ο ανθρωπινος εγκεφαλος και τα τρια μεγαλα σταδια της αναπτυξης του

Στον ανθρώπινο εγκέφαλο, σε γενικές γραμμές, μπορούμε να ξεχωρίσουμε τρία μεγάλα επίπεδα ανάπτυξης, που χαρακτηρίζουν και την εξέλιξη των ζωικών ειδών. Αυτά τα επίπεδα ανάπτυξης δημιουργήθηκαν σε διαφορετικά στάδια της εξέλιξης, με τα νεότερα να επικάθονται πάνω στα παλαιότερα. 

Αυτόν τον διαχωρισμό τον κάνουμε παρ’ όλο που στις νεότερες δομές αντιπροσωπεύονται και οι αρχαιότερες λειτουργίες αλλά και τον ολιστικό χαρακτήρα που αποκτά η λειτουργία του, με την έννοια ότι για κάθε απόφαση που παίρνεται, συνειδητή ή ασυνείδητη, συνεργάζονται τα περισσότερα τμήματα του εγκεφάλου. Αναπτύχθηκαν πολυποίκιλες συνδέσεις ανάμεσα τους, με μία τάση τα νεότερα τμήματα να ελέγχουν τα παλαιότερα αλλά τα παλαιότερα να είναι περισσότερο ισχυρά και σταθερά επειδή εξυπηρετούν βασικότερες ζωτικές λειτουργίες.

 Στη βάση των εγκεφαλικών δομών βρίσκεται αυτό που ονομάζουμε αρχέγονος ή ερπετικός εγκέφαλος. Τα ψάρια και τα ερπετά έχουν σαν συνέχεια του νωτιαίου σωλήνα στη σπονδυλική στήλη, μία δομή που περιλαμβάνει το στέλεχος του εγκεφάλου στο οποίο βρίσκονται τα κέντρα που έχουν σχέση με τις βασικές λειτουργίες της ζωής, καθώς και την παρεγκεφαλίδα που έχει σχέση με τον έλεγχο των κινήσεων και την ισορροπία. Είναι κοινές αυτές οι δομές στις βασικές τους λειτουργίες, τόσο στα ερπετά όσο και τα θηλαστικά. Εξυπηρετούν τις βασικές ζωτικές λειτουργίες του οργανισμού, οι οποίες ρυθμίζονται χωρίς την παρέμβαση της συνείδησης, μέσω της δράσης και του αυτόνομου νευρικού συστήματος, που τα κέντρα του βρίσκονται στο εγκεφαλικό στέλεχος.

Ο νωτιαίος μυελός  και το στέλεχος περιλαμβάνουν κυρίως αντανακλαστικά νευρωνικά τόξα, κληρονομημένα στο μεγαλύτερο βαθμό ή αποτέλεσμα μάθησης σε μικρότερο, για αντιδράσεις και συμπεριφορές σε ερεθίσματα του περιβάλλοντος, τρόπους αναζήτησης της τροφής, προφύλαξης από κινδύνους, αναπαραγωγής, με ένα εκτεταμένο δίκτυο τέτοιων νευρωνικών κυκλωμάτων και επιλογών συμπεριφοράς, το οποίο όμως είναι πολύ μικρότερο από αυτό των θηλαστικών. Για παράδειγμα μία σαύρα ή ένας βάτραχος, θα αναγνωρίσει ένα έντομο μόνο αν κινηθεί και δεν μπορεί να γίνει σύγκριση ακόμη και με μικρά θηλαστικά, ένα ποντίκι για παράδειγμα που μπορεί να αναγνωρίσει και να διευκρινίσει τους στόχους του με πολύ μεγαλύτερη ακρίβεια. Στο εγκεφαλικό στέλεχος έχει τη βάση του  και ο δικτυωτός σχηματισμός που είναι υπεύθυνος για την εγρήγορση. Οι δομές αυτές δημιουργήθηκαν πριν περίπου 250 εκατομμύρια χρόνια.

