ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΥ ΗΘΙΚΑ – Περί παίδων αγωγής

…Θα συμβούλευα σ’ όσους επιθυμούν να γίνουν πατέρες ένδοξων παιδιών να μη συζούν μ’ όποιες γυναίκες τύχει, με πόρνες λόγου χάρη. Όσους δεν έχουν γεννηθεί από καλούς γονείς τη ντροπή της κακής καταγωγής θα ‘χουν συντροφιά, την ντροπή αυτή θα εκμεταλλεύεται όποιος θέλει να τους σαρκάσει και να τους εξουσιάσει…

…Γνήσιες Ελληνίδες να είναι στο φρόνημα οι μάνες. Όπως το σώμα του παιδιού θέλει διάπλαση για να διαμορφωθεί έτσι και η ψυχή του είναι εύπλαστη και ρευστή και τυπώνονται βαθειά όσα μαθαίνει…

…Κι οι συναναστροφές των παιδιών είναι σημαντικές. Να έχουν καλούς τρόπους, να μιλούν καθαρά ελληνικά και να μην κουβαλούν την προστυχιά του βάρβαρου και κακού χαρακτήρα
γιατί δεν το λέει άδικα η παροιμία: «αν κατοικήσεις με κουτσό θα μάθεις να κουτσαίνεις»…

…Να ζητάμε για τα παιδιά μας δασκάλους που στη ζωή τους στέκονται αδιάβλητοι κι είναι άριστοι στο ήθος και την κατάρτισή τους. Πηγή της αρετής είναι το να τύχει κανείς κατάλληλης παιδείας…

…Η ευγενική καταγωγή είναι καλή αλλά εξαρτάται από τους προγόνους. Ο πλούτος είναι πολύτιμος αλλά εξαρτάται από την τύχη -από αυτούς που τον κατείχαν έφυγε πολλές φορές και πήγε σε πολλούς που δεν τον περιμένανε. Ύστερα τον μεγάλο πλούτο σημαδεύουν οι κακούργοι κι οι συκοφάντες μιας κι οι χειρότεροι ακόμα μπορούν να γίνουν πλούσιοι. Η δόξα είναι σεβαστή αλλά αβέβαια. Η ομορφιά είναι περιμάχητη αλλά λιγόχρονη. Η υγεία είναι πολύτιμη μα ευμετάβλητη. Η σωματική δύναμη είναι ζηλευτή αλλά ακάλυπτη μπροστά στις αρρώστιες και τα γηρατειά –κι εκείνος που περηφανεύεται για τη σωματική του δύναμη ας στοχαστεί τη δύναμη των ζώων (των ταύρων, των λιονταριών, των ελεφάντων) του τον ξεπερνούν. Μονάχα η παιδεία απ’ τ’ ανθρώπινα είναι θεία και μένει αθάνατη, Δυο είναι τα σπουδαιότερα στην ανθρώπινη φύση: ο νους κι ο λόγος…

…Όσοι για τους σοφούς είναι απαράδεκτοι, για τον όχλο είναι ευχάριστοι. Όσοι καταφέρνουν στους όχλους να μιλούν χαριτωμένα κι αρεστά, οι λαοπλάνοι, γίνονται στη ζωή τους άσωτοι και φιλήδονοι…

…Με το ν’ αφήνεις τα παιδιά να λένε ό,τι θέλουν τα συνηθίζεις στην ματαιολογία και στην ανοητολογία…

…Επαινούν όσα έγιναν με ασφάλεια και μέθοδο αλλά θαυμάζουν όσα έγιναν με τον κίνδυνο της τόλμης. Την ίδια γνώμη έχω και για την ψυχική διάθεση. Ούτε θρασύς πρέπει να είναι κανείς, ούτε άτολμος και να σαστίζει γιατί το θράσος οδηγεί σε αναισχυντία και η δειλία καταντάει δουλικότητα. Η τέχνη είναι το ν’ ακολουθεί κανείς τον μέσο δρόμο, αυτό είναι το πιο όμορφο…

