Το “άστρο του Δαίμονα” και το άστρο της Βηθλεέμ

• Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι ενδέχεται να είχαν καταγράψει ένα άστρο, γνωστό με το όνομα «Δαίμων», ίσως το πρώτο γνωστό παλλόμενο άστρο στην ιστορία, σύμφωνα με τους αστρονόμους.

• Τέτοια εποχή, το άστρο του Δαίμονα καταυγάζει τον ουρανό, καλώντας μας να ανακαλύψουμε τον “δαίμονα” που κρύβουμε μέσα μας.

Το Άστρο του Δαίμονα βρίσκεται στον αστερισμό του Περσέα, σαν ένα από τα μάτια στο κεφάλι της Μέδουσας (Γοργόνιο). Απόσπασμα από την Ουρανογραφία του Πολωνού αστρονόμου Γιάννα Χεβέλιους (Johannes Hevelius). Πηγή: Wikimedia Commons

ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ Αιγύπτιοι αστρονόμοι διατηρούσαν ημερολόγια με τυχερές και δυσμενείς ημέρες που βασίζονταν σε αστρονομικά και μυθολογικά γεγονότα, τα οποία πίστευαν ότι επηρέαζαν την καθημερινή ζωή.

Το καλύτερα διατηρημένο από αυτά τα ημερολόγια είναι το Ημερολόγιο του Καΐρου, με αριθμό 86637, ένας πάπυρος που χρονολογείται μεταξύ 1163 και 1271 π.Χ.  Η κάθε μέρα ξεκινά με τρία ιερογλυφικά που δείχνουν αν είναι ευμενής ή δυσμενής και τα οποία συχνά απεικονίζουν χαρακτήρες από τη μυθολογία.

Οι αστρονόμοι στο Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι παρατήρησαν ότι μερικές από τις τυχερές ημέρες εμφανίζονται τακτικά, κάθε 29,6 μέρες. Η περίοδος αυτή συμπίπτει σχεδόν με το σεληνιακό κύκλο, το διάστημα δηλαδή μεταξύ δύο Πανσελήνων. Η Νέα Σελήνη συνδεόταν με την κακή τύχη.

Το τρεμοφέγγισμα ενός άστρου

Οι επιστήμονες όμως παρατήρησαν και κάτι άλλο στο αιγυπτιακό ημερολόγιο, κάτι που επαναλαμβανόταν κάθε 2,85 ημέρες. Σήμερα, οι ερευνητές γνωρίζουν ότι αυτό είναι το διάστημα που αρχίζει να τρεμοπαίζει το φως του Αλγκόλ, ή αλλιώς “Άστρο του Δαίμονα”, που βρίσκεται σε απόσταση περίπου 93 ετών φωτός από τη Γη στον αστερισμό του Περσέα και είναι ένα από τα μάτια στο κεφάλι της Μέδουσας. Το όνομά του προέρχεται από την αραβική φράση ρας αλ-γκουλ, που σημαίνει «κεφάλι του δαίμονα».

Ο Αλγκόλ είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα ενός εκλειπτικού διπλού άστρου, δηλαδή δύο άστρα σε κοντινή τροχιά που κινείται το ένα γύρω από το άλλο, με το αμυδρότερο άστρο (Αλγκόλ Β), να περνάει μπροστά από το λαμπρότερο άστρο (Αλγκόλ Α) μια φορά ανά τροχιά, και το ποσό του φωτός που φθάνει στη Γη να μειώνεται προσωρινά. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα, το φως του Αλγκόλ που φτάνει στη Γη να τρεμοφέγγει.

Αυτό γίνεται σε μια περίοδο 2 ημερών, 20 ωρών και 49 λεπτών. Την περίοδο αυτή το φως του Αλγκόλ κυμαίνεται σε φωτεινότητα από 2,3 έως 3,5. (Σύμφωνα με την κλίμακα λαμπρότητας που καθόρισε ο Έλληνας αστρονόμος και μαθηματικός Ίππαρχος το 129 π.Χ., τα άστρα με αριθμό 1 είναι τα πιο λαμπρά, ενώ με τον αριθμό 6 αυτά που μόλις διακρίνονται με γυμνό οφθαλμό).

Το μεταβλητό άστρο Αλγκόλ, ή Άστρο του Δαίμονα, στον αστερισμό του Περσέα. Το άστρο είναι καλύτερα ορατό κατά τη χειμερινή περίοδο που το φως του αυξάνει, από το τέλος του Νοεμβρίου έως το τέλος του Δεκεμβρίου. Ο κύκλος φωτεινότητας επαναλαμβάνεται κάθε 3 περίπου ημέρες. Πηγή: Wikimedia Commons

«Φαίνεται ότι η πρώτη παρατήρηση ενός μεταβλητού άστρου έγινε 3.000 χρόνια νωρίτερα από όσο νομίζαμε», λέει ο Λάουρι Ζέτσου, αστρονόμος από το Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι.