Σε ένα επόμενο επίπεδο, στα θηλαστικά, αναπτύσσεται ιδιαίτερα(επειδή σε ένα υποτυπώδες επίπεδο, τέτοιες λειτουργίες υπάρχουν και στα ερπετά, εξ άλλου τίποτε δεν εμφανίζεται απότομα, οι αλλαγές είναι σταδιακές) αυτό που ονομάσθηκε μεταιχμιακό σύστημα ή θηλαστικός εγκέφαλος, πουαποτελεί τη βάση μιας μνήμης των συγκινήσεων και των αντίστοιχων συγκινησιακών καταστάσεων.

Γίνεται  δηλαδή μία επένδυση των γεγονότων που συμβαίνουν και τα οποία αποθηκεύονται στον ιππόκαμπο, μια μικρή περιοχή στον κροταφικό λοβό, με κάποια ευχάριστη ή δυσάρεστη αίσθηση.

Η αμυγδαλή, μια μικρή νευρική δομή σαν αμύγδαλο, μία σε κάθε ημισφαίριο, αλλά αρκετά περίπλοκη, είναι αυτή που παίζει τον κύριο ρόλο στην αξιολόγηση των ερεθισμάτων με βάση τον πιθανό κίνδυνο που μπορεί να συνιστούν για τον οργανισμό, ώστε να κινητοποιήσει, μέσω των συνδέσεων της με το εγκεφαλικό στέλεχος και τον υποθάλαμο(που ελέγχει την έκκριση των ορμονών μέσω της υπόφυσης), τόσο το συμπαθητικό νευρικό σύστημα για να αντιδράσει ανάλογα αλλά και μέσω του υποθαλάμου και της υπόφυσης να εκκριθούν οι απαραίτητες ορμόνες γι αυτό το σκοπό. Αποτελεί  δηλαδή την έδρα μιας μνήμης των συγκινήσεων.

Με αυτό τον τρόπο πολλαπλασιάζονται οι μνημονικές εγχαράξεις αλλά και δημιουργείται ένα πολύ μεγαλύτερο ρεπερτόριο επιλογών επιβίωσης, αναζήτησης τροφής αλλά και εντοπισμού και αποφυγής των κινδύνων. 

Η σύνδεση αυτών των αντιδράσεων με αντίστοιχα κέντρα που μέσα από την έκκριση νευροδιαβιβαστών και ορμονών προκαλούν ευχαρίστηση ή πόνο, βοηθάει στο να αξιολογούνται τα γεγονότα και να μένουν στη μνήμη. Κάτι που μας προκαλεί πόνο να το αποφεύγουμε ή να το αντιμετωπίσουμε κατάλληλα. Ενώ κάτι που προκαλεί ευχαρίστηση να επιδιώκουμε την επανάληψη. Η αίσθηση της ευχαρίστησης αποσκοπεί σ’ αυτό, στην επανάληψη. Αυτός είναι και ο λόγος που η μνήμη ενός γεγονότος ενισχύεται όταν υπάρχει ισχυρή συναισθηματική επένδυση.

Απ' ότι φαίνεται, αυτός είναι και ο ρόλος  των συγκινήσεων και ευρύτερα των συναισθημάτων. Κάνουμε αυτόν τον διαχωρισμό , με την έννοια ότι οι συγκινήσεις είναι οι πρωταρχικές καταστάσεις που κινητοποιούν τον οργανισμό, ενώ το συναίσθημα σαν όρος αναφέρεται περισσότερο στον άνθρωπο και προκύπτει από τη γενικότερη επεξεργασία που γίνεται με την προβολή στον νεότερο φλοιό, την παρέμβαση όλης της υπόλοιπης εμπειρίας και των τρόπων συμπεριφοράς που επικρατούν και διαμορφώνουν το γενικό συναίσθημα του οργανισμού. 

Αυτός είναι και ο λόγος που το συναίσθημα έχει μοναδικό χαρακτήρα σε κάθε άνθρωπο, μιας και οι εμπειρίες που έχει ο καθένας είναι μοναδικές, αν και στηρίζονται σε δράσεις πάνω σε παρόμοιας δομής εγκεφαλικά κέντρα. Και στα θηλαστικά όμως, κυρίως τα ανώτερα, διακρίνουμε ανάλογες καταστάσεις. Αυτό μπορούμε να το διακρίνουμε εύκολα βλέποντας μία σαύρα ή μία τσιπούρα για παράδειγμα και από την άλλη ένα οποιοδήποτε θηλαστικό, ένα σκύλο, μία γάτα ή και ένα ποντίκι, στα οποία θα διακρίνουμε αισθήματα. Είναι τόσο έντονα αυτά τα αισθήματα που συχνά τα ταυτίζουμε με τα ανθρώπινα. 

