Η ένοχη σιωπή του «λογιστή του Αουσβιτς»

• 

«Ακόμη κι αν δεν έχω άμεση ανάμειξη στους φόνους, η δράση μου συνέβαλε στη λειτουργία του Αουσβιτς», δήλωσε στην απολογία του ο Οσκαρ Γκρένινγκ.

ΕΤΙΚΕΤΕΣ:

Ηταν η πρώτη του νύχτα στο νέο του πόστο, στην υποδοχή των τρένων του θανάτου στο Αουσβιτς, όταν ο 23χρονος τότε Οσκαρ Γκρένινγκ γεύτηκε έπειτα από καιρό ένα πλουσιοπάροχο δείπνο: μπέικον, σαρδέλες και βότκα. Ηταν η λεία από τις προμήθειες που κουβαλούσαν στις αποσκευές τους οι νεοαφιχθέντες αιχμάλωτοι. Τις άφηναν στην αποβάθρα, υπό την επίβλεψη του νεαρού στρατιώτη των SS, ανυποψίαστοι για τη συνέχεια της διαδρομής τους.

«Θεωρούσα τους σκοτωμούς O.K.», θα δήλωνε δεκαετίες αργότερα στις γερμανικές ανακριτικές αρχές ο Γκρένινγκ, ο οποίος έγινε γνωστός ως «ο λογιστής του Αουσβιτς», καθώς αποστολή του ήταν να συγκεντρώνει, να καταμετρά και να φυλάσσει τα χρήματα από τις αποσκευές των αιχμαλώτων. Το 2015 κρίθηκε ένοχος για συνέργεια σε χιλιάδες φόνους, καταδικάστηκε σε κάθειρξη τεσσάρων ετών, αλλά δεν οδηγήθηκε αμέσως στη φυλακή. Οι συνήγοροί του υποστήριξαν ότι λόγω της εύθραυστης υγείας του δεν θα επιβίωνε τον εγκλεισμό. Ωσπου πρόσφατα δικαστήριο της Γερμανίας αποφάσισε ότι, παρά τα 96 του έτη, ο Γκρένινγκ μπορεί να εκτίσει την ποινή του.

Μέσα από τις 47 σελίδες της ιστορικής καταδικαστικής απόφασης που έχει στη διάθεσή της και παρουσιάζει σήμερα η «Κ», στοιχειοθετείται πώς η σιωπή του Γκρένινγκ αποτέλεσε συνενοχή. Ο ίδιος μπορεί να μη σκότωσε κάποιον. Γνώριζε όμως τι συνέβαινε στους θαλάμους αερίων και επέλεξε, όπως φαίνεται και στα δικαστικά έγγραφα, να αδιαφορήσει.

Ο Γκρένινγκ γεννήθηκε το 1921 στο Νίμπουργκ και από μικρός, βαδίζοντας στα χνάρια του μεγαλύτερου αδελφού του, κατατάχτηκε στις τάξεις της χιτλερικής νεολαίας. Σε ηλικία 19 ετών παρουσιάστηκε εθελοντικά στα SS, τα οποία θεωρούσε «επίλεκτη ομάδα που πάντοτε επέστρεφε στη βάση της δοξασμένη». Ηταν ενθουσιασμένος με τις νίκες των γερμανικών στρατευμάτων στην Πολωνία και στη Γαλλία, ωστόσο δεν ήθελε να κινδυνέψει ο ίδιος.

«Φοβόμουν το μέτωπο»

Δήλωσε ότι επιθυμούσε να εργαστεί στα μετόπισθεν. «Φοβόμουν το μέτωπο. Δεν ήμουν χαζός, ούτε 14 ετών πλέον», κατέθεσε αργότερα στους ανακριτές. Για να μη ρισκάρει κάποια μετάθεσή του στη ζώνη του πυρός ακολούθησε πιστά τις εντολές των ανωτέρων του στο Αουσβιτς. Μάλιστα, αρραβωνιάστηκε τη χήρα του αδελφού του μετά τον θάνατό του στο Στάλινγκραντ, σε μία ακόμη προσπάθεια να μείνει μακριά από την πρώτη γραμμή.

Στο Αουσβιτς, στην αποβάθρα των τρένων, ο Γκρένινγκ ήταν ένστολος και οπλοφορούσε. Η αποστολή του ήταν να φυλάει τις κατασχεμένες αποσκευές και να αποτρέπει το πλιάτσικο από στρατιώτες – τουλάχιστον μπροστά στα μάτια των αιχμαλώτων. Είχε ρητές εντολές: Δεν έπρεπε να δοθεί η παραμικρή αφορμή για αναταραχή μεταξύ των νεοαφιχθέντων. Οι φρουροί υπόσχονταν στους αιχμαλώτους ότι θα τους παραδώσουν αργότερα τα υπάρχοντά τους. Ωστόσο, μετά τη σύντομη διαλογή οι περισσότεροι οδηγούνταν στους θαλάμους αερίων.

Στην απόφαση του δικαστηρίου του Λούνεμπουργκ περιγράφεται με κάθε λεπτομέρεια η λειτουργία αυτών των θαλάμων. Οταν σφραγίζονταν οι πόρτες, οι φρουροί έριχναν από μικρά ανοίγματα το εντομοκτόνο Zyklon-B που έχει ως βάση του το υδροκυάνιο. Το αέριο προκαλούσε παράλυση του αναπνευστικού, πόνους στο στήθος, ναυτία, ζαλάδα και οδηγούσε στον θάνατο. Οπως αναφέρεται στη δικαστική απόφαση, τα συμπτώματα εμφανίζονταν πρώτα στους ψηλότερους αιχμαλώτους καθώς το εντομοκτόνο ήταν ελαφρύτερο από τον αέρα. Οι υπόλοιποι αιχμάλωτοι παρακολουθούσαν τους βασανιστικούς θανάτους περιμένοντας τη δική τους σειρά.

