιτρεπτές, αλλά κυρίως... ... “Επιδιωκόμενες”... Αυτό μπορεί να μας φαίνεται, εκ πρώτης όψης, περίεργο, αλλά προσωπικά βρίσκω την απάντηση αυτή τελείως λογική, αν σκεφτούμε πως κανένα από τα δύο μέλη μιας ερωτικής σχέσης δεν μπορεί να επιβάλει την παρουσία του μέσα σ’ αυτήν. Διαθέτουμε δε κάθε ελευθερία να φύγουμε από μία κακή σχέση. Σύνηθα διαπιστώνουμε πως οι σχέσεις των γυναικών, που έχουν περιέλθει σε τέτοια αδιέξοδα, με τον άνθρωπο που είχε -στη ζωή τους- τον πατρικό γονεϊκό ρόλο, υπήρξαν προβληματικές. Το πρώτο πράγμα που κανείς συναντάει στις προβληματικές αυτές σχέσεις είναι μία “μεταβίβαση”, από τη μεριά των γυναικών, στις ερωτικές τους σχέσεις, του τρόπου με τον οποίο “συνομιλούσαν” με τον πατέρα τους. Κάποιοι πατεράδες λειτουργούν αποστασιοποιημένα, απόμακρα, απορριπτικά και μάλλον δεσποτικά, μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο, θυμίζοντάς μας τον “πρωτόγονο πατέρα” του Freud (στο βιβλίο του Τοτέμ και Ταμπού), ο οποίος απαιτεί, όλα του τα τέκνα να βρίσκονται κάτω από την σκέπη και την εξουσία του. Κάποια κορίτσια, που για διάφορους λόγους έχουν αναπτύξει μία “αντιδραστικότητα”, αδυνατούν να επικοινωνήσουν μαζί του, μέσω ενός βαθύτερου, λογικού και συναισθηματικού “λόγου”, ώστε να λάβουν υποστήριξη απ’ αυτόν και να εδραιώσουν έτσι μέσα τους μία στέρεη και συνεκτική ψυχική δομή. Αντίθετα, όχι μόνο βιώνουν (εσωτερικά) την απουσία του (πράγμα που τις καθιστά συχνά ευάλωτες σε διάφορες καταχρήσεις), ταυτόχρονα δε αναπτύσσουν μία αντιπαλότητα στις σχέσεις τους μαζί του. Αυτό έχει ως συνέπεια να υφίστανται την οργή του και περαιτέρω μία καθίζηση, κάτω από το τρομακτικό βάρος της αυταρχικότητάς του, να επιθυμεί δηλαδή (όπως είπαμε και προηγουμένως) τους πάντες και τα πάντα κάτω από τον έλεγχό του. Αυτός λοιπόν ο τρόπος συσχετισμού με τον πατέρα, μεταφέρεται στις διαφυλικές σχέσεις, ώστε να αναζητούνται τα αντίστοιχα ερωτικά αντικείμενα που θα επαναλάβουν το σχετικό ρόλο. Ισχυρά ερωτικά αντικείμενα, έναντι ανίσχυρου υποκειμένου. Η “αέναη επαναληπτικότητα” της ατελέσφορης συναλλαγής και ανταλλαγής πυρών με τον πατέρα, με τη σχετική, μεταξύ τους, απόσταση επιδιώκεται πλέον και στην ερωτική σχέση. Κατά κάποιον τρόπο, το άτομο αυτό επιζητά να παραμένει σε απόσταση από τον ερωτικό σύντροφο, να “βασανίζεται” απ’ αυτόν και ν’ ανταλλάσσει πυρά ισοβίως μαζί του. Η στείρα αυτή επαναληπτικότητα εμπεριέχει μέσα της και αυτή επίσης (όπως και παραπάνω) μία ναρκισσιστική “φυγή” από την πραγματικότητα και περισσότερο παρέχει έναν βολικό αυτοπροσδιορισμό (της ύπαρξης), τον οποίο επιτρέπει η μηχανιστικότητα και η αδράνεια της επαναληπτικότητας, της “απυρόβλητης” δηλαδή αυτής προβλεπτικότητας. Σαν μία μονοσήμαντη, μονόσημη αυτοερωτική μανία, του τύπου “φορτίζω - εκφορτίζω” στο διηνεκές : “Οδηγώ” κάποιον να μου φέρεται “βασανιστικά” και έπειτα αντιδρώ. Όμως πρέπει να μην ξεχνάμε πως η αποδοχή και περαιτέρω η επιδίωξη της βασανιστικής κατάστασης προέκυψε από τη δεσποτική λειτουργία του “τρομοκρατικού” (αλλά και πρωτόγονου) πατέρα, που αρνείται να καταλάβει και να δεχτεί ότι τα παιδιά του έχουν ανάγκη και χρέος να λειτουργούν αυτόνομα, αυτοπροσδιοριζόμενα και ανεξάρτητα. Έτσι λοιπόν ο άντρας βιώνεται ως επιθυμητός μόνο όταν φέρει απέναντι στη γυναίκα την “επίφαση” του “ισχυρού” που συνεπάγεται η αρνητικότητα, ο σαδισμός και η αποστασιοποίηση του. Τούτο γίνεται ταυτόχρονα το πλαίσιο μέσα στο οποίο η γυναίκα “υποστασιοποιείται”, ενώ ταυτόχρονα αδυνατεί να “συνομιλήσει ερωτικά” με κάποιον άντρα, έξω από το βασανιστικό αυτό πλαίσιο της ατέρμονης ανταλλαγής εχθρικότητας και πυρών. Άντρες που είναι ευγενικοί, τρυφεροί, χωρίς υπερβολές, ακραίες εξάρσεις και συναισθήματα, θεωρούνται μαλθακοί και μη ελκυστικοί. Περαιτέρω, η επικοινωνία μαζί τους καθίσταται δύσκολη, έως αδύνατη καθώς οι γυναίκες που έχουν περιέλθει σε τέτοια αδιέξοδα, όχι μόνο δρουν απορριπτικά, αλλά ταυτόχρονα δεν έχουν μάθει να συναλλάσσονται και τελικά να οικοδομούν τις σχέσεις τους μέσα σε πλαίσια υγιή και πραγματιστικά, ενώ αναζητούν τον “ιδανικό έρωτα” με “ρωμαλέους” και “παθιάρηδες” εραστές. Αυτό που θα ήθελα τέλος να πω είναι πως είναι δυνατόν, να έχουμε πολλοί άνθρωποι τέτοιες εμπειρίες, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, όμως ανταπεξερχόμαστε σταδιακά προσθέτοντας στην αυτεπίγνωση και την ενημερότητα για τον εαυτό μας. Και αυτό είναι πραγματικά θαυμάσιο πράγμα καθώς ανακηρύσσει τη “Δυνατότητα” μας να “Αναπρογραμματίζουμε” τον εαυτό μας (ξεπερνώντας τον ιστορικό ντετερμινισμό της ζωής μας) και να την ορίζουμε σύμφωνα με την Ελεύθερη Επιλογή και Βούλησή μας. Πάντα δε θα υποστηρίζω πως το να επιθυμούμε να λειτουργούμε ως ιδανικά όντα είναι φιλοσοφικώς ανυπόστατο και είναι Ευτυχία που δεν συμβαίνει, καθώς η δυνατότητα αλλαγής εξασφαλίζει ένα είδος αθανασίας για μας. Το τι είναι καλό και τι κακό εξαρτάται από το τι θέλουμε από τη ζωή μας και δεν συνιστά μία εγγενή ιδιότητα ή μία “εσωτερική ηθική λειτουργία” των πραγμάτων. Γι’ αυτό λοιπόν δεν θα πρέπει να μας ανησυχεί ή να μας πτοεί το γεγονός πως μερικές φορές πέφτουμε σε τέλματα. Στο βαθμό που βρίσκουμε το θάρρος να κοιτάξουμε μέσα μας και ν’ αποτινάξουμε κάποια ναρκισσιστικά μας μοτίβα, θα επιτυγχάνουμε πάντα την ψυχική μας ανέλιξη και μία ακόμη κατάκτηση στο χώρο της εσωτερική μας ευτυχίας. Όπως λέει και ο Κώστας Βάρναλης, ο ποιητής της εργατιάς (ας κάνουμε εδώ μία αναγωγή) στο ποίημα του “Η Καμπάνα” από την ποιητική του σύνθεση “Σκλάβοι Πολιορκημένοι”: Φτωχέ, σου μάραναν κόποι και πόνοι τη θέληση άβουλη πιωμένη αφιόνι! Αν είναι ο λάκκος σου πολύ βαθής, χρέος με τα χέρια σου να σηκωθείς! Και αυτό ισχύει για όλους. Άντρες και γυναίκες. Καλό σας βράδυ !

