Παιδόφιλοι στο διαδίκτυο: πως χειραγωγούν και αποπλανούν τα παιδιά (online grooming)

«Γεια σου! Είμαι παιδόφιλος και επικοινωνώ μαζί σου με σκοπό να συναντηθούμε από κοντά και να σε εκμεταλλευτώ σεξουαλικά».
Η παραπάνω δήλωση είναι πράγματι σοκαριστική αλλά εάν ο παιδόφιλος στην προσπάθεια προσέγγισης του υποψήφιου θύματος μέσω διαδικτύου ακολουθούσε τη συγκεκριμένη τακτική, οι πιθανότητες να συνέχιζε το παιδί την επαφή και να τον συναντούσε σε πραγματικό χώρο και χρόνο, θα ήταν ελάχιστες.

Τι συμβαίνει όμως όταν η επικοινωνία από μέρους του βασίζεται στην υιοθέτηση μιας στρατηγικής, καλά σχεδιασμένης, περιλαμβάνοντας ένα σύνολο θετικών στην αρχή συμπεριφορών, με στοιχεία κακοποίησης που εμφανίζονται σταδιακά ξαφνιάζοντας το παιδί αλλά όχι σε τέτοιο βαθμό, ώστε να ενεργοποιήσουν την άμεση αντίδρασή του για τον επικείμενο κίνδυνο;

Online Grooming

Ο λόγος για το onlinegrooming, δηλαδή τη διαδικασία αποπλάνησης κατά την οποία ο παιδόφιλος, μέσα από τη χρήση διαδικτυακών επικοινωνιακών εργαλείων και την υιοθέτηση διαφορετικών προτύπων συμπεριφοράς, επιδιώκει να αναπτύξει μια σχέση εμπιστοσύνης με το παιδί, αποσκοπώντας ορισμένες φορές σε μυστική συνάντηση μαζί του, αποτέλεσμα της οποίας μπορεί να είναι η τέλεση ασελγών πράξεων σε βάρος του ή/και η παραγωγή και συλλογή σχετικού πορνογραφικού υλικού.

Στο σημείο αυτό είναι απαραίτητο να διευκρινιστεί, ότι παιδόφιλος είναι ο ενήλικος που νιώθει σεξουαλική διέγερση και αναπτύσσει σεξουαλικές φαντασιώσεις με ανήλικα παιδιά. Από τη στιγμή όμως που επιδιώξει να έλθει σε σεξουαλική επαφή με ανήλικο, πραγματοποιώντας τις αρρωστημένες ερωτικές του φαντασιώσεις, είναι παιδεραστής. Στη συνέχεια του άρθρου χρησιμοποιούνται εναλλάξ οι έννοιες «ανήλικος», «παιδί» και «θύμα», χωρίς να γίνεται αναφορά σε αγόρι ή κορίτσι, δεδομένου ότι κινδυνεύουν να θυματοποιηθούν όλα τα παιδιά, ανεξαρτήτως φύλου.

Πράγματι η διαδικασία της αποπλάνησης μέσω διαδικτύου (onlinegrooming) είναι πιθανό να μην καταλήξει σε διαπροσωπική συνάντηση μεταξύ δράστη και θύματος, αλλά ακόμα και στην περίπτωση αυτή, η επαφή με τον παιδόφιλο είναι εξίσου τραυματική για το παιδί. Απαραίτητο εργαλείο λοιπόν για τη διαχείριση του υπάρχοντος κινδύνου είναι η ενημέρωση γονέων και παιδιών, μέρος της οποίας αποτελεί και η αποκάλυψη των μεθόδων που χρησιμοποιούν οι παιδόφιλοι και οι παιδεραστές για να παγιδεύσουν τα θύματά τους.

Η παιδοφιλία πριν την εξάπλωση του διαδικτύου

Πριν από την εξέλιξη της πληροφορικής τεχνολογίας και την ευρεία εξάπλωση του διαδικτύου οι παιδόφιλοι αποσκοπώντας να αποκτήσουν πρόσβαση σε θύματα, συνήθιζαν να βρίσκονται σε χώρους όπου συχνάζουν παιδιά, να πλησιάζουν κατά την κρίση τους το περισσότερο ευάλωτο, ορισμένες φορές και την οικογένειά του και μέσα από τη διαδικασία του grooming να επιδιώκουν τη χειραγώγηση αυτών, για την πραγματοποίηση των ερωτικών τους φαντασιώσεων.

