Η θέση της γυναίκας (όαρ) στην ομηρική κοινωνία

                                 

Ο ομηρικός βασιλιάς, όπως και ο μυκηναίος άνακτας, διαθέτει όλη την ελευθερία να κινείται παντού, να ταξιδεύει σε χώρες γνωστές και άγνωστες. Έχει ακόμη την ευκαιρία να κάνει τα λάθη του, όπως και να μάθει μέσα από αυτά. Αντίθετα η βασίλισσα του οίκου στις κινήσεις, στη συμπεριφορά, στις σκέψεις, στα λόγια και στις επιθυμίες της είχε περιορισμένα όρια. Οι γυναίκες του Ομήρου, βασίλισσες ή λαϊκές δεν ανήκουν στον εαυτό τους. Ως παρθένοι ανήκουν στον πατέρα τους, ως σύζυγοι ανήκουν στον άνδρα τους με σαφή και ξεκάθαρο προορισμό.
Να κάνουν παιδιά και από αυτά τα άρρενα μέλη θα διαδεχθούν τον πατέρα και θα αναλάβουν την περιουσία. Έτσι οι κόποι του άρχοντα με βάση την αρχή της αρρενογονίας θα παραμείνει στο δικό του όνομα. Υποσκελίζοντας λοιπόν τη γυναίκα ο άνδρας και κρατώντας την ως κτήμα στον οίκο του κέρδιζε επιπλέον και την αθανασία μέσα από τη διαιώνιση του ονόματός του.


Από την Ιλιάδα και την Οδύσσεια μαθαίνουμε ότι η ομηρική γυναίκα βρίσκεται κάτω από την εξουσία του άνδρα. Η συμπεριφορά των ανδρών της ομηρικής κοινωνίας προς τις γυναίκες με το πέρασμα στην πατριαρχία απέκτησε κτητικό χαρακτήρα. Η μονογαμία εξάλλου, που ενίσχυσε τον κυριαρχικό ρόλο του άντρα στον οίκο, καθώς και ο μεγάλος αριθμός των δούλων γυναικών, από το πλήθος των οποίων ο αφέντης μπορούσε να διαλέξει μια νέα ερωτική σύντροφο, υποβίβασε έτι περισσότερο την ήδη μειονεκτική θέση της. Και η κοινωνική αυτή καχεξία θα αυξάνεται και θα παγιώνεται, όσο θα εξελίσσεται το κράτος μέσα στα αυστηρά δουλοκτητικά πλαίσια. Έτσι οι γυναίκες κυκλοφορούν με καλυμμένο το πρόσωπο. Συνοδεύονται πάντα και παντού εντός ή εκτός του οίκου από υπηρέτριες. Δεν συμμετέχουν στα συμπόσια των ανδρών. Δεν λαμβάνεται κατά κανόνα υπόψη η γνώμη τους. Αν λοιπόν η θέση της αρχόντισσας γυναίκας ήταν ήδη μειονεκτική, εύκολα μπορούμε να σχηματίσουμε άποψη και για τη θέση της γυναίκας σκλάβας στο παλάτι.





Η υποβάθμιση του γυναικείου φύλου και η υπαγωγή του στο αντρικό συνδέεται, όπως ήδη επισημάναμε, με την κατάλυση των κοινοτικών θεσμών ισότητας και το πέρασμα στην ατομική ιδιοκτησία. Η οποία, όσο μεγάλωνε, ενίσχυε τη θέση του άνδρα στην οικογένεια και γινόταν το κίνητρο να χρησιμοποιήσει την ενισχυμένη θέση του, για να ανατρέψει την παλιά σειρά διαδοχής προς όφελος των παιδιών του. Έτσι αποφασίστηκε οι απόγονοι των αρσενικών μελών να μένουν στο γένος, ενώ οι απόγονοι των γυναικών να αποκλείονται από αυτό. Πότε έγινε αυτή η επανάσταση δεν το γνωρίζουμε. Μπορούμε όμως να υποθέσουμε ότι αυτή η ανατροπή ολοκληρώθηκε σταδιακά κατά την προϊστορική εποχή. Σ’ αυτό θα συνέβαλε και η μετατροπή της κοινωνικά αναγκαίας εργασίας των γυναικών σε ιδιωτική υπηρεσία, ως αποτέλεσμα του χωρισμού της οικογένειας από το γένος.