Στον άνθρωπο όμως , γίνεται επεξεργασία αυτών των αισθημάτων στα νεότερα κέντρα του μετωπιαίου φλοιού, που είναι η έδρα της λογικής, των ιστοριών που φτιάχνει ο άνθρωπος για να ερμηνεύσει το περιβάλλον, τα συνδέει με πολύ περισσότερες συνειρμικές μνήμες κτλ. Αυτό θα έλεγε κανένας, μπορεί να ‘’νοθεύσει’’ με μια έννοια, τα αρχικά αισθήματα με υπολογισμούς διάφορους που έχουν σχέση με τον υπολογισμό του ατομικού συμφέροντος ή αντίθετα να τα εμπλουτίσει με νέο αισθητικό περιεχόμενο, που ο μετωπιαίος φλοιός με την ανάπτυξη του έχει επιτύχει. 

Όπως διαπιστώνει και ο οποιοσδήποτε ιδιοκτήτης σκύλου, τα αισθήματα αφοσίωσης που τρέφει ο σκύλος για το αφεντικό του είναι ανυπόκριτα, είναι πιο "αγνά", επειδή δεν αλλοιώνονται από άλλους υπολογισμούς που ο άνθρωπος κάνει στο επίπεδο του μετωπιαίου του φλοιού, του τύπου άραγε με συμφέρει αυτό ή όχι; Όπως από την άλλη, αν στρώσει ο σκύλος στο κυνήγι μια γάτα, δεν θα καθίσει μετά να αναρωτηθεί και τι μου έφταιξε η γάτα, δεν υπήρχε λόγος να την κυνηγήσω, θα μπορούσα να κάνω κάτι καλύτερο από το να κυνηγώ γάτες κτλ.

Αυτά τα κέντρα εξυπηρέτησαν την αντίδραση του θηλαστικού σε περιπτώσεις κινδύνου. Η έντονη διέγερση της αμυγδαλής, με τις εντυπωμένες εγγραφές φόβου, που καταγράφονται κατ’ αρχήν στον ιππόκαμπο, οδηγούν μέσω της υπερέκκρισης ορμονών του στρες, των κατεχολαμινών και της κορτιζόλης, στην προετοιμασία του θηλαστικού να δώσει τη μάχη ή σε αντίθετη περίπτωση της φυγής.

Βασικό ρόλο σε αυτές τις μνημονικές εγχαράξεις έπαιξε και συνεχίζει να παίζει η όσφρηση, τουλάχιστον στα θηλαστικά. (η ερωτική συνεύρεση γινόταν μέσω αντίστοιχων οσμών που εκκρίνονταν από το θηλυκό ή το αρσενικό ζώο αλλά και σήμερα ακόμη που ο ρόλος της όσφρησης στον άνθρωπο έχει ατονήσει, οι ερευνητές λένε ότι συνεχίζει να παίζει καθοριστικό ρόλο στην ερωτική έλξη. 

Ήταν  καθοριστικός επίσης ο ρόλος της όσφρησης στην αναζήτηση της τροφής και ο κύριος παράγοντας της προτίμησης της ή της απόρριψης της και λιγότερο η γεύση της-αν και η γεύση σαν αίσθηση έχει στενή σχέση με την όσφρηση- ή η όψη της. Με την όσφρηση διακρίνανε αν μια τροφή είναι επικίνδυνη για βρώση. Η όσφρηση συνδέθηκε στενά με την μνήμη. Πολλές μελέτες για την άνοια τη συνδέουν και με εκφύλιση των νευρικών κυττάρων που έχουν σχέση με την όσφρηση).

