Τίτος Πατρίκιος, Κουβεντιάζοντας με τον Αρχίλοχο

                                                 

Και μού’ λεγε ο Αρχίλοχος:

“Μετάφρασέ τα στη δική μου γλώσσα

να δω επιτέλους τι γράφετε κι εσείς.

Κυρίως θέλω να μου εξηγήσεις

αυτές τις λέξεις που μοιάζουν για ελληνικές

κι όμως με μπερδεύουν.

Τι πάει να πει λοιπόν

τηλεόραση, κυβερνητική, τεχνοκρατία;

Τις άλλες άσ’ τες όπως είναι,

από οικονομία, πόλεμο, ψυχανάλυση

κάτι κι εγώ καταλαβαίνω”.

Το ποίημα είναι από τη συλλογή, Συγκατοίκηση με το παρόν, εκδ, Κέδρος, Αθήνα 2012, σε πολυτονικό.

Η κεντρική ιδέα του ποιήματος βασίζεται στο του Ηρακλείτου “Τα πάντα ρει”. Οι εποχές που αλλάζουν, οι άνθρωποι, οι λέξεις, τα πάντα όλα που αναπροσαρμόζονται. Η εξέλιξη και η αλλαγή είναι κομμάτι του σύμπαντος κόσμου.

Στην εποχή του Αρχίλοχου δεν υπήρχαν τηλεόραση, κυβερνητική και τεχνοκράτες. Ενώ υπήρχε και υπάρχει οικονομία, πόλεμος και ψυχολογία. Δίκαια λοιπόν αδυνατεί να καταλάβει και ζητά μετάφραση. Ίσως ακόμη, αν και δεν το λέει ο Πατρίκιος, και να  εκπλήττεται για την αλλαγή, αυτός του οποίου η ποίηση υπήρξε γροθιά για το κατεστημένο της εποχής του.

Γιατί όμως ο σύγχρονος ποιητής συνομιλεί με τον αρχαίο λυρικό ποιητή και όχι με κάποιον άλλον; Για να το κάνει αυτό, σίγουρο είναι πως θα υπάρχει κάποιος λόγος. Πιστεύω ότι θα πρέπει να τον αναζητήσουμε στο βίο του Αρχίλοχου. Για τον λυρικό ποιητή του 7ου αι π.Χ.  γράψαμε στις 9 Ιουνίου του 2009   και κάναμε αναφορές στο έργο του με δείγματα γραφής του.

Ο Πάριος λυρικός δημιουργός των αρχαϊκών χρόνων θεωρείται ο αναμορφωτής του ιάμβου και με το  έργο του διαμορφωτής μιας νέας  εποχής στο χώρο της ποίησης.  Πολύ κοντά στην επική ποίηση και στους ομηριστές επικούς πήρε από αυτούς ό,τι θεώρησε σημαντικό να υπηρετήσει τη δική του ποιητική γραφή. Στη συνέχεια το προσάρμοσε στην εποχή του και τις ανάγκες της. Πλέον το επικό λεξιλόγιο, τα επικά ποιητικά σχήματα, οι ιδέες μιας γενιάς που έκλεισε τον κύκλο της, οι εικόνες του επικού ιπποτισμού αναπροσαρμόστηκαν, για να υπηρετήσουν τις ιστορικές αλλαγές που ανέτελλαν.

Για τους μελετητές της ιστορίας ο 7ος αιώνας ελάχιστα θυμίζει τον προηγούμενό του. Η ιστορία στον ελληνικό κόσμο, και όχι μόνο, έχει περάσει σε μιαν άλλη τροχιά. Η ποίηση δεν αρκείται πλέον να υπηρετεί το αριστοκρατικό μεγαλείο, επιθυμεί να εκφράσει τις ανησυχίες μιας νέας γενιάς ανθρώπων, που σύντομα θα διεκδικήσει πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα.

Στους ανθρώπους οι αλλαγές αυτές δεν γίνονται αμέσως αντιληπτές.  Σε λίγους ίσως, που μπορούν να διαισθάνονται περισσότερα από αυτά που οι πέντε αισθήσεις τους υπαγορεύουν.  Η πλειονότης όμως των ανθρώπων αδυνατεί να τις συλλάβει τουλάχιστον αμέσως.  Ο χρόνος τελικά είναι εκείνος που έχει τον τελευταίο λόγο. Έτσι και στον 7ο αιώνα. Οι ραψωδοί της συντεχνίας των ομηριστών τραγουδούσαν βέβαια στις συγκεντρώσεις και στα συμπόσια των αριστοκρατών τα έπη του Ομήρου, ιδίως την Ιλιάδα, για να θυμίζουν μια γενιά ανθρώπων, η οποία αιώνες στήριξε το μεγαλείο και τη δικαίωσή της στη ζωή με τον πόλεμο και την πειρατεία και υπηρέτησε  με αυτοθυσία τις ιδέες της φιλίας, της αποφασιστικότητα στη μάχη, της συντροφικότητας, της προστασίας του συμπολεμιστή, της περιπέτειας, της υστεροφημίας. Τον 7ο αιώνα όμως αυτά υπήρχαν για να θυμίζουν δόξες του παρελθόντος και για να λένε, όπως πάντα συμβαίνει, κάποιοι νοσταλγοί που συνηθίζουν να κοιτούν πίσω και όχι μπροστά το ¨κάθε πέρυσι και καλύτερα¨.  Η ζωή, ως άθροισμα της δυναμικής των όντων του πλανήτη, αλλάζει, προχωρεί είτε με μας είτε χωρίς εμάς.  Εκείνο που χρειάζεται είναι να δεχτούμε αυτή την απλή και αδήριτη πραγματικότητα και να συμπλεύσουμε μαζί της.

Αλλά τί είναι η ζωή. Είναι τα πάντα, από την αναπνοή, το κοίταγμα, το άκουσμα, την όσφρηση, τη γεύση, την αφή, την αντίληψη, τη δράση, τη δημιουργία, την αναπαραγωγή, το θάνατο και βάλε.  Η ζωή  κυρίως, και αυτό είναι το μεγαλείο της, είναι έρωτας, ο θεός Έρωτας.

Αλλά τί είναι έρωτας; Στη Θεογονία ο Ησίοδος μας τραγουδά:

Πρώτα έγινε το Χάος κι από λίγο έπειτα

η πλατιά η Γη, για πάντα έδρα όλων ασφαλής

των αθανάτων, που έχουν τις κορυφές του Ολύμπου,

κι ο πανέμορφος ο Έρωτας μέσα στους αθάνατους,

που τα μέλη λύνει όλων και ανθρώπων και θεών

και δαμάζει μες στα στήθη νου και φρόνιμη βουλή.

Πρέπει όμως να προσθέσουμε ακόμη ότι στην αρχαιοελληνική μυθολογία  ο Έρωτας ως παλαιότερη θεότητα  ενσαρκώνει όχι μόνο τη δύναμη της ερωτικής αγάπης αλλά και τη δημιουργική δύναμη της αεικίνητης φύσης.

Το τρίπτυχο: Έρωτας,  Ζωή, Θάνατος είναι έννοιες αλληλένδετες. Είναι μαζί. Και αυτό είναι ίσως το μόνο που ακόμη δεν έχει αλλάξει μετά από τόσες χιλιάδες χρόνια.

ΠΗΓΗ

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