ΜΥΘΟΙ ΤΩΝ ΣΟΥΜΕΡΙΩΝ «ΕΤΑΝΑ» (μέρος β’)

μέρος α’

Μαζί και πάλι για να δούμε το δεύτερο και τελευταίο μέρος του μύθου του Ετάνα, βασιλιά της σουμεριακής πόλης Κις. Στο μύθο αυτό σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν κάποια ζώα με ιδιαίτερο συμβολισμό που είναι ο αετός (ισχύς) το φίδι (σοφία) και ο άγριος ταύρος (βους πρωτογενής). Λόγω του στοιχείου αυτού ο μύθος τούτος, όπως και πολλοί άλλοι του ίδιου είδους, θυμίζουν αρκετά τους μύθους του Αισώπου και δείχνουν την ιδιαίτερη σημασία που είχαν τα ζώα στη φιλοσοφία των Σουμερίων. 

Όπως είδαμε στο πρώτο μέρος του μύθου η αφήγηση αρχίζει με την περιγραφή ενός αετού και ενός φιδιού που ζούσαν ειρηνικά στον κορμό και στα κλαδιά μιας λεύκας που βρισκόταν στη σκιά του θρόνου του Ετάνα. Η αρμονική συγκατοίκησή των δύο ζώων δεσμευόταν όρκος βαρύς τον οποίο έδωσαν ενώπιον του θεού του ήλιου Ούτου, στα Βαβυλωνιακά Σαμάς. 

Για αρκετό καιρό ο αετός και το φίδι κατάφεραν να έχουν φιλικές σχέσεις και να μεγαλώνουν τα μικρά τους όπως όριζαν οι όροι της ιερής συμφωνίας. Αργότερα όμως, καθώς πολλές φορές το καλό με το κακό συνυπάρχουν, ο νους και η ψυχή του αετού άρχισαν να καταλαμβάνονται από αιμοβόρες σκέψεις για τον φίλο του το φίδι, όπως γράφει η δεύτερη κατά σειρά πινακίδα του μύθου: 


«Όταν τα μικρά του αετού μεγάλωσαν
και αναπτύχθηκαν,
Ο αετός σχεδίασε κακό μες την καρδιά του.
Και αποφάσισε να φάει του φίλου του τα νεογνά.
Ο αετός μίλησε στα μικρά του:
-Θα φάω του φιδιού τα μικρά.
Το φίδι ασφαλώς θα θυμώσει.
Γι αυτό θα ανέβω και θα μείνω στον ουρανό.
Τότε ένα από τα αετόπουλα προσπαθεί να τον συνετίσει:
«Πατέρα, μην (τα) φας! Οι παγίδες στις οποίες ορκίστηκες στον Σάμας Θα ανατραπούν και θα σε παγιδέψουν. Όποιος ξεπεράσει το όριο που έθεσε ο Σάμας Ο Σάμας θα τον παραδώσει στα χέρια του κυνηγού
για τιμωρία»

Όμως ο αετός αγνοεί τη σωφροσύνη του νεοσσού και τη νύχτα που το φίδι αφήνει τη φωλιά του για να κυνηγήσει, πραγματοποιεί το σκοπό του. Όταν το φίδι επιστρέφει με τροφή για τα μικρά του βρίσκει τη φωλιά κατεστραμμένη και άδεια. Βλέποντας το γδαρμένο, από νύχια αρπακτικού, έδαφος καταλαβαίνει πως ο ένοχος ήταν ο αετός. Θρηνώντας περιμένει όλη τη νύχτα τον αετό και τη στιγμή που η νέα μέρα χαράζει επικαλείται τον Σάμας ζητώντας του να απονέμει δικαιοσύνη:

