ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ «ΝΑΙ» ἤ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ «ΟΧΙ»

CHE FECE … IL GRAN RIFIUTO

 

                                 Σέ μερικούς ἀνθρώπους ἔρχεται μιά μέρα

                                 πού πρέπει τό μεγάλο Ναί ἤ τό μεγάλο Ὄχι

                                 νά ποῦνε. Φανερώνεται ἀμέσως ὅποιος τὄχει

                                 ἕτοιμο μέσα του τό Ναί, καί λέγοντάς το πέρα

                                 πηγαίνει στήν τιμή καί στήν πεποίθησί του.

                                 Ὁ ἀρνηθείς δέν μετανοιώνει. Ἄν ρωτιοῦνταν πάλι,

                                 ὄχι θά ξαναέλεγε. Κι ὅμως τόν καταβάλλει

                                 ἐκεῖνο τ᾿ ὄχι – τό σωστό – εἰς ὅλην τήν ζωή του.

                                                                                 Κ.Π. ΚΑΒΑΦΗΣ (1901)

   
Ὅταν διάβασα γιά πρώτη φορά τόν στοχασμό αὐτό, τοῦ μεγάλου μας ποιητῆ, σκίρτησα. Ἐπανέλαβα τήν ἀνάγνωση ξανά καί ξανά, πάλι ἡ αἴσθηση ἴδια. Ἀναρωτιόμουν, πῶς μπόρεσε ἄραγε σέ τόσες λίγες ἀράδες νά ἀποτυπώσῃ τόν ἀέναο ἀγῶνα τοῦ εἶναι μας, τῆς ψυχῆς μας, νά βγῇ ἀπό τόν βοῦρκο τῶν ἀμφιβολιῶν, τῶν διλημμάτων, τῆς ἀβεβαιότητας, τοῦ σκότους, πρός τό φῶς τῆς ὀρθῆς ἐπιλογῆς, τῆς γνώσης, τῆς ἀλήθειας. Ἀκαριαῖα, μοῦ ἔρχονται στό μυαλό εἰκόνες ἀνθρώπων. Ἀπό τή μιά εἰκόνες ἀνθρώπων τυραννισμένων ἀπό ἀμφιβολίες, ἀπό λάθος ἐπιλογές, ἀπό στρεβλά ὁράματα καί ἀνύπαρκτες ἀξίες. Ἀπό τήν ἄλλη, μοῦ ἔρχονται στό νοῦ εἰκόνες φωτεινές, χαρούμενες ἀπό ἀνθρώπους γεμάτους δύναμη καί αὐτοπεποίθηση. Ἀνθρώπους κουρασμένους ἴσως ἀπό τόν ἀγῶνα τῆς ἐπιβίωσης, ἀλλά ἤρεμους ψυχικά καί ἕτοιμους νά ἀντιμετωπίσουν μέ σθένος, τό ὅποιο πρόβλημα-δίλημμα τούς προκύπτει.

       Γιά τόν κατασταλαγμένο, εὔκολο εἶναι τό Ναί, μᾶς λέγει ὁ ποιητής μας. Εἶναι ἤρεμος καί ψύχραιμος μέσα του. Ἔχει γνωρίσει τόν ἑαυτό του, ἔχει κάνει τόν ἀπολογισμό του καί ἐνσυνείδητα κάνει τήν ἐπιλογή τοῦ Ναί. Χωρίς διλήμματα, χωρίς δειλία. Κανένα ἐμπόδιο δέν τόν σταματᾶ. Συνεχίζει νά προχωρᾷ πρός τόν στόχο του: τήν ἀπόλυτη εὐδαιμονία. Μέ βάση τήν γνώση, καί γνώμονα τό ὀρθό μέτρο, τήν «μεσότητα» - οὔτε ὑπερβολικά, οὔτε λειψά. Καί ὄχι μέ τό «σχετικό» (μέτρο), μέ τόν «κοινό» νοῦ, μέ τήν «κοινή» γνώμη, μέ τήν ἐπιλογή τῶν ἄλλων, τῶν πολλῶν.

