Δευτέρα 4 Νοεμβρίου 2013

Το πέρασμα από την ελευθερία στη σύγχρονη αγριότητα

Battle-Between-the-Lapiths-and-Centaurs
Οι προστυχιές, οι χλευασμοί, οι βρισιές δεν είναι αποτέλεσμα της κρίσης: Δεν θα ’πρεπε να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι σήμερα η αχαλίνωτη συμπεριφορά γίνεται συνήθεια ή και νόμος. Προστυχιές, χλευασμοί και βρισιές σε όλη την κλίμακα της χυδαιότητας ανταλλάσσονται με μια ευκολία που θα άφηνε άναυδο έναν άνθρωπο περασμένης εποχής, μιας εποχής από εκείνες που δεν είχε ακόμη διασυρθεί τόσο πολύ η λέξη «φραγμός».
Οι ρίζες του προβλήματος είναι βαθιές. Και μην πείτε ότι φταίει η κρίση, οι δυσκολίες που ενέσκηψαν και τα σμπαραλιασμένα νεύρα ολωνών. Πάει πολύ πιο πίσω η υπόθεση και αν για μια στιγμή οι σκέψεις μας κατόρθωναν να βγουν έξω από τον καθημερινό κυκεώνα, θα επέτρεπαν να δούμε ότι δεν άνοιξαν από τη μία μέρα στην άλλη οι οχετοί. Είχε ήδη συντελεστεί μέσα στην οικογένεια, στα σχολεία και σε ολόκληρη την κοινωνία, μια θορυβώδης αποκήρυξη των «καλών τρόπων». Τους αποκάλεσαν «καθωσπρεπισμό» και νόμισαν ότι ξεμπέρδεψαν. Και δεν κατάλαβαν ότι ο τύπος ενός κανόνα όταν συγχέεται με το περιεχόμενό του παράγει εκτρώματα.

Ηταν, πράγματι, μια κάποια απελευθέρωση η απόρριψη της συμβατικότητας, της άκρας επιτήδευσης και της υποκρισίας πίσω από τις πολλές τσιριμόνιες. Μαζί μ’ αυτά όμως πήραν τα σκάγια και την έννοια της υποχρέωσης που έχουν οι άνθρωποι να μην εκσφενδονίζουν ο ένας προς τον άλλο τις επιθυμίες τους σαν να ήταν δικαιώματα που θα έπρεπε να ικανοποιηθούν απλώς και μόνο επειδή φανερώθηκαν. Η πράξη της φανέρωσης έγινε αυτή καθαυτή αξία. Δεν ενδιέφερε πια το τι διεκδικούσε κανείς από τους άλλους, ενδιέφερε μόνο το αν διέθετε την απροσποίητη εκείνη ορμή, τη φυλακισμένη επί αιώνες, ώστε να εκδηλώσει ανοικτά το ποιος ήταν ή, μάλλον, το ποιος θα ήθελε να είναι.
Η θρυαλλίδα της έκρηξης βρισκόταν εδώ. Γιατί και οι άλλοι προς την ίδια αυτο-φανέρωση θα προχωρούσαν. Οπότε όλοι δεν θα εκόμιζαν στις σχέσεις τους παρά τις επιθυμίες τους, που, επειδή θα ήταν μεταξύ τους όμοιες και ισόβαθμες, θα ήταν αδύνατον να ικανοποιηθούν. Οταν δύο άνθρωποι δείξουν ο ένας στον άλλο ότι θέλουν αμέσως, χωρίς καμιά αναβολή, να γίνουν σεβαστές οι απαιτήσεις τους, το πρώτο που θα συμβεί είναι να γεννηθεί αμοιβαίως η αποστροφή γι’ αυτό που ο καθένας εννοεί ως «σεβασμό».
Είναι η απέχθεια που νιώθουμε όταν η επιθυμία του άλλου εμφανίζεται γυμνή. Αυτή η γύμνια που μας ζυγώνει φέρνει μαζί της όλη την ανατριχίλα και τη φρίκη ενός πανάρχαιου παρελθόντος, τότε που από το στόμα των προϊστορικών προγόνων μας έβγαιναν αφροί από θυμούς και πόθους καθώς και άναρθροι ήχοι. Δεν είχε έρθει ακόμη η ώρα της γλώσσας, δεν είχαν αρχίσει τα αναγκαία παζαρέματα ανάμεσα σε εγωισμούς. Από τότε βέβαια έως σήμερα επινοήθηκαν πάμπολλα μέσα, ώστε τα πάθη να μην αφηνιάζουν και να κρατιούνται, όσο γίνεται, υπό έλεγχον. Το τίμημα ήταν η συμπίεση της αυθορμησίας, το αίσθημα ότι οι ηδονές μας ακρωτηριάζονται. Το όφελος ήταν η εξοικονόμηση δυνάμεων, που θα μπορούσαν να διατεθούν σε έργα από τα οποία θα ερχόταν μια απόλαυση πιο λεπτή, λιγότερο έντονη, αλλά και πιο σταθερή από εκείνη που θα έδινε η αρπαγή της λείας, η κατατρόπωση των αντιπάλων, ο πόλεμος ενάντια σε ό,τι μας αντιστέκεται.