Με μεγάλο βαθμό αυθαιρεσίας φυσικά, επειδή δεν μπορούμε να ξέρουμε πως αντιλαμβάνονται τα ερεθίσματα τα ζώα, στις διάφορες βαθμίδες της εξέλιξης, μπορούμε να κάνουμε κάποιες υποθέσεις. Ας πούμε για παράδειγμα για τον πόνο από έναν τραυματισμό. 

Ξέρουμε ότι όταν τραυματίζεται κάποιος ιστός, απελευθερώνονται κάποιες συγκεκριμένες ουσίες, οι οποίες δρούνε σε υποδοχείς του πόνου που υπάρχουν στους διάφορους ιστούς και το ερέθισμα μεταφέρεται στον εγκέφαλο μέσα από συγκεκριμένες νευρικές ίνες, δημιουργώντας την αίσθηση του πόνου.

 Η αίσθηση όμως αυτή έχει σχέση- εκτός από την ένταση του ερεθίσματος  από την κινητοποίηση συγκεκριμένων νευρώνων σε συγκεκριμένα κέντρα του εγκεφάλου –και με την επεξεργασία που γίνεται στο ερέθισμα από τα διάφορα επίπεδα του εγκεφάλου, τις προηγούμενες μνήμες, τα πρότυπα συμπεριφοράς που επικρατούν και ένα πλήθος άλλων παραγόντων. Σε ένα ερέθισμα που προκαλεί πόνο, έναν τραυματισμό για παράδειγμα, ξέρουμε ότι και τα ψάρια και τα ερπετά αντιδρούν. 

Εδώ επειδή δεν είναι ανεπτυγμένα τα κέντρα της μνήμης, μεγαλύτερο ρόλο θα παίζει απλά η ένταση του ερεθίσματος, που θα προκαλεί  αντίστοιχη κινητοποίηση νευρωνικών ινών που μεταφέρουν αλγογόνα ερεθίσματα, με αντίστοιχη δημιουργία αισθημάτων δυσφορίας, που κινητοποιούν αντανακλαστικά τόξα κινητοποίησης του οργανισμού. 

Στα θηλαστικά όμως που είναι ανεπτυγμένες πολύ περισσότερο οι εγκεφαλικές δομές που έχουν σχέση με την καταγραφή αλλά και επεξεργασία, κατάταξη κλπ της μνήμης και αντίστοιχων αισθημάτων με τα μνημονικά γεγονότα , μπορούμε με ασφάλεια να υποθέσουμε ότι αισθάνονται τον πόνο σε ένα πιο πολύπλοκο και πολύ  πιο επεξεργασμένο επίπεδο,  από ότι θα μπορούσαμε να πούμε για ένα ψάρι ή για ένα φίδι. 

Στον άνθρωπο που έχει αναπτύξει ιδιαίτερα τον μετωπιαίο φλοιό, που είναι η έδρα της αφηρημένης σκέψης , της δημιουργίας ιστοριών, των πολλαπλών επιλογών δράσης, μπορεί να συνδέσει το συγκεκριμένο ερέθισμα του πόνου με πολύ μεγαλύτερο πλήθος άλλων επιλογών και καταστάσεων και να το αξιολογήσει με πολύ περισσότερους τρόπους και αυτό μπορεί να οδηγήσει στην ενίσχυση ή και καταστολή της γενικότερης αίσθησης που δημιουργείται στον οργανισμό. Ή μπορεί να πονάει χωρίς να υπάρχει κανένας αντικειμενικός τουλάχιστον εμφανής λόγος, κάποιος τραυματισμός για παράδειγμα.

Αυτό που προκύπτει από τα προηγούμενα είναι ότι έχουμε έναπαρόμοιο κοινό έδαφος εγκεφαλικών δομών, μέχρις ενός ορισμένου σημείου ανάπτυξης, με τα υπόλοιπα ζώα, χαμηλότερης εξελικτικής βαθμίδας από τον άνθρωπο.

