Νοημοσύνη, άνθρωπος, φυτά, Γαία

Νικόδημος

1. Τα φυτά δεν έχουν εγκέφαλο και νευρικό σύστημα κι έτσι κανένας βοτανολόγος δεν απέδωσε νοημοσύνη σε αυτά. Το 1970 οι P. Tomkins και C. Bird δημοσίευσαν το πολύκροτο βιβλίο τους The Secret Lives of Plants, στο οποίο ισχυρίζονταν πως τα φυτά έχουν συναισθήματα, διαίσθηση και παρόμοια. Αυτό είχε αρνητική επίδραση στους βοτανολόγους διότι το βιβλίο δεν παρουσίαζε επιστημονικά δεδομένα για να στηρίξουν τους ισχυρισμούς τους.

Κι όμως από το 1962 τουλάχιστον ο Ινδός βοτανολόγος Δρ. J.C. Singh στο Annamalai είχε κάνει αρκετά πειράματα με βαλσαμόχορτο (και άλλα φυτά) και διαπίστωσε πως τα φυτά ανταποκρίνονταν ποικιλότροπα σε ηχητικά κύματα και δονήσεις και μουσική! Συνέχισε τις έρευνές του και τις επόμενες δυο δεκαετίες.

Η κα D. Retallack (1914 – 2007) στο Eden της πολιτείας Νέας Υόρκης πειραματίστηκε με φυτά και μουσική και βρήκε όμοια αποτελέσματα: τα φυτά ανταποκρίνονταν στη μουσική (1973 The Sound of Music and Plants).

2. Το 2015, πάλι στην Ινδία, δυο βοτανολόγοι, κυρίες A.R. Chowdhury και Anshu Gupta δημοσίευσαν τα ευρήματά τους από πειράματα που έκαναν σχετικά με τις αντιδράσεις των φυτών σε ήχους και μουσική: «Effect of music on plants» στο International Journal of Integrative Sciences, 4 (6).


Ίσως είναι περιττό να αναφερθεί, μα από τις δεκαετίες 1960 και 1970 έχουν γίνει πάρα πολλές έρευνες στη «μυστική ζωή των φυτών» από βοτανολόγους σε πολλές χώρες και τώρα έχει εδραιωθεί μια «νέα βοτανολογία» που αποδέχεται τις αντιληπτικές ικανότητες των φυτών, μα δεν έχει ακόμα εισδύσει σε βάθος και εύρος σε αυτόν τον τομέα ώστε να προσδιορίσει με ακρίβεια τους μηχανισμούς αυτής της αντιληπτικής ικανότητας.

Οι φωτογραφίες δείχνουν σε δυο φυτά την επίδραση μουσικής ροκ και κλασικής.

3. Η Δρ. Monica Gagliano (πανεπιστήμιο Sydney) έχει γράψει πολλές μελέτες σε επιστημονικά περιοδικά (και σε συνεργασία με άλλους βοτανολόγους) και το 2018 δημοσίευσε το Thus Spoke the Plant (North Atlantic Books).

Η ίδια έκανε το 2013 πειράματα με το ευαίσθητο φυτό mimosa pudica, που μοιάζει με φτέρη, μα πιο μικρό, και διαπίστωσε πως το φυτό «μάθαινε»! Δέκα επιστημονικά περιοδικά αρνήθηκαν να δημοσιεύσουν το άρθρο στο οποίο έγραψε τα ευρήματά της. Τελικά το επίμαχο άρθρο δημοσιεύθηκε.

Είναι γνωστό από τον 18ο αιώνα πως το φυτό αυτό αντιδρούσε σε επαφές με το να κατσαρώνει τα φύλλα του από τα κατώτερα προς τα πάνω.

Η Γκαλιάνο έριχνε μερικές γλάστρες με το φυτό στο έδαφός από μικρό ύψος ώστε η σύγκρουση να ήταν ήπια. Στην αρχή όλα λύγιζαν τα φύλλα τους προς τα μέσα κατά τον γνωστό τρόπο. Μετά την τρίτη φορά, το έκαναν διστακτικά και μετά από πολλές φορές έπαψαν να κατσαρώνουν!

Τα φυτά είχαν μάθει πως δεν διέτρεχαν κίνδυνο και δεν αντιδρούσαν!

Άλλα πειράματα με συναδέλφους έδειξαν πως τα φυτά (pisum sativum, ένα είδος αρακά) στρέφονταν προς τον ανεμιστήρα που τους φυσούσε απαλό ρεύμα ή στον λαμπτήρα που τους έστελνε φως. Τα φυτά συνέχισαν να τεντώνονται προς την ίδια κατεύθυνση ακόμα και όταν ο λαμπτήρας και ο ανεμιστήρας δεν λειτουργούσαν. Και αυτά είχαν «μάθει».

