Διαταραχή μετατραυματικού stress σε πυροσβέστες και πληρώματα ασθενοφόρων μετά από μαζικές απώλειες υγείας

Επιμέλεια Κειμένου
Παναγιώτης Σπανός

Διασώστης ΕΚΑΒ Ρόδου

Οι επαγγελματίες που ανταποκρίνονται πρώτοι σε συμβάντα κινδύνου ανθρώπινων ζωών δέχονται έντονες επιδράσεις στην ψυχική τους υγεία. Από τις πλέον χαρακτηριστικές ψυχολογικές επιπτώσεις μετά από μαζικές απώλειες υγείας θεωρείται η διαταραχή μετατραυματικού stress. 

Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η παρουσίαση συμπτωμάτων διαταραχής μετατραυματικού stress σε επαγγελματίες πυροσβέστες και πληρώματα ασθενοφόρων. Το μετατραυματικό stress είναι μια διαταραχή άγχους, η οποία εμφανίζεται ως αποτέλεσμα συναισθηματικού τραυματικού γεγονότος. Τα ποσοστά εμφάνισης συμπτωμάτων διαταραχής μετατραυματικού stress κυμάνθηκαν στις υπό μελέτη έρευνες από 7–37%. 

Για την καταγραφή τραυματικών γεγονότων και συμπτωμάτων διαταραχής μετατραυματικού stress χρησιμοποιήθηκαν κλινικά ερευνητικά εργαλεία με συνεντεύξεις αλλά και ερωτηματολόγια, τα οποία συμπλήρωσαν οι συμμετέχοντες μόνοι τους. Τα πλέον διαδεδομένα ήταν τα Clinician-Administered PTSD Scale (CAPS), DSM-IV-PTSD, PCL και IES-R. 

Η έκθεση σε εκατοντάδες νεκρούς, τραυματίες, τραυματισμένα παιδιά, η οσμή των νεκρών, οι κατεστραμμένες περιοχές, αποτέλεσαν τραυματικά γεγονότα που προκάλεσαν ψυχική διαταραχή και μετατραυματικό stress στους εμπλεκόμενους επαγγελματίες διάσωσης. Η επίδραση «εσωτερικών» και «εξωτερικών» παραγόντων stress ήταν σημαντική, ενώ τα συναισθήματα και οι αντιδράσεις που αναφέρονταν από τους συμμετέχοντες στις έρευνες ήταν άγχος, θυμός, θλίψη, απόγνωση, πίεση. Η έγκαιρη αναγνώριση και η επίλυση των αντίστοιχων προβλημάτων από ειδικούς είναι απαραίτητη.

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Οι πυροσβέστες και τα πληρώματα ασθενοφόρων αντιμετωπίζουν συχνά αναπάντεχους θανάτους ατόμων, παιδιών, καταστροφές ή άλλα γεγονότα έκτακτης ανάγκης, τα οποία επηρεάζουν προσωρινά τη ζωή τους. Τα εν λόγω γεγονότα αναφέρονται συχνά ως «κρίσιμα συμβάντα» (critical incident, CI).1 

Τα περιστατικά αυτά συχνά οδηγούν σε άλυτα μη αναγνωρισμένα ψυχολογικά προβλήματα στο προσωπικό έκτακτης ανάγκης, καθώς διαταράσσεται η καθημερινότητά τους, η ηρεμία τους και αρκετές φορές οι βασικές τους αξίες. Η απάντηση σε ένα έκτακτο συμβάν είναι το «stress κρίσιμου συμβάντος» (critical incident stress, CIS), το οποίο εναλλακτικά αναφέρεται ως «ανθρώπινη αντίδραση στο stress» (human stress reaction, HSR) και συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με το τραυματικό γεγονός. 


Όταν ένα συμβάν εκτιμηθεί ως στρεσογόνο (δηλαδή ανεξέλεγκτο, απρόβλεπτο ή απειλητικό), το άτομο θα βιώσει αγωνία και άγχος. 

Η απάντηση στην εν λόγω κατάσταση μπορεί να περιλαμβάνει (α) πανικό, αδυναμία, φόβο, τρόμο ή άλλα συναισθήματα, όπως αηδία, αυτοαπέχθεια κ.λπ., (β) φυσιολογική διέγερση και (γ) απώλεια ελέγχου εκτός από τη νοητική διαδικασία.2 


Ειδικά σε αυτές τις επαγγελματικές ομάδες, τα επίπεδα εργασιακού άγχους και stress είναι πολύ αυξημένα. Ο χρόνος προσέλευσης και οι δυσκολίες στον τόπο του συμβάντος, η επικινδυνότητα στη διάσωση, η κρισιμότητα των ανθρωπίνων ζωών μακριά από το νοσοκομείο χωρίς τα απαραίτητα μέσα και τις αντίστοιχες ιατρικές ειδικότητες, το πλήθος και οι συγγενείς είναι ενοχοποιητικοί παράγοντες, οι οποίοι προκαλούν αυξημένα επίπεδα άγχους, πίεσης και συναισθηματικής εξάντλησης.3,4 

Οι συνθήκες εργασίας καθορίζουν πολλές φορές τη συναισθηματική αντίδραση των επαγγελματιών με την πάροδο του χρόνου.5 

Όταν οι συνθήκες είναι ιδιαίτερα στρεσογόνες δημιουργείται συναισθηματική υπερφόρτιση, με αποτέλεσμα να εξαντλούνται με τον χρόνο τα ψυχικά αποθέματα και να ελαττώνεται η εργασιακή απόκριση (συναισθηματική εξάντληση).6,7 

Η διαχείριση ανθρωπίνων ζωών άλλοτε είναι αποτελεσματική και άλλοτε όχι, με αποτέλεσμα οι διασώστες να βιώνουν «τραυματικό stress».8 

Η κρισιμότητα του συμβάντος το καθιστά τραυματικό και αυξάνει την πιθανότητα ψυχολογικών επιπτώσεων. Αν δεν υπάρξει έγκαιρη αναγνώριση και αντιμετώπιση, το αποτέλεσμα θα είναι η εμφάνιση διαταραχής μετατραυματικού stress (posttraumatic stress disorder, PTSD).9,10 

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