 Άρα και παρόμοια νευρωνικά κυκλώματα ιδιαίτερα με τα ανώτερα θηλαστικά, ένα κοινό συναισθηματικό έδαφος. Αυτός είναι και ο λόγος που μπορούμε και εμείς αλλά και τα ανώτερα κυρίως θηλαστικά, να καταλάβουν τις διαθέσεις μας, όπως και εμείς να καταλάβουμε τις δικές τους, για παράδειγμα από το βλέμμα ή από κινήσεις του σώματος. Αν δεν υπήρχαν κοινά νευρωνικά κυκλώματα αυτή η αναγνώριση δεν θα ήταν δυνατή. Με τα οικόσιτα ζώα και ειδικά με τους σκύλους, που είναι δεκάδες χιλιάδες χρόνια μαζί με τον άνθρωπο, οι δυνατότητες επικοινωνίας είναι περισσότερο από εντυπωσιακές.

Με την πρόσθεση νέων δομών του εγκεφαλικού φλοιού, που παίρνει τη μεγαλύτερη ανάπτυξη στον άνθρωπο με τη μεγάλη ανάπτυξη του μετωπιαίου φλοιού, ιδιαίτερα από τότε που αυτός άρχισε να κατασκευάζει εργαλεία που περιείχαν την αφηρημένη σκέψη, που αντιστοιχεί στο στάδιο του homo habilis, που άρχισε πριν από 2,4 εκατομμύρια χρόνια περίπου, περνάμε σε ένα νέο εξελικτικό στάδιο ανάπτυξης του εγκεφάλου. 

Η γλώσσα, η εννοιολογική κατηγοριοποίηση, η συμβολική μνήμη, που εκπορεύονται από τη λειτουργία των νέων εγκεφαλικών δομών στον άνθρωπο αλλά και τις δημιούργησαν, δίνουν τη δυνατότητα ενός νέου επιπέδου επεξεργασίας των ερεθισμάτων του περιβάλλοντος, σε συνεργασία πάντα με τα προηγούμενα επίπεδα οργάνωσης του εγκεφάλου.

Αυτές οι λειτουργίες προέκυψαν και από την ανάγκη εξυπηρέτησης της επικοινωνίας ανάμεσα στους ανθρώπους, με κυριότερη από αυτές τις λειτουργίες τη γλώσσα, γι αυτό και ο μετωπιαίος λοβός είναι αυτός που κυρίως εκφράζει και τις κοινωνικές επιταγές οι οποίες καλούνται να ελέγξουν τις λειτουργίες εκείνες που έρχονται σε αντίθεση με αυτές ή να τις εναρμονίσουν. 

Και επειδή αυτή η εξέλιξη, δηλαδή η κοινωνική συμβίωση, είναι αυτή που εξέλιξε τον ανθρώπινο εγκέφαλο, του έδωσε πολύ περισσότερες δυνατότητες επιλογής και επιβίωσης, γι αυτό είναι και ιδιαίτερα ισχυρές, καθορίζοντας και τις τάσεις της ανθρώπινης ανάπτυξης. Ο κάθε ξεχωριστός άνθρωπος προσλαμβάνει, είναι μέτοχος, στον ένα ή τον άλλο βαθμό, σε όλο το φορτίο της γνώσης που έχει συσσωρευθεί από την εξέλιξη στις ανθρώπινες κοινωνίες και κληρονομείται σαν δυνατότητα στον καθέναν από μας.

 Ταυτόχρονα αυτό το νέο εργαλείο της επιβίωσης, ο λόγος, που προέκυψε ως αποτέλεσμα της ανθρώπινης συμβίωσης, μπορεί κάλλιστα να εξυπηρετήσει με αποτελεσματικότερο τρόπο τα πιο ταπεινά στενά εγωιστικά ένστικτα. Του δίνει τη δυνατότητα να ταεξυπηρετήσει με πολύ μεγαλύτερη αποφασιστικότητα αλλά και αγριότητα από οποιοδήποτε άλλο θηλαστικό, για παράδειγμα να σκοτώσει αργά και βασανιστικά με τον πιο  σαδιστικό τρόπο ένα συνάνθρωπο του ή ένα ζώο, κάτι που δεν θα έκανε κανένα άλλο ζώο. Ενώ από την άλλη μπορεί να δείξει αλτρουιστικά αισθήματα για ανθρώπους που δεν τους γνωρίζει καν, κάτι που επίσης είναι άγνωστο στα ζώα που δείχνουν αλληλεγγύη μόνο για τα μέλη της ομάδας στην οποίαν ανήκουν.