Η παιδοφιλία στην εποχή της ψηφιακής εποχής

Στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή οι παιδόφιλοι εκμεταλλεύονται τις νέες ευκαιρίες για πρόσβαση και προσέγγιση σε υποψήφια θύματα, δεδομένης της κατάργησης των φυσικών ορίων και της διατήρησης της ανωνυμίας, αφού πλέον είναι δυνατό να πλησιάσουν ευκολότερα ένα μεγάλο αριθμό παιδιών συγχρόνως και χωρίς τον κίνδυνο της αποκάλυψής τους από γονείς και ενήλικους. Αρκεί να παρίστανται σε διαδικτυακούς τόπους που συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον των ανηλίκων, όπως είναι τα διαδικτυακά παιχνίδια (onlinegames), οι διαδικτυακοί τόποι ανεύρεσης εργασίας που απευθύνονται σε παιδιά (μόντελινγκ) και τα ανοιχτά δωμάτια επικοινωνίας (chatrooms).

Δεν αποκλείεται βέβαια η πρώτη επαφή μεταξύ θύτη και θύματος να γίνει μέσω των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. Facebook, MySpace, Twitter) ή των υπηρεσιών ανταλλαγής μηνυμάτων (MSN) αν και σε αρκετές περιπτώσεις τα παραπάνω μέσα, όπως άλλωστε τα κινητά τηλεφώνα και τα tablets, χρησιμοποιούνται εφόσον ο παιδόφιλος έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη του παιδιού και το έχει πείσει να του αποκαλύψει όνομα, σύνδεση με τυχόν άλλους λογαριασμούς που διατηρεί στο διαδίκτυο, διεύθυνση σπιτιού και αριθμό τηλεφώνου.

Γενικά χαρακτηριστικά του online grooming

Το διαδικτυακό grooming μπορεί να κρατήσει από μερικά λεπτά έως αρκετά χρόνια. Ο παιδόφιλος συνήθως δεν αποκαλύπτει την πραγματική του ηλικία και χρησιμοποιεί ψευδώνυμο, χωρίς να αποκλείεται όμως το γεγονός να συστηθεί και ως ενήλικος. Χαρακτηριστικά της «γοητείας» που ασκεί στο παιδί είναι η εξοικείωση και η άριστη χρήση του λεξιλογίου, ανάλογο της ηλικίας του θύματος που προσεγγίζει, καθώς και οι γνώσεις που έχει φροντίσει να αποκτήσει για τις τάσεις της νεανικής και καλλιτεχνικής μόδας.

Το σημαντικότερο όμως όπλο στα χέρια του είναι οι πληροφορίες για τις ιδιαίτερες προτιμήσεις και τα ενδιαφέροντα του θύματος-στόχου, που συγκεντρώνει παρατηρώντας, είτε τις συζητήσεις που συμμετέχει το παιδί εκφράζοντας την άποψή του στα δημόσια δωμάτια επικοινωνίας (chatrooms), είτε τις αναρτήσεις και τα likes που κάνει στο προσωπικό του προφίλ. Ο παιδόφιλος λοιπόν βασισμένος σε αυτές, ανοίγει θεματικές συζητήσεων με υποτιθέμενα κοινά ενδιαφέροντα ή προγραμματίζει την παροχή δώρων, που θα προκαλέσουν τον ενθουσιασμό του παιδιού.

Η αρχική επικοινωνία σπάνια κινεί υποψίες, αφού ο δράστης δεν ανοίγει τα χαρτιά του έως ότου σιγουρευτεί ότι έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη του ανηλίκου.

