Ο Οδυσσέας και οι Άτλαντες

 

Από το βιβλίο του Γιώργου Μεταξά:

«Μια σύντομη και ρεαλιστική προσέγγιση στις περιπλανήσεις του Οδυσσέα»

Ίσως όμως δεν ήταν οι Μινωίτες που έφθασαν πρώτοι στην Αμερική αλλά οι Άτλαντες, οι οποίοι μετέφεραν έναν κοινό πολιτισμό σε Δύση και Ανατολή, ειδικά μετά την καταστροφή της χώρας τους. Αν λοιπόν ισχύουν αυτά που γράφει ο Πλάτων για την Ατλαντίδα στον «Τίμαιο» και στον (ημιτελή) «Κριτία», γιατί ενδέχεται η όλη ιστορία να είναι ηθική μυθοπλασία (βλ. παρακάτω), η πιθανότερη θέση της Ατλαντίδας είναι εκεί που ο ίδιος ο Σόλων (όπως γράφει ο Πλάτων) προσδιορίζει, έξω από τις «στήλες ή πύλες του Ηρακλή», δηλαδή έξω από το Γιβραλτάρ. Και βέβαια οι πύλες του Ηρακλή θα ήταν πολύ πιο εντυπωσιακές εκείνη την εποχή (γύρω στο 10.000 π.Χ.) και το άνοιγμα στενότερο, καθώς η στάθμη της θάλασσας θα βρισκόταν 60-80 m χαμηλότερα από τη σημερινή.

Έφτασε ο Οδυσσέας στην Αμερική, ή μήπως οι Άτλαντες;

(Το κείμενο αυτό αποτελεί απόσπασμα ενός μικρού βιβλίου μου που εκδόθηκε πρόσφατα σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων, για μια ρεαλιστική προσέγγιση στο σύνολο των περιπλανήσεων του Οδυσσέα).

Κάποτε, το έναυσμα για να γραφεί ένα βιβλίο είναι μια φράση ή ακόμα και μια λέξη. 

1. Εισαγωγή
Αφορμή για τη μικρή αυτή εργασία στάθηκε κάποιο σχόλιο που διάβασα το καλοκαίρι του 2017 σε κάποια ιστοσελίδα για τα «υπερ-πλοία» των Φαιάκων, που παρουσιάζονταν σχεδόν με ιδιότητες διαστημόπλοιου! Περίπου την ίδια εποχή διάβασα και για την άποψη της Αμερικανίδας ερευνήτριας Ε. Μερτζ[1] από το 1965, ότι ο Οδυσσέας έφθασε μέχρι την Αμερική! Την ιδέα αυτή προσπάθησε μάλιστα να βελτιώσει ο Ζ. Πετρίδης[2], εμπλουτίζοντάς την και με ναυτιλιακές λεπτομέρειες.
Πολύ πιο πρόσφατα, ο συνταξιούχος καθηγητής Φυσικής του πανεπιστημίου του Ρίο ντε Τζανέιρο Dr. Enrico Mattievich στο βιβλίο του με τίτλο “Journey to the Mythological Inferno, America’s Discovery by the Ancient Greeks” που εκδόθηκε το 2011, υποστηρίζει ότι το ταξίδι του Οδυσσέα στoν Κάτω Κόσμο έγινε στη Νότια Αμερική!
Αντίστοιχα, ο Ιταλός πυρηνικός Μηχανικός Felice Vinci, στο βιβλίο του με τον εύγλωτο τίτλο “Homer in the Baltic…” υποστηρίζει ότι οι περιπέτειες του Οδυσσέα όχι μόνον έλαβαν χώρα στη Βαλτική, αλλά και ότι η Ιθάκη ήταν εκεί! Και ότι επρόκειτο για σκανδιναβικούς θρύλους που μεταφέρθηκαν από εισβολείς στον ελληνικό χώρο.
Αυτός όμως που το… «τερμάτισε» είναι ο Ολλανδός Iman Jacob Wilkens με το βιβλίο του “Where Troy Once Stood” (1990), στο οποίο ούτε λίγο ούτε πολύ υποστηρίζει ότι ο Τρωικός πόλεμος έγινε μεταξύ Κελτών της Γαλλίας εναντίων Κελτών της Βρετανίας με αιτία τον κασσίτερο της Κορνουάλης, ότι η Τροία ήταν κοντά στο…Κέμπριτζ και η Ιθάκη στο Κάντιθ της Ισπανίας!