Οι συμπεριφορές που έχουν σχέση με την προάσπιση του εαυτού, την εξυπηρέτηση των βασικών του αναγκών, της ασφάλειας, της τροφής, του σεξ, επειδή είναι πολύ αρχαιότερες φυλογενετικά, έχουν πολύ ισχυρές εγγραφές. Μέσα μας βρίσκεται ένα άγριο θηλαστικό που παλεύει να επιβιώσει. Τα νευρωνικά κυκλώματα που αναπτύχθηκαν αργότερα, μέσω της συμβίωσης και της κατάκτησης της γλώσσας, ελέγχουν αλλά και δίνουν άλλο χαρακτήρα σ’ αυτά τα ένστικτα, δημιουργώντας ένα καινούργιο σύνολο. Ένα σύνολο όπου στη βάση του βρίσκονται οι αρχέγονες εξελικτικά συμπεριφορές της επιβίωσης, ενώ οι κοινωνικές συμπεριφορές έπονται. Ο σκοπός όμως παραμένει ο ίδιος, η επιβίωση και χωρίς όλη αυτή την υποδομή, αυτών των ενστίκτων και τους μηχανισμούς της μάχης με τους οποίους είναι εφοδιασμένος, δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί.

Για να επικρατήσουν οι κοινωνικές συμπεριφορές, απέναντι στις πολύ πιο ισχυρές εγωιστικές, ήταν και είναι αυτές που διαχρονικά επιβραβεύονται και ενισχύονται, ενώ αντίθετα οι εγωιστικές επικρίνονται. Αυτός είναι και ο λόγος που σε όλες τις πράξεις μας προσπαθούμε να επιδείξουμε ευγενή δηλαδή αλτρουιστικά κίνητρα, ενώ στο βάθος ξέρουμε ότι τα κίνητρα μας είναι κατά κανόνα πιο ιδιοτελή από ότι τα εμφανίζουμε προς τα έξω. 

Περίπου σαν τη διαφήμιση, "όχι για μένα, για τη φουκαριάρα τη μάνα μου.." . Ή όπως ορισμένοι πολιτικοί που μάταια προσπαθούν να πείσουν ότι ασχολούνται με τα κοινά όχι για τον εαυτό τους αλλά για τη ..φουκαριάρα την πατρίδα ή για την παράταξη κτλ.

Η ανάπτυξη πολύ περισσότερων επιλογών από τον μετωπιαίο φλοιό, αποτέλεσμα της ανάπτυξης του λόγου, με τις οποίες γίνεται η επεξεργασία των παρορμήσεων και η εξεύρεση της καταλληλότερης δράσης για τον εαυτό, η αυτοτελής αξιολόγηση των αντικειμενικών δεδομένων με βάση τα βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα συμφέροντα του, είναι όχι μόνο το στοιχείο που ξεχωρίζει τον άνθρωπο από τα κοντινότερα του θηλαστικά, αλλά είναι και δείκτης ωριμότητας και ενηλικίωσης του ατόμου.

 Στο σκάκι, αυτός που εκτιμά καλύτερα τα δεδομένα και τις δυνατότητες που υπάρχουν σε κάθε φάση και εντάσσει την κάθε κίνηση  σε ένα σχέδιο που βλέπει περισσότερες κινήσεις μπροστά, είναι αυτός που νικά. Σε ορισμένες περιπτώσεις μια θυσία ενός κομματιού στο σκάκι δίνει τη δυνατότητα να αποκτηθεί ένα πλεονέκτημα στις επόμενες κινήσεις. 

Η εξέταση περισσότερων δεδομένων για τη λήψη μιας απόφασης μας αποσπά από τη στενή υποκειμενική προσέγγιση η οποία περιλαμβάνει κυρίως τις επιθυμίες μας, διευρύνει το υπό εξέταση πεδίο με αποτέλεσμα να έχουμε συνολικότερη εικόνα για τις πιθανές επιπτώσεις της απόφασης που πρόκειται να πάρουμε κάτι που είναι σε όφελος τελικά του εαυτού. 