Το Ημερολόγιο του Καΐρου περιγράφει πώς το ουτζάτ, το Μάτι του Ώρου, μεταμορφώνεται κάθε 3 περίπου ημέρες από γαλήνιο σε μαινόμενο, ασκώντας αντίστοιχα καλές και κακές επιρροές στη ζωή. Ο Ώρος ήταν ο θεός προστάτης των βασιλέων της αρχαίας Αιγύπτου.

«Η έκλειψη (το πέρασμα του αμυδρού άστρου μπροστά από το λαμπρό) φαίνεται ότι συνδεόταν με τις τυχερές μέρες γιατί συμβολίζει τον εξευμενισμό του Ματιού του Ώρου», αναφέρει ο Σεμπάστιαν Πορσέντου αστρονόμος και αιγυπτιολόγος του Πανεπιστημίου του Ελσίνκι, μιλώντας στο Live Science. «Ένα λαμπερό Μάτι του Ώρου σήμαινε ότι ήταν οργισμένο και γι’ αυτό αποτελούσε απειλή για την ανθρωπότητα».

Μια ενδιαφέρουσα θεωρία

Σήμερα, το φως του Αλγκόλ χαμηλώνει κάθε 2,867 ημέρες. Οι ερευνητές υποθέτουν ότι η ασυμφωνία των 0,017 ημερών –περίπου 25 λεπτά της ώρας– μεταξύ των μετρήσεων των αρχαίων Αιγυπτίων και των σύγχρονων αστρονόμων οφείλεται ίσως σε αλλαγές που έχει υποστεί το άστρο τις τελευταίες χιλιετίες.

Πώς όμως συνδέεται το άστρο του Δαίμονα με το άστρο της Βηθλεέμ για το οποίο έχουν δοθεί από επιστήμονες και θεολόγους τόσες πολλές και διαφορετικές εξηγήσεις;

Το άστρο της Βηθλεέμ αναφέρεται μόνο από τον Ευαγγελιστή Ματθαίο. Κατά αυτόν δεν ήταν ένα έντονο φως στον ουρανό, αλλά ένα διακριτικό σημάδι, μήνυμα μόνο για όσους γνώριζαν τα μελλούμενα και μπορούσαν να κατανοήσουν τη σημασία του.

Και αυτοί που μπόρεσαν να ερμηνεύσουν επιτυχώς το ουράνιο αυτό σημάδι ήταν οι Μάγοι.

Γνωστοί στον Ηράκλειτο, τον Ηρόδοτο και τον Ξενοφώντα, οι Μάγοι ήταν η τάξη των κληρονομικών ιερέων και σοφών στην Περσία και στη Μηδεία που ήταν μυημένοι στην αστρονομία και στην επιστήμη που αργότερα έγινε γνωστή ως Αλχημεία. Η λέξη Μάγος προέρχεται από το Mâha, μεγάλος, και αργότερα έγινε mog ή mag, ένας ιερέας στη διάλεκτο Παχλεβί.

Ο νεοπλατωνικός Πορφύριος τους περιγράφει (Περί αποχής εμψύχων Δ΄ 16) ως εξής: «Μορφωμένοι άνδρες στη χώρα των Περσών που ασχολούνται με την υπηρεσία της θεότητας και ονομάζονται Μάγοι». Η Σούδα μάς πληροφορεί ότι «ανάμεσα στους Πέρσες, οι λάτρεις της σοφίας (φιλαλήθεις) ονομάζονται Μάγοι».

Ο Αιλιανός (Ποικίλη ιστορία Β΄ 17) γράφει γι’ αυτούς: «Η σοφία των Μάγων της Περσίας επεκτείνεται και σε όλους τους άλλους τομείς γνώσης που είναι θεμιτό να κατέχει κάποιος, αλλά και στον τομέα της μαντείας», προσθέτοντας (Δ΄ 20) ότι κοντά «στους Χαλδαίους στη Βαβυλώνα και στους Μάγους και στους σοφούς της Ινδίας» σπούδασε και ο φιλόσοφος Δημόκριτος, γι’ αυτό και μπορούσε να προβλέπει το μέλλον.

Ένας Μάγος (με τον στρογγυλό πίλο δεξιά) κάνει προβλέψεις ενώπιον του Πέρση βασιλιά και της αυλής, κατά τις εορτές του νέου έτους (20 ή 21 Μαρτίου). Ανάγλυφο από την Περσέπολη. Image: Supplied

Οι Μάγοι, των οποίων οι αστρολόγοι και οι μάντεις ονομάζονταν Χαλδαίοι, ήταν ταυτόσημοι με τους Ιεροφάντες των μυστηρίων, όπως αυτά τελούνταν στην Ελλάδα και στην Αίγυπτο.

Αυτοί λοιπόν ήταν οι Μάγοι που ξεκίνησαν το μακρινό ταξίδι τους από την Ανατολή, έχοντας ως οδηγό ένα άστρο που θα μπορούσε να είναι το “άστρο του Δαίμονα” – το ένα από τα μάτια στο κεφάλι της Μέδουσας. (Ας μην ξεχνάμε πώς το αίμα από το κεφάλι της Μέδουσας ανάσταινε νεκρούς, θεράπευε ασθένειες και χάριζε την αιώνια ζωή).