Αυτά ήταν ήδη αρκετά ερεθίσματα για να ερευνήσω το θέμα, χρησιμοποιώντας μόνο το κείμενο της «Οδύσσειας» σε μετάφραση κυρίως Α. Εφταλιώτη, τις γνώσεις μου ως μηχανικού, τη μικρή μου εμπειρία ως ιστιοπλόου, το Google Earth και … την κοινή λογική. Συνειδητά επέλεξα να μην επηρεαστώ αρχικά από άλλα γραφόμενα για το ταξίδι του Οδυσσέα, πέρα από όσα αναπόφευκτα γνώριζα από τα μαθητικά μου χρόνια.
Ξεκίνησα λοιπόν από τα πλοία των Φαιάκων (θ΄ 556-562) και σύντομα προέκυψαν «δύο τρυγόνια με έναν σμπάρο», μια και κατέληξα σε μια υπόθεση τόσο για τα πλοία, όσο και για την ίδια τη χώρα τους, που κατά την άποψή μου δεν συμπίπτει με την «κλασική» εκδοχή της Κέρκυρας. Ένα τρίτο «τρυγόνι» προέκυψε προς το τέλος, με μια υπόθεση για την καταγωγή των Φαιάκων. Στη συνέχεια, πηγαίνοντας προς τα πίσω στον χρόνο της Οδύσσειας, κοίταξα και το προηγούμενο τμήμα του ταξιδιού τού Οδυσσέα, για το οποίο επίσης κατέληξα σε συμπεράσματα αρκετά διαφορετικά από τα καθιερωμένα έως αιρετικά, ειδικά σε ό,τι αφορά στη διαμονή του Οδυσσέα στο νησί της Καλυψώς. Φυσικά όλα αυτά είναι υποθέσεις, αλλά το ίδιο είναι και οι απόψεις των περισσότερων ερευνητών, ενώ οι συγκεκριμένες υποθέσεις έγιναν με γνώμονα την κατά το δυνατόν πιο ρεαλιστική προσέγγιση που να ταιριάζει με την περιγραφή του Ομήρου. Σαφώς λοιπόν διαφωνώ με τον Ερατοσθένη που υποστήριζε ότι η Οδύσσεια δεν έχει γεωγραφική αξία παρά μόνο ποιητική (Στράβων, Γεωγραφικά Α΄ 1.10) και τον φιλόσοφο Ηράκλειτο τον νεότερο του 1ου αι. μ.Χ. (όχι τον γνωστό Εφέσιο του 6ου αι. π.Χ.) που στο έργο του «Ομηρικά προβλήματα» ισχυρίζεται ότι όλες οι περιπέτειες του Οδυσσέα είναι συμβολικές.

Αντίθετα, ο ίδιος ο Στράβων θαυμαστής του Ομήρου, δηλώνει ότι ο Όμηρος μπορεί να θεωρηθεί ως ο ιδρυτής της γεωγραφικής επιστήμης (Στράβων Γεωγραφικά Α΄ 1.2).
Τέλος, καθώς ο σκοπός μου ήταν να εντοπίσω κατά το δυνατόν τα σημεία-σταθμούς στο ταξίδι του Οδυσσέα και να τα συνδέσω με σημερινές τοποθεσίες, περισσότερο βέβαια ως «τροφή για σκέψη» και ενδεχομένως ως έναυσμα για περισσότερη έρευνα, το όλο κείμενο είναι λιτό, συμπυκνωμένο και «τεχνικό».
Έτσι αναφέρονται μόνο τα σημεία της Οδύσσειας που σχετίζονται άμεσα με το θέμα χωρίς άλλες φιλοσοφικές ή φιλολογικές προεκτάσεις, με τις οποίες έχουν ασχοληθεί πολύ πιο ειδικοί από εμένα.

Ποια ήταν η χώρα των Φαιάκων;

Παρουσίαση του βιβλίου στο site της «ΑΘΛΕΠΟΛΙΣ»

Κατ’ αρχήν, καθώς ο Όμηρος (μέσα από τον Αντίνοο, βασιλιά των Φαιάκων) αναφέρεται σε πλοίο χωρίς πηδάλιο, ο συγγραφέας σχεδίασε μια πρόταση για το πώς μπορεί να ήταν μια «απήδαλος ναυς» (στην πραγματικότητα με κρυφό τιμόνι) και στη συνέχεια ερεύνησε αν η Κέρκυρα θα μπορούσε να ήταν η χώρα των Φαιάκων, όπως είναι η καθιερωμένη αντίληψη. 