Τα ανώδυνα θέματα θα διαδεχτούν άμεσες ερωτήσεις με υπονοούμενα σεξουαλικού περιεχομένου σε μια προσπάθεια αναζωπύρωσης της φυσικής περιέργειας του παιδιού για το σεξ. Η περιγραφή μιας φαντασίωσης, η αφήγηση της ιστορίας ενός υποθετικού προσώπου ή η παρουσίαση φωτογραφικού πορνογραφικού υλικού αποσκοπούν στη δοκιμασία των ορίων του παιδιού, σε σημείο που εάν υπάρξει αρνητική αντίδραση από αυτό, ο παιδόφιλος ίσως προσποιηθεί ότι δεν το εγκρίνει, συνεχίζοντας την υιοθέτηση των τακτικών χειραγώγησης για την περαιτέρω ενίσχυση της μεταξύ τους σχέσης και τον εγκλωβισμό του θύματος.

Παρόλο που τα στάδια του διαδικτυακού grooming δεν είναι πάντα ευδιάκριτα και τόσο η ακολουθούμενη σειρά τους όσο και η χρονική διάρκεια, η μορφή τους και οι τακτικές που υιοθετούνται στο καθένα από αυτά, ποικίλουν στην κάθε περίπτωση, ανάλογα με τις επιδιώξεις του παιδόφιλου και τις αντιδράσεις του ανηλίκου, είναι σημαντικό να δοθεί μια γενική εικόνα για τη διαδικασία που ακολουθείται από τους παιδόφιλους που αποσκοπούν στην αποπλάνηση και σεξουαλική εκμετάλλευση των ανήλικων θυμάτων.

Τα στάδια του onlinegrooming

Στάδιο της δημιουργίας φιλίας

Πρόκειται για την αρχική γνωριμία μεταξύ ανηλίκου και παιδόφιλου και όπως στο πλαίσιο του ξεκινήματος μιας φιλίας, πραγματοποιούνται συζητήσεις για θέματα συναφή με το ανοιχτό δωμάτιο επικοινωνίας (chatroom) ή το διαδικτυακό παιχνίδι. Ορισμένες φορές με πρωτοβουλία του ενηλίκου η επικοινωνία από το δημόσιο δωμάτιο επικοινωνίας μεταφέρεται σε έναν ιδιωτικό χώρο συνομιλίας, που λειτουργεί παράλληλα στους συγκεκριμένους διαδικτυακούς τόπους, θέτοντας σε εφαρμογή το σχέδιο για τη χειραγώγηση του θύματος. Στο παρόν στάδιο επίσης ανταλλάσσονται πληροφορίες για τα προσωπικά στοιχεία του καθενός (όπως όνομα, τοποθεσία διαμονής, ηλικία) και εφόσον ο ανήλικος ανταποκριθεί θετικά στις γενικού περιεχομένου ερωτήσεις, ο παιδόφιλος ενδεχομένως ζητήσει από το παιδί να συνδεθούν μέσω άλλων προσωπικών διαδικτυακών λογαριασμών.

Στάδιο της διαμόρφωσης δεσμού

 Η βασική επιδίωξη του δράστη είναι η διαμόρφωση μιας ιδιαίτερης σχέσης με τον ανήλικο, που θα αποτελέσει και το προπύργιο για τα επόμενα στάδια. Οι συνομιλίες πλέον εξελίσσονται και αφορούν θέματα που απασχολούν άμεσα το παιδί, όπως για παράδειγμα ποια είναι τα ενδιαφέροντα και οι δραστηριότητές του, καθώς και τυχόν προβληματισμοί που έχει αναπτύξει γύρω από το σχολείο και την οικογένεια. Κάθε ερώτηση που απευθύνεται στον ανήλικο αποσκοπεί στη δημιουργία της ψευδαίσθησης, ότι ο κακοποιός δείχνει πραγματικό ενδιαφέρον για τα προβλήματά του, τον κατανοεί και είναι ο καλύτερός του φίλος.

Στάδιο της αποτίμησης του κινδύνου

Στο στάδιο αυτό ο παιδόφιλος προσπαθεί να αποτιμήσει το βαθμό του κινδύνου για ενδεχόμενη αποκάλυψη της μεταξύ τους επικοινωνίας από τους γονείς ή άλλους ενήλικους, εκμαιεύοντας πληροφορίες από το παιδί για την τοποθεσία του υπολογιστή και την πιθανότητα να υπάρχουν άλλα άτομα, που να έχουν από κοινού πρόσβαση σε αυτόν.