Αλλες λιγότερο και άλλες περισσότερο, οι ιστορικές εποχές χαρακτηρίστηκαν από το πώς αντιμετώπισαν αυτή την αντίθεση και πώς την έλυσαν. Πρωτόκολλα ευπρεπείας δεν υπήρχαν στην αρχαία Αθήνα, υπήρχε, όμως, φροντίδα ώστε είτε στην Αγορά βρισκόταν ο πολίτης είτε στο συμπόσιο να φέρεται έτσι όπως όριζαν το «έθος» και οι παραδεδεγμένες αρχές της κοσμιότητας.
Αργότερα, κατά την Αναγέννηση, στις αυλές της Φλωρεντίας, του Ουρμπίνο, της Φερράρα, της Μόντενα, οι νέοι διδάσκονταν το πώς «ένας κύριος δεν πρέπει να προσβάλλει κανέναν ούτε να τον κάνει να αισθάνεται κατώτερος με την επίδειξη της δικής του υπεροχής», σύμφωνα με το εγχειρίδιο του Καστιλιόνε «ο Αυλικός», που διαβαζόταν σαν ευαγγέλιο. Ύστερα, η κυρίαρχη στάση άλλαξε, επικράτησε ο θεατρινίστικος φορμαλισμός του περιβάλλοντος του Λουδοβίκου ΙΔ΄. Τέλος, η εξέλιξη έφερε τις ακαμψίες και τη σεμνοτυφία της βικτωριανής αντίληψης – ήταν αυτή, κυρίως, η αντίληψη ενάντια στην οποία ξεσηκώθηκαν οι νεότερες γενιές, γαλουχημένες με τις φιλολαϊκές ιδέες της φυσικότητας και της απλότητας.
Σε κάθε περίοδο, πάντως, υπήρχε μεν καταπίεση, αλλά και η κερδισμένη σε αντάλλαγμα ικανότητα να πηγαίνει κανείς αντίθετα σε ορισμένες ροπές του – λογιζόταν ως επίτευγμα αυτό. Μόνο στη δική μας εποχή θεωρήθηκε κατόρθωμα η περιφρόνηση των περιορισμών εν γένει. Ας μη διαμαρτυρόμαστε, λοιπόν, που σπάζουν κλειδαριές και ανοίγουν με πάταγο κάποιες θύρες γερά ασφαλισμένες άλλοτε.
Οι νέοι *Κένταυροι είναι εδώ. Ελεύθεροι να λοιδορούν, να χειροδικούν, να τα κάνουν γυαλιά-καρφιά, άμα τους καπνίσει, και να σαρκάζουν με το σοκ που προκαλούν. Οι μανιασμένοι τους πρόγονοι, σύμφωνα με τον μύθο, αναχαιτίσθηκαν με τη βοήθεια του Θησέα, σε εκείνο το γαμήλιο τραπέζι των Λαπιθών όπου είχαν προσκληθεί. Σήμερα, ελλείψει τέτοιων ευγενών αρωγών, οι φιλήσυχοι Λαπίθες πρέπει μόνοι τους να τα βγάλουν πέρα. Και μόνοι τους, επίσης, να εντοπίσουν στις τάξεις τους αυτούς που θαυμάζουν κρυφά την πυγμή των Κενταύρων.
Βασίλης Καραποστόλης: καθηγητής Πολιτισμού και Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Να προσέχεις τις λεπτομέρειες παντού και πάντα, αυτό που κάνει πάντα μια μεγάλη διαφορά,
είναι οι πολλές μικρές λεπτομέρειες σωστά καμωμένες.
 
Να λες πάντα «καλημέρα» και «καληνύχτα» στην αρχή και στο τέλος της ημέρας στο σπίτι, στον δρόμο, στο γραφείο παντού. Κάνε λίγη ελαφριά πλάκα. Πες ένα χαρούμενο πολύ μικρό ανέκδοτο. Κάνε τους ανθρώπους να γελάσουν και μην μοιράζεις άσχημες ειδήσεις ή άσχημα γεγονότα, υπάρχουν τα μέσα μαζικής συμφορά γι αυτά.