4. Ο Βρετανός Richard Mabey έχει γράψει πολλά βιβλία για τη ζωή των φυτών, έχει παρουσιάσει τηλεοπτικά προγράμματα στο BBC και ήταν στην Επιτροπή Εκδοτών των Εκδόσεων Penguin καθώς και στο κρατικό Nature Conservatory Council.

Σε συνέντευξή του στο National Geographic (Φεβ. 2016) περιγράφει το δίκτυο μυκήτων που διανέμουν την τροφή στις ρίζες των δέντρων στο δάσος (οι fungi mycorrhizal). Παρότι συνήθως οι ρίζες έχουν αρκετή «νοημοσύνη» να βρίσκουν το νερό και την τροφή που χρειάζονται από τα ορυκτά στο υπέδαφος, σε πολλές περιπτώσεις δασών σε πετρώδεις περιοχές τα θρεπτικά υλικά είναι λιγοστά. Π.χ. διάφορα είδη λεύκας (aspen) δεν βρίσκουν εύκολα τροφή τον χειμώνα ενώ τα κωνοφόρα βρίσκουν άφθονη. Αυτά τώρα παράγουν έξτρα τροφή την οποία οι μύκητες παίρνουν και μεταφέρουν στις λεύκες! Συγχρόνως οι μύκητες τρέφονται από τις ρίζες διότι δεν μπορούν οι ίδιοι να παράγουν την αναγκαία χλωροφύλλη. Εξαιρετική συμβίωση!

5. Μπορούμε να περιγράψουμε τέτοιο δάσος ως ενιαίο οικοσύστημα (biome), σαν κάποιο μικρό όργανο με τη νοημοσύνη του και τη λειτουργία του, που όμως δεν μας είναι πλήρως γνωστή, στη βιόσφαιρα της Γαίας.

Στην πραγματικότητα, λιγοστά είναι ακόμα (Απρ 2020) γνωστά για τις εσωτερικές λειτουργίες των φυτών και τη σχέση τους με την υπόλοιπη βιόσφαιρα και τον άνθρωπο. Αλλά οπωσδήποτε οι γνώσεις των βοτανολόγων όπως η Gagliano, η N. Myers, ο M. Marder, ο A. Polizzon και άλλοι, διευρύνονται με τον καιρό.

Τα φυτά είναι ριζωμένα, εδραία στο έδαφος (sessile). Από μια άποψη και ο άνθρωπος είναι «ριζωμένος» στη Γαία. Μπορεί να οραματίζομαι ταξίδια στο διάστημα σε άλλα πλανητικά συστήματα, μα για την ώρα και για πολλά χρόνια κι εμείς θα μένουμε ριζωμένοι στη μεγάλη κατοικία μας, τη Γαία. Μπορεί μάλιστα να μάθουμε, παρότι δύσκολο, να συμβιώνουμε καλύτερα μεταξύ μας και με τη βιόσφαιρα και την ίδια τη Γαία.

Νοημοσύνη, φυτά, άνθρωπος, Γαία (2)

Νικόδημος

1. Στο προηγούμενο άρθρο της σειράς εξέτασα τις εξελίξεις στη Βοτανολογία στο δεύτερο μισό του 20ου και στον 21ο αιώνα και τις ανακαλύψεις που στηρίζονται πλέον σε επιστημονικές έρευνες και μελέτες με εργαστηριακά πειράματα σε πανεπιστήμια και άλλα ιδρύματα.

Οι νέες πληροφορίες δείχνουν πως τα φυτά διαθέτουν νοημοσύνη με μηχανισμούς προστασίας και συμβίωσης καθώς και αντιληπτικής ικανότητας, φυσικά, παρά την απουσία εγκεφάλου και νευρικού συστήματος, όπως έχουν αυτά τα όργανα τα ζώα και ο άνθρωπος. Διαθέτουν επίσης την ικανότητα μάθησης, θύμησης κι επικοινωνίας.

Επίσης, είδαμε πως ενώ αναπτύσσονται και δυναμώνουν με κλασική μουσική, δεινοπαθούν και γρήγορα πεθαίνουν με ροκ και παρόμοια. Άλλα πειράματα έδειξαν πως ευδοκιμούν και προτιμούν τη φωνή παιδιών και γυναικών και λιγότερο των ανδρών, μα εμπιστεύονται τους κηπουρούς τους.

2. Τα φυτά εύκολα αντιλαμβάνονται τον κίνδυνο και κάθε είδος έχει το δικό του σύστημα αυτοπροστασίας.

Το καλαμπόκι, π.χ., όταν προσβληθεί από μια κάμπια (τη spodoptera) παράγει ένα μείγμα ουσιών κι εκπέμπει ένα άρωμα που προσελκύει σφήκες οι οποίες το σώζουν κεντρίζοντας τις κάμπιες.