       Αὐτό τό «σχετικό», φανερά τό ἔχει μέτρο στή ζωή του ὁ ἄλλος. Ὁ ἀρνηθείς. Ὁ ἀρνηθείς ἐκ τοῦ φόβου καί ὄχι ἐκ τῆς συνειδήσεως. Φοβᾶται νά πεῖ τό Ναί, γι᾿ αὐτό καί ἀρνεῖται. Θεωρεῖ σωστό τό Ὄχι, διότι ἔτσι τόν ἔχουν διδάξει. Νά ἀκούῃ εὐλαβικά καί νά δέχεται στωϊκά τίς ὑποδείξεις καί τίς ἀπόψεις τῶν ἄλλων. Δίχως ἀναζητήσεις, δίχως ἐρωτήσεις καί φυσικά δίχως ἀντιρρήσεις στό «πρέπον». Στό πρέπον βέβαια τό σχετικό. Στό πρέπον πού τοῦ ἐπιβάλλουν οἱ ἄλλοι. Κι ὄχι στό ὀρθό, σέ αὐτό πού τοῦ ὑπαγορεύει τό ἦθος καί ἡ φρόνησή του. Κι ἔτσι πέφτει σέ μελαγχολία. Ἀμφιβάλλει. Κι ἄς νομίζῃ ὅτι ἔχει πράξει τό σωστό. Δέν εἶναι ἱκανοποιημένος. Ταράζεται. Βογγᾶ. Ἄλλωστε Ὄχι εἶπε (Οοχ!! δηλαδή). Τό εἶναι του ἀσθενεῖ. Καί τόν καταβάλλει αὐτή ἠ ἀσθένεια. Καί τόν βασανίζει. Βουλιάζει ἡ ψυχή του στό μαῦρο βοῦρκο τῆς θλίψης καί τῆς ἀδυναμίας. Ἐνῶ ὁ πρῶτος; Ὁ πρῶτος θαρραλέα βγαίνει μπροστά. Ἐδῶ εἶμαι, βροντοφωνάζει. Δέν φοβᾶμαι, ἀναπνέω, αἰσθάνομαι, μυρίζω, βλέπω, ἀκούω καί ἀπαντῶ. Γνωρίζω γιατί ὑπάρχω ! Ὑπάρχω, γιατί γνωρίζω ! Ἡ ψυχή του λουσμένη στό φῶς τῆς γνώσης καί τῆς ἀλήθειας, καθαρή καί ἀνάλαφρη, δέν τόν βαραίνει. Δέν τόν ἐμποδίζει. Δέν τόν ἁλυσοδένει. Καί ἀπαλλαγμένος ἀπό τά δεσμά τῶν προκαταλήψεων, προχωρεῖ καί ἐξελίσσεται. Μέ τήν θεϊκή ἔμπνευση ἀρωγό του, κατανοεῖ τό ὀρθό μέτρο, ἀναγνωρίζει τίς ἀξίες, διακρίνει τό ὀρθό ἀπό τό λάθος, τό ἀληθινό ἀπό τό ψεύτικο, τό ὄν ἀπό τό μή ὄν. Καί ἔχοντας πλέον καθαρά συναισθήματα καί ἁρμονία στήν καρδιά του, βαδίζει κάνοντας τίς ὀρθές ἐπιλογές. Δέν συνθηκολογεῖ. Δέν ἀμφιβάλλει. Σταθερά καί ἀμετάκλητα, προχωρεῖ γιά τήν κατάκτηση τῆς ἀπόλυτης γνώσης, τῆς ἀπόλυτης ἀλήθειας, τοῦ ἀπόλυτου ἀγαθοῦ. Πῶς φτάνουμε ὅμως σ᾿ αὐτό τό Ναί, τό ἀδιαπραγμάτευτο; Δύσκολη ἡ κατάκτηση αὐτή. Ἡ ἀπόλυτη ἀνέλιξη ἄλλωστε, δέν θά μποροῦσε νά ἀκολουθῇ εὔκολο δρόμο.

«Ἐδιζησάμην ἐμεαυτόν» μᾶς προτρέπει ὁ Ἡράκλειτος, ἤ ἀλλιῶς «Γνῶθι σαυτόν», ὅπως σοφά μᾶς συμβουλεύει καί μᾶς ὁδηγεῖ τό πρῶτο Δελφικό παράγγελμα. Καί αὐτό ἀκριβῶς πρέπει νά εἶναι τό πρῶτο μας βῆμα στήν πορεία αὐτή. Ἀφετηρία μας λοιπόν, γι᾿ αὐτό τό ὑπέροχο ταξείδι πρός τόν Ἥλιο, πρός τό φῶς, θά πρέπῃ νά εἶναι ὁ ἑαυτός μας. Κατανοώντας τό εἶναι μας, πλησιάζουμε τήν ἀλήθεια. Ὁ Πλάτων, ὁ μέγας Φιλόσοφός μας, μᾶς προτρέπει νά πλησιάσουμε ὅσο γίνεται πιό κοντά της. Καί ἐφόδιά μας γι’ αὐτό, μᾶς παραδίδει ὅτι πρέπει νά εἶναι ἡ συνεχής γνώση, ἡ συνεχής μελέτη, ἡ Φιλοσοφική μας Παιδεία. Ἐν τέλει ἄλλωστε, «πᾶς ἄνθρωπος τοσοῦτον ἄξιος, ὅσον ἄξια γιγνώσκει ἤ φρονεῖ» δίδασκε καί ὁ Πυθαγόρας. Τά ἐφόδια αὐτά λοιπόν θά μᾶς βοηθήσουν νά ἀφυπνιστοῦμε. «Ὁ ἄνθρωπος ὑπάρχει ὅταν ἀφυπνίζεται ὁ νοῦς του ! Ἀλλιῶς εἶναι ζῶον καί τίποτε ἄλλο !» βροντοφώναζε ὁ Πλάτων.

Ἀφύπνιση λοιπόν καί ἐγρήγορση. Νά εἴμαστε παρόντες καί νά δίνουμε μάχες σέ ὅλα τά ἐπίπεδα. Μάχες πού ἀπαιτοῦν θάρρος, τό ὁποῖο ἀποκτᾶται μόνο μέ γνώση καί μελέτη. Δίχως σύγκρουση ἄλλωστε, δέν ὑπάρχει ἐξέλιξη. «Πτόλεμος, πατήρ πάντων» ἔλεγε κι ὁ Ἡράκλειτος. Αὐτός πού δέν θέλει νά συγκρουστῇ, μοιραῖα θά γίνει δοῦλος.

Γιά νά μήν γίνουμε λοιπόν δοῦλοι καί ὑπόδουλοι, θά πρέπῃ νά ἀγωνισθοῦμε γιά νά κατακτήσουμε τό «ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ» καί ἐγρηγοροῦντες νά διατηροῦμε τό νοητικόν μας «ΩΣΠΕΡ ΕΝ ΜΑΧῌ»! Καί τότε μόνο θά νιώσουμε ἐλεύθεροι, δυνατοί καί ΕΥΔΑΙΜΟΝΕΣ.

 ΠΗΓΕΣ: - Κ.Π. Καβάφης, Ποιήματα
             - Προφορικές παραδόσεις Ἡλιοδρομίου.

                                                                  Τελέσιλλα - Δήμητρα Χατζοπούλου

ΠΗΓΗ

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