Στάδιο της αποκλειστικότητας

Στη συνέχεια ο δράστης προσπαθεί να κερδίσει εξολοκλήρου την εμπιστοσύνη του και να πρωταγωνιστήσει στη ζωή του, φροντίζοντας παράλληλα να τον απομακρύνει από τους γονείς, τους διαδικτυακούς και πραγματικούς φίλους, μέσα από την υιοθέτηση ποικίλων χειριστικών συμπεριφορών, επικρίνοντας τις συμπεριφορές τους «εγώ δε θα στο έκανα ποτέ αυτό» ή επιβάλλοντάς στο παιδί να  βρίσκεται για μεγάλο χρονικό διάστημα συνδεδεμένος διαδικτυακά και να επικοινωνεί μαζί του. Προσποιείται ότι είναι ο μοναδικός που τον καταλαβαίνει και ότι στο πλαίσιο μιας ιδιαίτερης σχέσης, όπως η δική τους, που στηρίζεται στον αμοιβαίο σεβασμό, την εμπιστοσύνη και την αγάπη, είναι απαραίτητο να παραμείνει κρυφή από όλους τους άλλους, με απώτερο σκοπό την εξασφάλιση της μυστικότητας της επικοινωνίας που έπεται. 

Σεξουαλικό στάδιο

Από το «μπορείς να μου μιλήσεις για οτιδήποτε» μέχρι το «εγώ θα στα μάθω όλα» προσποιείται την αδελφή ψυχή του παιδιού και επιδιώκει να ρίξει τις άμυνές του και να προετοιμάσει το έδαφος για την έναρξη συζητήσεων με θέμα το σεξ. Αρχικά ο παιδόφιλος θέτει φαινομενικά αθώα ερωτήματα στον ανήλικο, όπως π.χ αν έχει φιλήσει ποτέ κάποιον ή κάποια ή αν έχει αγγίξει ποτέ τον εαυτό του. Ακολουθεί εκτενής λόγος για τις σεξουαλικές δραστηριότητες, ώστε ο ανήλικος να νιώσει οικειότητα, ενώ παράλληλα μετρώνται τα όριά του, αφού η όποια αντίδρασή του καθορίζει και τη συνέχεια της επικοινωνίας.

Σε περίπτωση αρνητικής του αντίδρασης, ο παιδόφιλος επικαλείται, είτε την ιδιαιτερότητα της σχέσης τους που βασίζεται στην εμπιστοσύνη, είτε τη δυνατότητα που παρέχεται στον ανήλικο μέσα από την επαφή μαζί του να αποκτήσει γνώση για τα θέματα της σεξουαλικότητας, με την υπόσχεση ότι θα γίνει περιζήτητος εραστής ή ερωμένη.

Ορισμένες φορές ακολουθεί η αποκάλυψη της ερωτικής φαντασίωσης εκ μέρους του ενηλίκου και δεν αποκλείεται η τέλεση κυβερνοσέξ (cybersex), στιγμές από το οποίο πιθανόν καταγράφονται από οπτικοακουστικά μέσα.  Για την άρση οιωνδήποτε επιφυλάξεων του παιδιού, ο παιδόφιλος επιδεικνύει σε αυτό φωτογραφίες με σεξουαλικές περιπτύξεις μεταξύ ενηλίκων και παιδιών, παρουσιάζοντάς το ως κάτι φυσιολογικό και αποδεκτό.

Τελευταίο στόχο αποτελεί ο καθορισμός της μυστικής συνάντησης μεταξύ δράστη και θύματος, που επιβάλλεται είτε μέσω απειλών για τη ζωή τη δική του και της οικογένειάς του ή την αποκάλυψη της καταγεγραμμένης από οπτικοακουστικά μέσα, εικονικής σεξουαλικής πράξης, σε γονείς και φίλους, είτε μέσω συναισθηματικού εκβιασμού, όπου ο ενήλικος χρησιμοποιεί την ιδιαιτερότητα της σχέσης τους και τον κίνδυνο τη διάλυσής της σε περίπτωση αποκάλυψής της.

Από τα παραπάνω προκύπτει, ότι πρόκειται για μια διαδικασία προσεκτικά οργανωμένη που βασίζεται σε τακτικές χειραγώγησης, πάνω στις οποίες οι παιδόφιλοι  έχουν φροντίσει να εξασκηθούν και να γίνουν άριστοι χρήστες.