«Ξημέρωσε αλλά ο αετός δεν εμφανίστηκε
Γιατί με τα νύχια του είχε γδάρει το έδαφος
Και το σύννεφο σκόνης σκέπασε τον ουρανό ψηλά.
Το φίδι έκατσε κι έκλαψε.
Τα δάκρυά του έτρεξαν μπρος στον Σάμας:
-Σε εμπιστεύτηκα Σάμας, πολεμιστή,
Και βοηθούσα τον αετό που ζει πάνω στα κλαδιά.
Τώρα η φωλιά του φιδιού είναι κατεστραμμένη
Η φωλιά μου δεν είναι εκεί, ενώ η δική του
είναι ασφαλής
Τα μικρά μου σκορπίστηκαν και τα δικά του μικρά
είναι ασφαλή
Ξέρεις το άδικο που μου έκανε, Σάμας
Αλήθεια, ω Σάμας,
το δίχτυ σου είναι φαρδύ όσο και η γη.
Η παγίδα σου είναι πλατιά όσο ο ουρανός
Ο αετός δεν πρέπει να ξεφύγει από το δίχτυ σου
Είναι κακούργος σαν τον Άνζου*
που αδίκησε τον σύντροφό του».

Ο Σάμας που ακούει τη θρηνητική παράκληση του
φιδιού αποφασίζει να τιμωρήσει τον αετό παγιδεύοντας
τον και δίνει εντολές στο φίδι:
«Πήγαινε στο μονοπάτι, πέρασε το βουνό
Όπου εγώ, ο Σάμας,
έχω δέσει έναν άγριο ταύρο για σένα εκεί.
Άνοιξε τα σωθικά του*
και κάθισε μέσα στο στομάχι του.
Διάφορα πουλιά θα κατέβουν από τον ουρανό
να φάνε τη σάρκα.
Ο αετός θα κατέβει μαζί τους,
αφού δεν θα ξέρει τον κίνδυνο[…]
Θα εισδύσει στο μέσα μέρος των σπλάχνων
(Τότε) πρέπει να τον αρπάξεις από το φτερό
Κόψε το φτερό του, φτερά και φτερούγα
Μάδησε τον και ρίξε τον σε ένα απύθμενο πηγάδι.
Άστον να πεθάνει εκεί από πείνα και δίψα».
Όταν ο αετός είδε τα άλλα πουλιά να τρώνε τις σάρκες
του ταύρου ξεγελάστηκε και κατέβηκε να φάει κι αυτός
παρά τις σοφές προειδοποιήσεις του νεαρού
αετόπουλου που τον ικέτευε, για μια φορά ακόμη, να μην το κάνει. Έτσι, πολύ σύντομα καταλήγει στο χάος του πηγαδιού με σπασμένες τις φτερούγες του. Από εκεί μέσα αρχίζει, μετανιωμένος, να κλαίει και να παρακαλεί τον Σάμας να τον συγχωρήσει:
«Πρέπει να πεθάνω στο πηγάδι;
Ποιος (θα) ξέρει πως είναι η τιμωρία σου,
που κουβαλώ;
Σώσε τη ζωή μου για μένα τον αετό
για να διαλαλήσω τη φήμη σου
στην αιωνιότητα».
Αφού άκουσε αυτά ο Σάμας αποκρίνεται:
«Είσαι απαίσιος και έχεις πικράνει την ψυχή μου.
Έκανες πράξη ασυγχώρητη, απεχθή για τους θεούς.
Πεθαίνεις, και δεν θα έρθω κοντά σου
Αλλά ένας άνθρωπος που σου στέλνω,
έρχεται. Άστον να σε βοηθήσει».