…Για τη φροντίδα του σώματος οι άνθρωποι βρήκαν τη γυμναστική και την ιατρική απ’ τις οποίες η μια φυλάγει τη δύναμη κι η άλλη την υγεία. Για τις αρρώστιες και τα πάθη της ψυχής είναι η φιλοσοφία. Μ’ αυτήν υπάρχει, μ’ αυτήν μαθαίνει ποιο είναι το ωραίο, ποιο το αισχρό, ποιο το δίκαιο και ποιο το άδικο…

…Το πιο μεγάλο απ’ όλα είναι να μη χαίρεσαι υπερβολικά στην ευτυχία, να μη λυπάσαι υπερβολικά στις συμφορές, ούτε στις ηδονές να καταντάς έκλυτος, ούτε στους θυμούς να γίνεσαι παράφορος και θηριώδης…

…Δεν είναι σωστό τη σωματική αγωγή να παραβλέπουν αλλά να στέλνουν τα παιδιά τους οι γονείς σε γυμναστές ώστε να εξασκηθούν για την ομορφιά των κορμιών τους και για να ‘χουν δύναμη. Το θεμέλιο των καλών γηρατειών είναι η σωματική υγεία στην παιδική ηλικία…

…Τα υπάρχοντα των νικημένων στις μάχες, είναι βραβεία πεσμένα μπροστά στα πόδια των νικητών. Δεν αντέχουνε στον πόλεμο όσοι ανατράφηκαν στον ήσκιο. Ένας εκπαιδευμένος στρατιώτης κάνει πέρα τις εχθρικές φάλαγγες…

…Πρέπει να καθοδηγούμε τα παιδιά με συμβουλές και με κατάλληλα λόγια κι όχι, μα το Δία, με κακοποιήσεις και ξυλοδαρμούς γιατί αυτά ταιριάζουν να γίνονται σε δούλους κι όχι σε ελεύθερους ανθρώπους…

…Και τα πολλά εγκώμια βλάπτουν, έτσι τα παιδιά περηφανεύονται, ξιπάζονται κι αποβλακώνονται…

…Με το να πιέζουν τα παιδιά τους σε όλα να πρωτεύουν, εκείνα καταλήγουν ν’ απηυδήσουν και χάνουν την όρεξη για μάθηση…

…Να δίνουμε χρόνο στα παιδιά μας ν’ αναπαύονται από την αδιάκοπη μάθηση, να μη ξεχνάμε πως η ζωή μοιράζεται στη δράση και την ανάπαυση…

…Κι απ’ τις αισχρολογίες ν’ αποτρέπουμε τους γιους γιατί «ο λόγος είναι σκιά του έργου» κατά το Δημόκριτο. Πρέπει να γίνουν κοινωνικοί κι ομιλητικοί γιατί τίποτε δεν είναι πιο αντιπαθητικό απ’ την απομονωτική συνήθεια. Τα παιδιά δεν θα ‘ναι αντιπαθητικά αν στις συζητήσεις τους δεν είναι απόλυτα και μονοκόμματα γιατί πρέπει κανείς να ξέρει να νικά αλλά και να ηττάται όταν το να νικά είναι βλαβερό…

…Το να συγκρατεί κανείς τη γλώσσα του ας μην το θεωρεί κανείς μικρό και τιποτένιο γιατί είναι σοφό να σωπαίνεις όταν χρειάζεται, όταν η σιωπή είναι καλύτερη από κάθε λόγο… Κανένας δε μετάνιωσε επειδή είχε σωπάσει όταν όλοι μιλούσαν. Ό,τι παρασιωπήθηκε είναι εύκολο να το πεις ό,τι ειπώθηκε όμως δεν μπορεί να παρασιωπηθεί. Χιλιάδες γνώρισα που έπεσαν σε συμφορές απ’ τν ακράτεια της γλώσσας τους…

…Θεωρείται άξιο σεβασμού όταν λένε την αλήθεια τα παιδιά γιατί είναι δουλοπρεπές το ψέμα και πρέπει να το μισούν οι άνθρωποι κι είναι ασυγχώρητο ακόμα κι όταν ψεύδονται δούλοι που έχουν κάποιο ήθος…

…Τα σφάλματα των παιδιών είναι μικρά κι επανορθώνονται εύκολα αλλά τα αδικήματα των εφήβων πολλές φορές καταντούν υπερβολικά κι ολέθρια. Ακράτεια στο φαγητό, κλοπή πατρικών χρημάτων, πιοτά και ζάρια, έρωτες και καταστροφές σπιτιών παντρεμένων γυναικών, αυτές τις ορμές πρέπει με απασχολήσεις να δεσμεύσουμε και ν’ αναχαιτίσουμε…