Η ανάγκη των παιδιών για επικοινωνία και αποδοχή, σε συνδυασμό με τη φυσική περιέργεια και τη μειωμένη αντίληψη του κινδύνου, ως χαρακτηριστικά του νεαρού της ηλικίας τους, αφήνει ανοιχτό ένα «παράθυρο» για τους κακοποιούς, που καλούνται από τη μεριά τους να «κλείσουν» οι γονείς και οι σημαντικοί άλλοι, όχι τόσο ασφαλίζοντας με λογισμικά προγράμματα φιλτραρίσματος τους υπολογιστές, όσο μέσα από τη διαμόρφωση λειτουργικών σχέσεων με τα παιδιά, μέσα σε ένα κλίμα άνευ όρων αγάπης, αποδοχής και επικοινωνίας. 

Η εύρεση ενός μαγικού φίλτρου που θα εξάλειφε κάθε κίνδυνο, όπως στον πραγματικό έτσι και στον διαδικτυακό κόσμο είναι ουτοπία. Το έγκλημα υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει σε κάθε οργανωμένη κοινωνία και είναι γνωστό ότι με τη διαδεδομένη χρήση του διαδικτύου παιδεραστές και παιδόφιλοι ανακαλύπτουν νέους τρόπους για τη διάπραξη των εγκληματικών τους πράξεων. Από τη μία λοιπόν θα ήταν εξαιρετικά αφελής η προσπέραση των προειδοποιήσεων της ελληνικής αστυνομίας και άλλων ειδικών επιστημόνων, με την υιοθέτηση της λανθασμένης πεποίθησης, ότι κάτι τέτοιο αποκλείεται να συνέβαινε σε παιδί του οικογενειακού μας περιβάλλοντος, αλλά και εξαιρετικά δυσλειτουργική η καταφυγή σε αδικαιολόγητους παραλογισμούς, απαγορεύοντας στα παιδιά τη χρήση του διαδικτύου.

Ο διαδικτυακός κόσμος είναι πραγματικά υπέροχος με πολλαπλά οφέλη και όπως αναφέρει ο Διευθυντής της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος Κος Παπαπροδρόμου Γιώργος «οι κανόνες είναι ότι δεν υπάρχουν κανόνες. Αυτό που ισχύει σήμερα, αλλάζει σε μία ώρα ή ένα λεπτό…Οι συμβουλές βεβαίως έχουν τον κανόνα που τηρούμε και εκτός σπιτιού. Όπως δεν εμπιστευόμαστε αγνώστους, δεν τους συναντάμε και δεν τους μιλάμε, αυτά ισχύουν και στο ιντερνέτ».

Βιβλιογραφία

Black P. J.,Wollis M., Woodworth M., Hancock J. T., “A linguistic analysis of grooming strategies of online child sex offenders: Implications for our understanding of predatory sexual behavior in an increasingly computer-mediated world”,  Child Abuse & Neglect, 44, 2015, pp. 140-149

Davidson J., Grove-Hills J., Bifulco A., Gottschalk P., Caretti V., Pham T., Webster S., “Online abuse: Literature Review and Policy context”, Prepared for the European Commission Safer Internet Plus Programme, 2011

O’ Connell R., “A typology of child cybersexploitation and online grooming practices”, Cyberspace Research Unit, University of Central Lancashire, 2003

Online Grooming of Children for Sexual Purposes, Model Legislation & Global Review, International Centre for Missing & Exploited Children, First Edition, 2017

http://www.ncdoj.gov/Top-Issues/Internet-Safety/Protect-Kids-on-theInternet/Online-Predators/The-Grooming-Process.aspx

Παπανής Ε., Γιαννακού Ε., Μακρογιώργου Λ. Ε., Παιδοφιλία και Διαδίκτυο: Αποτελέσματα Κοινωνικής Έρευνας, 2008, διαθέσιμο στο http://epapanis.blogspot.gr/2008/11/blog-post_17.html 

Αρθρογράφος: Γιώτα Μακρυσοπούλου

e-psychology

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