Η αστοχία των προβλέψεων οφείλεται στο γεγονός ότι σε πολλές περιπτώσεις είναι αδύνατο να ξέρουμε όλες τις μεταβλητές που επιδρούν στην εξέλιξη μιας διαδικασίας. Όσο περισσότερες όμως παίρνουμε υπ’ όψη τόσο μεγαλύτερη πιθανότητα υπάρχει για καλύτερη πρόβλεψη. 

Από την άλλη ο υπερβολικός έλεγχος πάνω στα ένστικτα ή όταν υπάρχουν ισχυρές ανεκπλήρωτες επιθυμίες που καταπιέζονται χωρίς να βρίσκουν διέξοδο, δημιουργεί δυσαρμονίες, αυξάνει την ποσότητα του άγχους στον οργανισμό, με όλες τις δυσάρεστες, καταστροφικές συνέπειες που αυτό έχει. 

Επειδή όμως αν αφεθούμε μόνο στα ένστικτά μας μπορεί να έρθουμε σε αδιέξοδο, που και αυτό θα παράγει στρες, χρειάζεται ο αναγκαίος έλεγχος ώστε να ωφεληθεί μακροπρόθεσμα ο εαυτός και κυρίως η “συμφιλίωση” μαζί τους στα πλαίσια μιας ισορροπημένης, αυτόνομης προσωπικότητας.

 Έτσι κι αλλιώς όμως ο κινητήρας της ανάπτυξης είναι η δυναμική των επιθυμιών μας, εγγεγραμμένων σε μεγάλο βαθμό αλλά και μαθημένων και το πως θα καταφέρουμε να τις εκφράσουμε. Σεβόμενοι και τις επιθυμίες των άλλων, μεταξύ των οποίων γίνεται ένας διακανονισμός. Η επικράτηση φοβικών προτύπων συμπεριφοράς επειδή εμποδίζουν την έκφραση των επιθυμιών, εμποδίζουν και την ανάπτυξη του εαυτού.

Το αίσθημα της ελευθερίας που βασίζεται στο μοναδικό πρόγραμμα ανάπτυξης και δυνατοτήτων που έχει κάθε άνθρωπος και της ανάγκης ικανοποίησης τους, παίρνει πιο ολοκληρωμένο χαρακτήρα όσο αναπτύσσονται περισσότερες δυνατότητες και μπορούμε να κινηθούμε στο πλαίσιο αυτών των περισσότερων δυνατοτήτων. 

Αυτές οι περισσότερες δυνατότητες προκύπτουν από την ανάπτυξη του μετωπιαίου φλοιού και την αποδέσμευση με κάποιο τρόπο από την μονομερή τυραννία των ενστίκτων και των παρορμήσεων που περιορίζουν τις δυνατές επιλογές και της ανάπτυξης αλλά και της επιβίωσης.

Ο εγκλωβισμός σε διάφορα "πιστεύω", που λειτουργούν κυρίως στο επίπεδο συναισθημάτων που έχουν σχέση με τον φόβο ή αποφυγή φανταστικών συνήθως κινδύνων, για να προσφέρουν ένα αίσθημα ασφάλειας ή σπουδαιότητας του εαυτού, έχουν σαν σκληρό αντίτιμο τον αυτοεγκλωβισμό του ατόμου σε περιορισμένες επιλογές και την παρεμπόδιση της ικανοποίησης άλλων βασικών του συναισθηματικών ή άλλων αναγκών οι οποίες δεν παύουν να υπάρχουν και να ζητούν ικανοποίηση. Αλλά και οι παρορμητικές πράξεις κατά κανόνα οδηγούν σε λάθη που εύκολα καταλαβαίνουμε ότι αν είχαμε διατηρήσει τον αυτοέλεγχο θα τα είχαμε αποφύγει.

Τα αισθήματα χωρίς την παρέμβαση της λογικής είναι οι πιο σκληροί τύραννοι. Και από την άλλη τα αισθήματα, οι συγκινήσεις, τα αρχέγονα ένστικτά μας, αποτελούν την πηγή που αναβλύζει η ζωή. Αν απονεκρωθούν απονεκρώνεται και η ζωή.

                                                                                   ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΠΕΤΡΙΔΗΣ

petridis58

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