…Οι μυαλωμένοι πατέρες, σ’ αυτή την εποχή της εφηβείας των παιδιών τους, πρέπει πιο πολύ απ’ όλους να προσέχουν και να ‘ναι έτοιμοι να σωφρονίζουν τους νεαρούς, διδάσκοντας, φοβερίζοντας, παρακαλώντας, φέρνοντας για παράδειγμα εκείνους που καταστράφηκαν για τη φιληδονία τους κι εκείνους που για την υπομονή τους κατέκτησαν δόξα κι επαίνους. Δυο είναι τα στοιχεία που διατηρούν την αρετή: η ελπίδα της τιμής κι ο φόβος της τιμωρίας…

…Οι κόλακες, ράτσα μιαρή, υποκριτές στη φιλία, ξένοι στο θαρραλέο λόγο, γλύφτες των πλουσίων, αλαζόνες προς τους φτωχούς, σαν κάποια τέχνη γοητευτική να τους πηγαίνει προς τους νέους. Όταν γελούν αυτοί που τους ταΐζουν κι οι κόλακες ξελιγώνονται στα γέλια. Ψυχικά κατακάθια και ψεύτικοι σ’ όλη τους τη ζωή, ζουν από το γνέψιμο των ισχυρών, ελεύθεροι από τύχη, σκλάβοι από δική τους εκλογή. Όταν τους περιφρονείς κι ούτε καν τους βρίζεις τότε πιστεύουν πως έχουνε βριστεί. Έτσι επιβιώνουν άσκοπα και παρασιτικά…

…Οι πατεράδες να υπομένουν τα σφάλματα των νέων κι αν θυμώνουν γρήγορα να ξεθυμαίνουν γιατί ταιριάξει οξύθυμος να είναι ο πατέρας κι όχι βαρύθυμος. Είναι καλό κάποια από τα σφάλματα να κάνουν πως δεν τα βλέπουν. Φίλων μας σφάλματα τα συγχωρούμε και των παιδιών μας δεν θα συγχωρήσουμε; Πόσες φορές μεθυσμένους δούλους μας δεν τους ελέγξαμε.
Πότε σφίξε τα λουριά των νέων και πότε άφησέ τα χαλαρά και θύμωσε και συγχώρα.
Κάποτε σε ξεγέλασε; Κράτησε το θυμό σου. Κάποτε άρπαξε το αμάξι από το κτήμα σου κι ήρθε μεθυσμένος; Αγνόησέ τον. Αρώματα μυρίζει; Σώπαινε. Έτσι μονάχα τα νιάτα τα τρελά χειραγωγούνται…

…Και τους επιρρεπείς στις ηδονές και τους ανυπάκουους να τους τυλίξετε με γάμο που είναι της νεότητας ο σίγουρος δεσμός. Κι οι γυναίκες για τους γιούς σας να μην είναι ευγενέστερες και πλουσιότερες γιατί όσοι πολύ καλύτερές τους παίρνουν δεν είναι άντρες των γυναικών αλλά γίνονται δούλοι τους ασυναίσθητα…

…Πάνω απ’ όλα οι πατέρες να προσέχουν ν’ αποφεύγουνε τα σφάλματα και να προσφέρουν στα παιδιά τους ζωντανό παράδειγμα τους εαυτούς τους, ώστε σαν σε καθρέφτη να βλέπουν οι νέοι στη ζωή τους τη ζωή των γονιών τους μακριά από αισχρές πράξεις και λόγια. Κι όποιος τους νέους κατηγορεί που σφάλλουν κι ο ίδιος στα ίδια σφάλματα ξεπέφτει, στ’ όνομα των γιών του γίνεται κατήγορος του εαυτού του. Όσοι ζουν με φαύλο τρόπο ούτε τους δούλους τους δεν έχουν το θάρρος να ελέγξουν όχι μόνο τα παιδιά τους κι όπου οι γέροι είναι ξετσίπωτοι εκεί κι οι νέοι χιλιοξετσίπωτοι θα είναι… 
ΠΗΓΗ
ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