Αυτές οι λεπτομέρειες δεν ήταν άγνωστες στον «λογιστή του Αουσβιτς». «Μέσα σε λίγες εβδομάδες έμαθε από συζητήσεις με άλλους στρατιώτες, αλλά και παρατηρώντας ο ίδιος, περισσότερες λεπτομέρειες για τις μαζικές εκτελέσεις. Συμμετείχε σε αναζητήσεις δραπετών, άκουγε τις κραυγές των ανθρώπων στους θαλάμους αερίων, έβλεπε τον καπνό στις καμινάδες των κρεματορίων», αναφέρεται στη δικαστική απόφαση.

Ο Γκρένινγκ είχε ήδη συμπληρώσει ενάμιση χρόνο στο στρατόπεδο συγκέντρωσης όταν από τις 16 Μαΐου έως και τις 11 Ιουλίου του 1944 έφτασαν εκεί 141 τρένα με 430.000 ανθρώπους από την Ουγγαρία. Το 80% των αιχμαλώτων κατέληξε αμέσως μετά την άφιξή του στους θαλάμους αερίων. Σύμφωνα με το κατηγορητήριο, ο «λογιστής του Αουσβιτς» τουλάχιστον επί τρεις ημέρες εκείνη την περίοδο (σε ημερομηνίες που δεν κατέστη εφικτό να διευκρινιστούν από το δικαστήριο) είχε υπηρεσία στην αποβάθρα και ήταν μάρτυρας στη διαδικασία διαλογής των μελλοθανάτων.

Με τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου βρήκε δουλειά αρχικά ως λογιστής και έπειτα ως διευθυντής προσωπικού σε εργοστάσιο υαλικών. Απέκτησε δύο γιους με τη γυναίκα του, ηλικίας 67 και 72 ετών σήμερα. Το 1978 για πρώτη φορά κλήθηκε να καταθέσει στις ανακριτικές αρχές της χώρας του ως πρώην μέλος των SS. Ηταν μια εξέλιξη που δεν τον ανησύχησε ιδιαίτερα. Οι ανακριτές τού ξεκαθάρισαν ότι δεν ήταν ύποπτος, αλλά ότι ήθελαν να τον αξιοποιήσουν ως μάρτυρα σε διώξεις εγκληματιών πολέμου. Τελικά το 1985 ο φάκελός του μπήκε στο αρχείο. Τα επόμενα χρόνια, όπως αναφέρεται στη δικαστική απόφαση που έχει στη διάθεσή της η «Κ», ο Γκρένινγκ κλήθηκε να καταθέσει τουλάχιστον σε δύο δίκες πρώην στελεχών των ναζί. Και στις δύο περιπτώσεις δεν εισέφερε ενοχοποιητικά στοιχεία κατά των πρώην συντρόφων του.

Ο κυνηγός των ναζί

Ο φάκελός του ανασύρθηκε από το αρχείο αφού έδωσε συνεντεύξεις τόσο στο βρετανικό τηλεοπτικό δίκτυο BBC όσο και στο γερμανικό περιοδικό Spiegel. Ο νομικός Τόμας Βάλτερ, πρώην δικαστής και ερευνητής ναζιστικών εγκλημάτων, δεν ολιγώρησε. Συνέλεξε σημαντικές μαρτυρίες και κατάφερε να οδηγήσει τον «λογιστή του Αουσβιτς» στο εδώλιο, εκπροσωπώντας 50 ανθρώπους, επιβιώσαντες και συγγενείς θυμάτων του Ολοκαυτώματος από την Ουγγαρία. Οπως εξήγησε ο ίδιος στην «Κ», δεν εκπροσώπησε συγγενείς θυμάτων από την Ελλάδα καθώς το κατηγορητήριο είχε εστιαστεί μόνο στην περίοδο εξόντωσης των Εβραίων της Ουγγαρίας.

Ο πατέρας του Βάλτερ είχε κρύψει δύο οικογένειες Εβραίων μετά τη «νύχτα των κρυστάλλων», το πρώτο μαζικό πογκρόμ στη Γερμανία το 1938. Και η σύντροφός του είναι κόρη επιζήσαντος του Αουσβιτς. Ο ίδιος έχει αφοσιωθεί στο κυνήγι των ναζί από το 2006. Πρόσφατα ταξίδεψε στο Ισραήλ αναζητώντας νέες μαρτυρίες για άλλες παρόμοιες υποθέσεις.

Η καταδίκη του Γκρένινγκ μπορεί να ήρθε δεκαετίες μετά τα εγκλήματα του ναζιστικού καθεστώτος, όπως παρατηρεί όμως ο Βάλτερ, για τις οικογένειες των θυμάτων «η καθυστερημένη δικαίωση είναι καλύτερη από τη μη απονομή δικαιοσύνης». «Ακόμη κι αν δεν έχω άμεση ανάμειξη στους φόνους, η δράση μου συνέβαλε στη λειτουργία του Αουσβιτς. Το γνωρίζω πλέον», δήλωσε στην απολογία του ο λογιστής του στρατοπέδου του θανάτου.

kathimerini

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