Η μεμονωμένη οικογένεια με την απόκτηση ιδιοκτησίας αρχίζει να γίνεται οικονομική μονάδα της κοινωνίας, διότι δεν στηρίζεται πλέον σε φυσικούς, αλλά σε οικονομικούς όρους. Αυτό βεβαιώνει τη νίκη της ατομικής ιδιοκτησίας πάνω στην αρχική φυσική κοινή ιδιοκτησία του γένους. Μέσα από τη μονογαμία η ιδιοκτησία μπορεί να κληρονομηθεί ατομικά. Έτσι η μονογαμία εμφανίζεται σαν υποδούλωση του ενός φύλου από το άλλο. Η ανατροπή της μητριαρχίας ήταν κοσμοϊστορική ήττα για το γυναικείο φύλο. Οι άντρες ανέλαβαν το ρόλο του αρχηγού στον οίκο και οι γυναίκες το ρόλο της τεκνογονίας. Το μητρικό δίκαιο έκανε τόπο στο πατρικό. Η μονογαμική οικογένεια συνδέεται με την κυριαρχία του άντρα με ρητό σκοπό τη γέννηση παιδιών, των οποίων η πατρότητα να είναι αδιαφιλονίκητη, γιατί αυτά τα παιδιά θα γίνουν μια μέρα οι άμεσοι κληρονόμοι της πατρικής περιουσίας.



Έτσι στους ηρωικούς χρόνους του Ομήρου βρίσκουμε ήδη τη γυναίκα υπό την κυριαρχία του άντρα, περιορισμένη στους γυναικωνίτες και καταπιεσμένη από τον ανταγωνισμό που της κάνουν οι παλλακίδες. Και όλα αυτά συμβαίνουν, διότι στην ομηρική κοινωνία η μονογαμία θεωρείται θεμέλιος λίθος του οίκου. Αλλά η μονογαμία ίσχυε και μάλιστα με απόλυτη αυστηρότητα μόνο για τις γυναίκες. Οι άνδρες μπορούσαν να διατηρούν και δεύτερη σύζυγο. Αυτή λεγόταν παλλακίδα.


Κύρια ασχολία της ομηρικής βασίλισσας είναι να εποπτεύει τα του οίκου και καταφύγιο στη μοναξιά της ο αργαλειός. Η υφαντική αποτελεί την απασχόληση, που δίνει διασκέδαση και διέξοδο στην πραγματικότητά της. Είναι η ασχολία που κάνει υποφερτή τη ζωή της μέσα στο «μυχό δόμου υψηλοίο» . Αυτή ήταν η υπόδειξη που έκανε ο Έκτορας στην Ανδρομάχη κοντά στις Σκαιές Πύλες. Να μπει στο σπίτι και να ασχοληθεί με τον αργαλειό της. Ο πόλεμος είναι δουλειά των ανδρών. Ανάλογη διάσταση έχει και η υπόδειξη του Τηλέμαχου προς την Πηνελόπη. Να μπει στο σπίτι και να ασχοληθεί με τον αργαλειό της. Τα πολιτικοκοινωνικά θέματα αφορούν τους άνδρες. Γιατί στην ομηρική κοινωνία οι ρόλοι ανάμεσα στα δύο φύλα είναι σαφώς μοιρασμένοι και διακριτοί. Και μάλιστα εξίσου διακριτοί είναι και ανάμεσα στα μέλη της λαοφυλής, σε όλες τις βαθμίδες της κοινωνικής πυραμίδας, όπως και ανάμεσα στον πληθυσμό των ελεύθερων υπηρετών και των δούλων.

ΠΗΓΗ 

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