Κατέληξε λοιπόν ότι η Κέρκυρα βρίσκεται πολύ κοντά στην Ιθάκη για να ήταν άγνωστη στον Οδυσσέα, αντίθετα το Τράπανι στη δυτική Σικελία έχει όλες τις προϋποθέσεις. Όλες, εκτός από μία, που είναι η διάρκεια της μιας νύκτας για το ταξίδι μέχρι την Ιθάκη σύμφωνα με τον Όμηρο, κάτι αδύνατον για τα πλοία της εποχής του Οδυσσέα.
Όμως, διαβάζοντας «ανάμεσα» στις γραμμές της Οδύσσειας, προκύπτει ότι ο Οδυσσέας ήταν ναρκωμένος στη διάρκεια του ταξιδιού!
Και ίσως ο Οδυσσέας, ανταποδίδοντας τη χάρη στους Φαίακες, έκρυψε την πραγματική τους ταυτότητα για να τους προστατεύσει, καθώς ήταν φιλειρηνικός αλλά πλούσιος λαός, άρα θα ήταν εύκολη λεία σε πειρατές και επιδρομείς.
Αλλά υπάρχουν πολλά περισσότερα, ξεκινώντας πάντα με την παραδοχή ότι οι γεωγραφικές περιγραφές του Ομήρου είναι κατά βάση σωστές, το ίδιο και η γενική πορεία των περιπετειών του ήρωα. Οι Κύκλωπες είναι μάλλον συμβολισμός, οι Λαιστρυγόνες ζούσαν στη βόρεια Σαρδηνία, το νησί της Καλυψώς στη δυτική Ιταλία δεν είναι πια νησί, ενώ η «Χώρα των Νεκρών» πρέπει να βρίσκονταν κοντά στη Νάπολη της Ιταλίας. Τέλος παρουσιάζεται η «αιρετική» άποψη ότι η Καλυψώ δεν υπήρξε, και δεν εννοούμε φυσικά στην πραγματικότητα αλλά ούτε και στον ίδιο τον μύθο, καθώς ενδέχεται να ήταν μια συγκάλυψη για μακροχρόνια αιχμαλωσία του ήρωα.
Και βέβαια ούτε η σημερινή αντιστοιχεί στην ομηρική Ιθάκη, αλλά αυτό έχει ήδη αμφισβητηθεί από τις αρχές του 20ου αιώνα, ενώ εδώ αναφέρονται τα πιο χαρακτηριστικά επιχειρήματα με ιδιαίτερη έμφαση σ’ αυτό του «δυτικότερου» νησιού.
Στο τέλος, σχολιάζονται σε παραρτήματα η ύπαρξη γιγάντων (τότε αλλά και γενικότερα), τα πραγματικά αίτια του Tρωικού πολέμου αλλά και η άποψη ότι ο Οδυσσέας έφτασε μέχρι την Αμερική!
Για το τελευταίο, υπάρχουν πρόσφατα ευρήματα με τη μέθοδο της ανίχνευσης των «διαδρομών» του DNA, που δεν εμπλέκουν το Οδυσσέα, αλλά εμπλέκουν ίσως τους Άτλαντες!
Επίσης, προσφέρονται εξηγήσεις και για κάποια σημεία της Οδύσσειας όπου θεωρείται ότι ο Όμηρος έκανε λάθος, σε βαθμό που έχει αμφισβητηθεί ακόμα και το φύλο του (!), καθώς, σε κάποια περίπτωση, θεωρήθηκε αδύνατον ένας άνδρας να μην γνωρίζει ότι ένα πλοίο δεν έχει τιμόνι στην πλώρη!
Και τελικά, μήπως ο Όμηρος ήταν ο άγνωστος συγγενής και «εγγυητής» της υστεροφημίας του Οδυσσέα;

Ποιος είναι ο συγγραφέας σε α΄ Ενικό

Συμπληρωματικά, μπορώ να σας πω για τον εαυτό μου ότι είμαι συνταξιούχος Ηλεκτρολόγος Μηχανολόγος με σπουδές στην πολυτεχνική σχολή του πανεπιστημίου Πατρών, γεννημένος στην Καλλιθέα το 1953.
Για 33 χρόνια έζησα στα Άσπρα Σπίτια της Βοιωτίας εργαζόμενος στο εργοστάσιο παραγωγής αλουμίνας και αλουμινίου της εταιρείας "Αλουμίνιον της Ελλάδος", σαν προϊστάμενος της ηλεκτρολογικής συντήρησης σε σχέση με τη διανομή ηλεκτρική ενέργειας στο εργοστάσιο.
Μετά τη συνταξιοδότησή μου έχω επανέλθει στην Αθήνα και ασχολούμαι βασικά με τα δύο blog μου, με θέματα εκλαϊκευμένης επιστήμης, τεχνολογίας, ιστορίας, φυσικής και λίγο (κυρίως ποντιακής) γλωσσολογίας.
Έχω σαν χόμπι την ιστιοπλοΐα και την αεροπορική τεχνολογία (παλαιότερα κατασκεύαζα και πετούσα τηλεκατευθυνόμενα αεροπλάνα και ελικόπτερα), αλλά με ενδιαφέρει και η (κυρίως ελληνική) αρχαιολογία.
Είμαι παντρεμένος, με μία κόρη.

homerworld

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