Αρκετοί άνθρωποι και περισσότερο γυναίκες, παραπονούνται κάποιες φορές πως έχουν εγκλωβιστεί σε αδιέξοδες και βασανιστικές σχέσεις με συντρόφους, οι οποίοι δείχνουν μία αμφιθυμία απέναντί τους.

 Ενώ βρίσκονται αντιμέτωπες μ' ένα συνεχές κατηγορητήριο και μία απορριπτική στάση, από μεριάς τους, παράλληλα αντιμετωπίζονται ως σειρήνες που ασκούν έναν ακαταμάχητο έρωτα σ' αυτούς.

Η αλήθεια είναι πως εδώ έχουμε ένα “Σαμποτάρισμα” της σχέσης, από τη μεριά του άντρα (ή οποιου λειτουργεί έτσι, ανεξάρτητα απ' το φύλο) και μία "Συγκατάθεση" (αν όχι μία ευγενική χορηγεία) από την πλευρά της γυναίκας...


Και το ερώτημα που τίθεται ασφαλώς είναι γιατί αυτά τα δύο πράγματα συμβαίνουν.

Η λειτουργία των γονεϊκών ρόλων (όταν οι γονείς, άθελά τους, παγιδεύουν ή "πλήττουν" σημαντικά τα τέκνα τους) ως μεταβίβαση, στην ενήλικη διαφυλική σχέση έρχεται εδώ να δώσει μία απάντηση και να δείξει πως κάποιος βαθμός ενημερότητας και αυτεπίγνωσης μπορεί να θέσει την έναρξη της "λύσης" αυτών των ισόβιων δεσμών που ταλανίζουν προμηθεϊκά και τους δύο ανθρώπους...


ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ

στις

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Επειδη Η Ανθρωπινη Ιστορια Δεν Εχει Ειπωθει Ποτε.....Ειπαμε κι εμεις να βαλουμε το χερακι μας!

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.