Στο δάσος, πάλι, αν ένα δέντρο δεχτεί επίθεση από βλαβερά έντομα, στέλνει ορισμένα χημικά (π.χ. φερομόνη που υποδείχνει κίνδυνο) στους μύκητες στο υπέδαφος που έχουν εξυφάνει δίκτυο επικοινωνίας με ρίζες άλλων δέντρων ενώ εκπέμπει κι ένα άρωμα στον αέρα: έτσι ειδοποιούνται και τα άλλα δέντρα να προστατευθούν παράγοντας τανίνη (το οξύ «φαινόλη») στα φύλλα.

Η επικοινωνία και αλληλοβοήθεια έχει παρατηρηθεί πια εκτεταμένα και σε κήπους και λαχανόκηπους σε αυλές σπιτιών. Ο βασιλικός είναι καλός γείτονας για αρκετά φυτά (π.χ. πιπεριές) ενθαρρύνοντας υπογείως την ανάπτυξή τους. Οι ντοματιές και οι κουκιές που δέχονται επίθεση στέλνουν μηνύματα με τις ρίζες τους στους γείτονές τους!

3. Ένα παλαιότερο πείραμα επιβεβαιώνει την ικανότητα θύμησης που εκδηλώνεται σε πολλά φυτά.

Δύο φυτά τοποθετήθηκαν σε ένα δωμάτιο. Ο πειραματιστής έστειλε 5 εθελοντές λέγοντας στον 5ο (χωρίς να το ξέρουν οι άλλοι) να καταστρέψει το ένα φυτό. Αυτό έγινε. Μετά τους ξαναέστειλε στο δωμάτιο. Μόλις μπήκε ο καταστροφέας, το φυτό, που είχε πάνω του αισθητήρες συνδεδεμένους με μια ηλεκτρική συσκευή μέτρησης, έδειξε να καταλαμβάνεται από έντονη αναταραχή στα κλαριά, στα φύλλα και στους ανθούς.

Πολλά ελεγχόμενα πειράματα έδειξαν πως τα φυτά ανταποκρίνονται με 2 συστήματα - tropic και nastic: το πρώτο είναι ανταπόκριση σε φως, νερό και βαρύτητα, το δεύτερο σε υλική επαφή και δονήσεις. Οι πρώτες είναι αργές, οι δεύτερες γρήγορες.

Ο Ιταλός καθηγητής Stefano Mancuso (φυτική νευροβιολογία στο πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας) έχει κάνει εκτεταμένες έρευνες και παρομοιάζει ολόκληρο το φυτό με εγκέφαλο έτσι που να μη χρειάζεται ξεχωριστό όργανο. Η μνήμη τους διαρκεί πολλές εβδομάδες ενώ στις μέλισσες το πολύ 2 ημέρες. Χρησιμοποιούν αρώματα για να προσελκύσουν επικονιαστές. (Συνέντευξη στη Amy Fleming, Guardian  5/4/20).

4. Εξετάσαμε όλες αυτές τις απόψεις του φυτικού βασιλείου όχι για να αποδείξουμε πως είναι πλάσματα με συνειδησία, όπως ισχυρίζονται μερικοί, μα για να δούμε μόνο πως έχουν αρκετή νοημοσύνη κι ευαισθησία (όποιος και αν είναι ο φυσιολογικός μηχανισμός) ώστε να δέχονται την άμεση επίδραση της παρουσίας του ανθρώπου.

Δεν αναφέρομαι στην καλλιέργεια φυτών γενικά μα στην ακτινοβολία κι εκπομπή ουσιών άλλων από το διοξείδιο του άνθρακα το οποίο τα φυτά εισπνέουν.

Όπως είδαμε από αρκετές περιπτώσεις τα φυτά επηρεάζονται θετικά ή αρνητικά από τους ήχους που εκφωνούν οι άνθρωποι μιλώντας ή τραγουδώντας μα και από την ίδια την παρουσία τους ακόμα και αν δεν μιλούν ή δεν τα αγγίζουν. Αντιλαμβάνονται ή δέχονται ίσως τα κύματα, Άλφα κλπ., του ανθρώπινου εγκεφάλου και τις αισθηματικές διαθέσεις που τα προκαλούν.

Έτσι μπορούμε να πούμε πως με αυτόν τον τρόπο οι άνθρωποι διατρέφουν τον φυτικό κόσμο στη βιόσφαιρα και μέσω αυτής επιδρούν στη λιθόσφαιρα όπου ριζώνουν τα φυτά και τελικά αποσυντίθενται όπως και άλλες οργανικές μορφές συμπεριλαμβανομένης της ανθρώπινης.

vigla + vigla

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