Ο άνθρωπος που στέλνει ο Σάμας είναι ο Ετάνα που καθημερινά κάνει θυσίες ζώων και παρακαλεί τον Σάμας για ένα μόνο πράγμα:
«Ω, Σάμας, χάρηκες τα καλύτερα κομμάτια
των αρνιών μου
Η γη ποτίστηκε με το αίμα τους
Έχω τιμήσει τους θεούς και σεβάστηκα
τα πνεύματα των νεκρών
Οι ονειροκρίτες* χρησιμοποίησαν τέλεια
το θυμίαμα μου.
Άφησε τη λέξη να βγει από το στόμα σου
και δώσε μου το φυτό της γέννησης.
Απομάκρυνε την ντροπή μου και
δώσε μου έναν γιο.»
Για να πραγματοποιήσει την επιθυμία του, ο Σάμας,
στέλνει τον Ετάνα να βρει το πηγάδι που ήταν
φυλακισμένος ο αετός και να τον απελευθερώσει.
«Βρες ένα πηγάδι, και κοίταξε προσεκτικά αυτό που
είναι μέσα.Ένας αετός είναι εγκαταλειμμένος εκεί κάτω.
Αυτός θα σου δείξει το φυτό της γέννησης».

Η τρίτη πινακίδα του μύθου αρχίζει με τον Ετάνα που βρίσκει το πηγάδι και απελευθερώνει τον αετό. Αφού γιατρεύει τις πληγωμένες φτερούγες του, τού ζητά να του βρει το φυτό της γέννησης. Ο αετός παίρνει τον Ετάνα στην πλάτη του και πετά πάνω από τα βουνά φτάνοντας ως τον ουρανό όμως πουθενά δεν βρίσκει το φυτό. Εν τω μεταξύ ο Ετάνα καθώς αποκοιμιέται στην πλάτη του αετού βλέπει τρία όνειρα που τον υποχρεώνουν να ζητήσει από τον αετό να τον πάει πίσω στην πόλη του, την Κις. Δυστυχώς το τελευταίο απόσπασμα της πινακίδας είναι κατεστραμμένο και δεν γνωρίζουμε τι απέγινε στη συνέχεια. Συμπεραίνεται όμως πως ο Ετάνα βρίσκει τελικά το φυτό της γέννησης και πραγματοποιεί τη μεγάλη του επιθυμία αφού στον κατάλογο των βασιλέων του Σουμέρ αναγράφεται ένας βασιλιάς με το όνομα «Μπαλί» που αναφέρεται ως ο διάδοχος του Ετάνα.

Από Βάσω Μαγγανάρη

ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: *Ο Άνζου ήταν ο έμπιστος κλειδοκράτορας των θυρών του ανακτόρου του Ενλίλ και αυτός ο οποίος τον πρόδωσε.

*Στην Μεσοποταμία ήταν αρκετά διαδεδομένη η παρατήρηση των σπλάχνων των ζώων από μάντεις και εξορκιστές για την πρόβλεψη των μελλούμενων, την εξήγηση των ονείρων και των μετεωρολογικών φαινομένων. Για τους ίδιους λόγους, επίσης, παρατηρούσαν τους σχηματισμούς του λαδιού πάνω στο νερό, τους σχηματισμούς του καπνού από το λιβάνι και τη συμπεριφορά των πουλιών και των ζώων, κυρίως αυτών που ζούσαν κοντά στις πύλες και τους περιβόλους των ναών. (Μύθοι της Μεσοποταμίας, Henrietta Mc Call)

*Σαμάς: Ήταν η Βαβυλωνιακή ονομασία του θεού ήλιου που σημαίνει «μπρος στον ήλιο». Ο θεός Ούτου για τους Σουμέριους.

ΠΗΓΕΣ: ΣΟΥΜΕΡΙΑΚΟΙ ΜΥΘΟΙ, Απόδοση Αύρα Ward Εκδόσεις Ερμής
ΜΥΘΟΙ ΤΗΣ ΜΕΣΟΠΟΤΑΜΙΑΣ, Henrietta Mc Call, Εκδόσεις Παπαδήμα
Φωτογραφία δημοσίευσης από: ΜΥΘΟΙ ΤΗΣ ΜΕΣΟΠΟΤΑΜΙΑΣ, Henrietta Mc Call, Εκδόσεις Παπαδήμα

The Mythologists

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