Δες τον χώρο γύρω σου και συμπεριφέρσου ανάλογα. Σκέψου ποιόν θα προσλάμβανες, τον τύπο που μπαίνει στο γραφείο σου, χαμογελαστός, ευδιάθετος, φορώντας καθαρή μπλούζα, καθαρό πουκάμισο, γυαλισμένα παπούτσια και παντελόνι με τσάκιση ή τον άλλον με τα ράστα, το τζόκεϊ καπελάκι του φορεμένο ανάποδα, το τριμμένο τζιν, και τα χαχόλικα παντελόνια; Η απάντηση είναι προφανής. Πάντα σε σχέση με τον χώρο, ο τύπος με τα ράστα μια χαρά ταιριάζει σε ένα μπαράκι με ανάλογη μουσική, αλλά σίγουρα όχι για την θέση του πωλητή του προϊόντος πολυτελείας που διαθέτεις στην αγορά. Η σημασία στην λεπτομέρεια κάνει την διαφορά
———————-
* Στην Ελληνική Μυθολογία οι Λαπίθες αναφέρονται ως μυθολογικά όντα ίδιας καταγωγής με τους Κενταύρους από τους οποίους και χωρίσθηκαν μεταγενέστερα από τους ποιητές αποδίδοντάς τους ανθρώπινη μορφή και παρουσία ως αρχαίου πραγματικού λαού, πολεμικού και ανδρειωμένου που αφού εξεδίωξαν τους Περραιβούς από τη Θεσσαλία εγκαταστάθηκαν στην παρά τις όχθες του Πηνειού πεδιάδα. Μπορεί όμως να πρόκειται και για αρχαιότατο λαό εγκατεστημένο από την αρχή εκεί, που πολεμούσε κατά των διαφόρων κάθε φορά εισβολέων και τελικά εξοντώθηκε από τους Δωριείς. Οι αποδεχόμενοι τους Λαπίθες ως μυθικά όντα παράγουν το όνομά τους από το λαπιστής (= αλαζών) και το ρήμα λαπίζω (= συρίζω), από την ίδια ρίζα λαπ επίσης και το ρήμα αλαπάζω (=καταστρέφω, διαρπάζω) αλλά και το ουσιαστικό λαίλαπα (λαίλαψ).
Επειδή όμως και η ρίζα λαπ είναι σχετική με τη ραπ = αρπ πολλοί σχετίζουν το όνομα με τις Άρπυιες, δηλαδή τους βίαιους ανέμους, και κάθε βίαια μετεωρολογικά φαινόμενα, δαίμονες των καταιγίδων, που η ποιητική φαντασία τους μετέβαλε βαθμηδόν σε γενναίους πολεμιστές, ενάρετους και φιλόξενους σε αντίθεση με τους Κενταύρους. Στους αναφερόμενους μύθους κατά τον Διόδωρο τον Σικελιώτη, γενάρχης των Λαπίθων φέρεται ο Λαπίθης, γιος του Απόλλωνα και της νύμφης Στίλβης, ο δε γιος αυτού Φόρβας βασίλευσε στην Ηλεία όπως και οι γιοί αυτού Αιγεύς και Άκτωρ.
Η εκτίμηση των αρχαίων προς τους Λαπίθες φαίνεται μάλλον μεγάλη αφού επιφανείς ήρωες συνδέθηκαν με τους διασημότερους εξ αυτών, όπως για παράδειγμα ο Θησέας που τους βοήθησε στη μάχη τους κατά των Κενταύρων, επειδή στο γάμο του Πειρίθου με την Ιπποδάμεια οι Κένταυροι πρόσβαλαν τις γυναίκες των Λαπιθών. Σημαντικότεροι των Λαπιθών αναφέρονται ο Κόρωνος και ο γιος του Λεοντεύς, ο γιος του Πειρίθου Πολυποίτης οι οποίοι ως ηγήτορες 40 πλοίων συμμετείχαν στον πόλεμο της Τροίας οι από την Άργισσα, τη Γυρτώνη, την Όρθη, την Ηλώνη και Ουλουσώνα καταγόμενοι Λαπίθες.
Στη νότια πλευρά του Παρθενώνα υπήρχαν 32 μετόπες. Από αυτές οι 23 εικονίζουν σκηνές από την Κενταυρομαχία και οι υπόλοιπες 9 διάφορα θέματα.
Η Κενταυρομαχία εικονίζεται στις 12 πρώτες (1-12) και στις 11 τελευταίες (22-32).