Η ιστορία μας λέει ότι το «υπέρλαμπρο άστρο» (όπως αναφέρεται στο λεγόμενο Πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου – ένα μη-βιβλικό κείμενο), που στην πραγματικότητα δεν ήταν καθόλου υπέρλαμπρο, σταμάτησε να φαίνεται για λίγο καιρό, όταν οι Μάγοι βάδιζαν προς την Ιερουσαλήμ για να εμφανιστεί λίγο αργότερα, οδηγώντας τους στη φάτνη. Το άστρο δηλαδή αρχικά εμφανίστηκε, εξαφανίστηκε και επανεμφανίστηκε ύστερα από λίγες μέρες, όπως συμβαίνει με τον Αλγκόλ.

Εάν η υπόθεση των σύγχρονων αστρονόμων είναι σωστή, ότι δηλαδή οι Αιγύπτιοι γνώριζαν τη συμπεριφορά αυτού του εκλειπτικού διπλού αστέρα πριν από 3.000 χρόνια, είναι βέβαιο ότι τη γνώριζαν και οι Μάγοι, των οποίων η ιστορία είναι ακόμη πιο παλιά. Και οι Μάγοι γνώριζαν ότι εκείνη την εποχή επρόκειτο να γεννηθεί ένας ημίθεος.

Οι τρεις Μάγοι. Βυζαντινό μωσαϊκό (περ. 565 μ.Χ.). Βασιλική του Sant’ Apollinare Nuovo, Ραβέννα, Ιταλία (αναπαλαιώθηκε κατά τον 18ο αιώνα). Οι Μάγοι απεικονίζονται με περσική ενδυμασία που περιλαμβάνει παντελόνι, μανδύα και φρυγικό σκούφο. Πηγή: Wikimedia Commons

Ημίθεοι και δαίμονες

Ημίθεος (θεάνθρωπος) είναι αυτός του οποίου ο ένας γονέας είναι θεός και ο άλλος άνθρωπος. Ο πιο γνωστός ημίθεος είναι ο Ηρακλής, γιος του Δία και μιας θνητής, της Αλκμήνης. Στα ιστορικά χρόνια, ο πιο γνωστός ημίθεος είναι ο Αλέξανδρος, τον οποίο συνέλαβε η Ολυμπιάδα ερχόμενη σε επαφή με ένα θείο πνεύμα ή δαίμονα. Αλλά και στην αρχή της χρονολογίας μας γεννήθηκε ένας άλλος ημίθεος, ο Απολλώνιος Τυανέας, όπως μας πληροφορεί ο Φιλόστρατος.

Στα μυθικά χρόνια ημίθεοι υπήρξαν πολλοί – άνδρες και γυναίκες: Αχιλλέας, Αιακός, Αινείας, Αρμονία, Αρκάς, Ασκληπιός, Βελλεροφόντης, Δάρδανος, Διόνυσος, Ελένη της Σπάρτης, Έπαφος, Θησέας, Ίασος, Ιππολύτη, Μέμνονας, Ορφέας, Πενθεσίλια, Περσέας, Πολυδεύκης, Ωρίων κ.ά.

Οι τρεις Μάγοι επισκέφθηκαν λοιπόν –σύμφωνα με την χριστιανική μυθολογία­– έναν ημίθεο και ήταν επόμενο τα βήματά τους να τα οδηγεί το “άστρο του Δαίμονα”, καθώς η λέξη “δαίμων” στα αρχαία κλασικά έργα έχει νόημα ταυτόσημο με αυτό του “θεού”, “αγγέλου” ή “πνεύματος”.

Πράγματι, η λέξη δαίμων είναι ταυτόσημη με τη λέξη δαήμων (ειδήμων, γνώστης, σοφός) και ασφαλώς δεν έχει καμία σχέση με τους δαίμονες της χριστιανικής Κόλασης ή της ορθόδοξης χριστιανικής θεολογίας. Ο Οδυσσέας είναι δαιμόνιος, ενώ το Δαιμόνιο του Σωκράτη είναι το άφθαρτο μέρος του ανθρώπου, ή μάλλον ο αληθινός εσωτερικός, πυρηνικός Εαυτός, τον οποίο οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι αποκαλούσαν Νου ή λογικό θείο Εγώ.

«Ήθος ανθρώπω δαίμων», έλεγε ο Ηράκλειτος∙ η μοίρα του ανθρώπου είναι ο χαρακτήρας του, όχι όμως ο χαρακτήρας που σμιλεύεται μέσα από τη συμμετοχή του ατόμου σε συλλογικές δραστηριότητες, πλάθεται από το πνεύμα της εποχής και διαμορφώνεται από τις επιλογές που κάνει κάποιος, αλλά ο εσωτερικός χαρακτήρας, ο ένθεος, ο αληθινός.

Mutatis mutandis, όλοι είμαστε ημίθεοι, κατά το ήμισυ άνθρωποι και κατά ήμισυ θεοί –«πάντες γαρ υιοί Θεού έστε» λέει ο Παύλος στην Προς Γαλάτας Επιστολή (3:26)– μόνο που το έχουμε ξεχάσει.

youmagazine

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