Όσο μπορείς...

"Υπάρχουν δύο είδη καλλιτεχνών: αυτοί που δίνουν
απαντήσεις κι αυτοί που θέτουν ερωτήσεις. Εκείνος
που ρωτάει δεν ειν' ο ίδιος που απαντάει κιόλας.
Κάποια έργα χρειάζονται καιρό για να γίνουν
κατανοητά, διότι συνιστούν απαντήσεις σε ερωτήματα
που δεν έχουν ακόμα τεθεί. Και συχνά το ερώτημα
φτάνει πολύ μετά την απάντηση..."
                                                          Όσκαρ Ουάιλντ

Είναι Οκτώβρης στα 1905 όταν ο Καβάφης γράφει τα δικά του εις εαυτόν, ή το δικό του ιδέ ο
άνθρωπος. Ήταν στο μεσοστράτι της ζωής του ο ποιητής, κάπου εκεί που με βρίσκει και εμένα ο χρόνος, στο φθινόπωρο, την εποχή της περισυλλογής. Το "όσο μπορείς", ένα ποίημα που για το νόημά του ο Καβάφης πάλεψε σε όλη του την ζωή. Αλλά η απάντηση που δίνει, είναι σε ένα ερώτημα που θα έρθει πολύ αργότερα από τα χρόνια του Αλεξανδρινού.
Το πρόβλημα της βίαιης κοινωνικοποίησης που υφίσταται σήμερα ο άνθρωπος, δεν μπορούσε καν να περάσει από το μυαλό του μέσου αναγνώστη στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Προβληματίζει μόνο πνευματικούς ανθρώπους, των οποίων τα έργα, μοιάζουν με αιώνιες προφητείες όπως έλεγε ο Λιαντίνης, ή με αιώνια ευαγγέλια όπως έγραφε ο Ρενάν για τα εις εαυτόν του Μάρκου Αυρήλιου.
Ας παραθέσουμε και ας προβληματιστούμε πάνω στο ποίημα τούτο, μιας και το υποσχέθηκα σε κουβέντα, με άνθρωπο από αυτούς που είναι μοναδικοί στην ζωή μας. Όχι ξεχωριστοί, μα πραγματικά μοναδικοί!

Όσο μπορείς.

 Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,
τούτο προσπάθησε τουλάχιστον
όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις
μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου,
μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες.

Μην την εξευτελίζεις πηαίνοντάς την,
γυρίζοντας συχνά κ’ εκθέτοντάς την
στων σχέσεων και των συναναστροφών
την καθημερινήν ανοησία,
ώς που να γίνει σα μια ξένη φορτική. 
  
Στο ποίημα αυτό βλέπουμε τις ειλικρινείς σκέψεις του ποιητή, οι οποίες θα αποτελούν και την στάση ζωής του. Αποφεύγοντας τις πολλές συναναστροφές, επιλέγοντας προσεκτικά τον "κύκλο του".
Το ότι το γράφει για τον εαυτό του, ένας τόσο πνευματικός άνθρωπος, το κάνει ακόμα πιο πολύτιμο για όλους μας.
Στην εισαγωγή του ποιήματος ο Καβάφης θα παραδεχτεί πως δεν αποφασίζουμε πάντα εμείς για το τι θα γίνει στην ζωή μας. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε για το εάν πετύχουμε τους στόχους μας. Αλλά μπορούμε να καθορίσουμε το πως θα διαχειριστούμε την προσωπική μας ζωή και κατ' επέκταση το πως θα βιώσουμε την ίδια μας την ζωή. Μία ζωή την οποία δεν πρέπει να την εξευτελίσεις "πηαίνοντάς την, γυρίζοντας συχνά κ’ εκθέτοντάς την". Όσο εκτίθεσαι φθείρεσαι, μειώνεσαι, κατωτεροποιείσαι. Γίνεσαι μάζα, γίνεσαι όχλος...
Στην δεύτερη στροφή ο ποιητής θα μας δώσει ακόμα πιο χαρακτηριστικά το πρόβλημα της συναναστροφής με διάφορους ανθρώπους, χωρίς κανένα κριτήριο και με αποτέλεσμα το να απωλέσουμε την προσωπικότητά μας, την ατομική μας υπόσταση.
Σήμερα αυτό, θα το δούμε με ποικίλους τρόπους στην ζωή μας. Όταν έγραψα για βίαιη κοινωνικοποίηση στην αρχή, το εννοούσα. Όταν σήμερα θα πρέπει να έχεις γνωστούς τους οποίους θα ονομάσουν άλλοι φίλους. Ένα από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα είναι το facebook. Χιλιάδες "φίλοι", οι οποίοι μιλάνε με τον ίδιο τρόπο στην αρχή και καταλήγουν να λένε τα ίδια πράγματα στο τέλος. Το άτομο, η προσωπικότητα συνθλίβεται και ο εαυτός σου γίνετε ξένος, μιας και δεν μπορεί να εκφραστεί σαν εαυτός, αλλά πρέπει να εκφράζεται ως μάζα. Το ίδιο και στην ζωή εκτός του ίντερνετ, όπου η ποιότητα έχει αντικατασταθεί με την ποσότητα. Πες μου τον αριθμό των φίλων σου να σου πω τι είσαι! Κάπως έτσι θα παραφράζαμε στο σήμερα την παλιά παροιμία.
Το πόσο ανάγκη τον έχουμε τον εαυτό μας, το ξέρουμε όλοι όσοι μπορούμε να σκεφτούμε ως άνθρωποι και όχι ως ομιλούντα άλογα όντα. Αλλά είμαστε αναγκασμένοι να κρινόμαστε από αυτά. Έτσι γίνετε παράξενο το να θες να βρεθείς κάποιες στιγμές μόνος, εσύ και ο εαυτός σου. Να του μιλήσεις, να τον καταλάβεις και να του δώσεις την ευκαιρία, να σε καταλάβει και εκείνος.  Να απολαύσετε μαζί ένα ηλιοβασίλεμα, να μελαγχολήσετε, να διαφωνήσετε και να τσακωθείτε. 
Αλλά πραγματικά, πιστεύεις πως για τα πρέπει των άλλων, αξίζει να στερήσεις από εσένα τούτο το θείο δώρο; Τον εαυτό σου; Να τον κάνεις "έναν ξένο φορτικό"; 

  
Αλλά και τούτο είναι πολύ δύσκολο, μέσα σε τούτη την δικτατορία  των ηλιθίων. Τουλάχιστον... "όσο μπορείς" ψυχή μου!

ΠΗΓΗ

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ €ΝΑΤΟ ΚΥΜΑ