Σύμφωνα με το μύθο ο Πειρίθοος και ο φίλος του ο Θησέας ήταν αυτοί που έφεραν τους Λαπίθες από τη Θεσσαλία. Ο Πειρίθοος, για να γιορτάσει το γάμο του με την Ιπποδάμεια, έκανε ένα γλέντι στο οποίο κάλεσε και τους Κενταύρους, οι οποίοι ήταν συγγενείς του. Οι Κένταυροι, μη όντας συνηθισμένοι στο κρασί, μέθυσαν και  ένας απ’ αυτούς, ο Εύρυτος, προσπάθησε να βιάσει τη μνηστή του Πειρίθοου. Τον Εύρυτο μιμήθηκαν κι άλλοι Κένταυροι κι ο γάμος κατέληξε σε συμπλοκή. Το αποτέλεσμα ήταν να χαθούν πολλοί κι απ’ τις δύο μεριές. Στο τέλος νίκησαν οι Λαπίθες που εξανάγκασαν τους Κενταύρους να εγκαταλείψουν τη Θεσσαλία. Στη μάχη λέγεται πως πήρε μέρος κι ο Θησέας, ως φίλος του Πειρίθοου.
Για τις 9 μεσαίες μετόπες έχουν προταθεί διάφορες απόψεις για το τι εικονίζουν. Σύμφωνα με το Robertson στις μετόπες παρουσιάζεται ένα θέμα σχετικό με το Δαίδαλο. (Για περισσότερες λεπτομέρειες δες στις μετόπες). Η Simon πιστεύει ότι διαπραγματεύονται την ιστορία του Ιξίονα. Άλλοι μελετητές αποδίδουν στις θέματα σχετικά με τους βασιλιάδες της Αττικής.
Ο Ιξίονας ήταν Θεσσαλός βασιλιάς και βασίλευε στους Λαπίθες. Παντρεύτηκε τη Δία, την κόρη του βασιλιά Δηιονέα. Για να την πάρει για γυναίκα του έδωσε μεγάλες υποσχέσεις στο Δηιονέα τις οποίες όμως δεν μπόρεσε να κρατήσει. Όταν ο Δηιονέας του ζήτησε όσα του υποσχέθηκε ο Ιξίονας τον έριξε μέσα σ’ ένα χαντάκι με αναμμένα κάρβουνα. Ο φόνος αυτός θεωρήθηκε έγκλημα διπλό, τόσο για επιορκία όσο και για το θάνατο συγγενούς, κάτι που δεν είχε γίνει ως τότε. Κανείς θεός δε δέχθηκε να τον εξαγνίσει εκτός από το Δία. Ο Ιξίονας όμως φάνηκε αχάριστος απέναντι στο Δία, γιατί προσπάθησε να βιάσει την Ήρα. Ο Δίας, για να τον τιμωρήσει, κατασκεύασε ένα σύννεφο που έμοιαζε με την Ήρα και μ’ αυτό ενώθηκε ο Ιξίονας. Από την ένωση αυτή γεννήθηκε ο Κένταυρος, ο πατέρας των Κενταύρων. Η νέα τιμωρία του Δία ήταν να δέσει τον Ιξίονα σε μια φλογισμένη ρόδα που περιστρεφόταν αδιάκοπα και να τον ρίξει στους αιθέρες. Ο Ιξίονας με τη Δία γέννησαν και τον Πειρίθοο.
Όσον αφορά την Κενταυρομαχία πέρα από την αναφορά στο μύθο, κυριαρχεί κυρίως η αντίθεση ανάμεσα στη βαρβαρότητα και στον πολιτισμό. Οι Κένταυροι θεωρούνται ως βάρβαροι, καταχρώνται τη φιλοξενία των πολιτισμένων Λαπιθών, αρπάζουν τις γυναίκες τους και χρησιμοποιούν ως όπλα τα σκεύη της φιλοξενίας (υδρίες), όπως φαίνεται στις μετόπες 4, 9, 23, ενώ οι Λαπίθες χρησιμοποιούν όπλα ευγενή όπως είναι το ξίφος και το δόρυ.
Οι μετόπες της πλευράς αυτής δε σφυροκοπήθηκαν από τους Χριστιανούς, είτε γιατί δεν ήταν απευθείας ορατές, είτε γιατί το θέμα τους παρεξηγήθηκε. Ο J. Carrey σχεδίασε το 1674 όλες τις μετόπες και είναι ευνόητη η πολύτιμη αξία αυτών των σχεδίων, γιατί μετά από 13 χρόνια, το βράδυ της 26ης Σεπτεμβρίου 1687, σημειώθηκε η καταστροφική έκρηξη από τις οβίδες του Φραγκίσκου Μοροζίνι.
Δεκαπέντε μετόπες βρίσκονται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο, μία στο Λούβρο και μία στη θέση της στην Ακρόπολη. Από τα θραύσματα ανασυντάχθηκε με τη βοήθεια των σχεδίων του Carrey η 12η μετόπη και φυλάσσεται στο Μουσείο της Ακρόπολης.
ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Επειδη Η Ανθρωπινη Ιστορια Δεν Εχει Ειπωθει Ποτε.....Ειπαμε κι εμεις να βαλουμε το χερακι μας!

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.