Νευροδιαβιβαστές : Οι χημικοί αγγελιοφόροι του εγκεφάλου

Tα νευρικά κύτταρα συνδέονται το ένα με το άλλο με συνάψεις .  Όταν το φορτίο φθάνει σε μια σύναψη, μπορεί να πυροδοτήσει την απελευθέρωση μικροσκοπικών εκρήξεων  χημικών που ονομάζονται νευροδιαβιβαστές.

Σήματα από διαμορφωμένες μνήμες και σκέψεις κινούνται μέσα σε  νευρικά κύτταρα  σαν  μικρό ηλεκτρικό φορτίο. Οι νευροδιαβιβαστές απελευθερώνονται από ένα κύτταρο στο χώρο μεταξύ αυτού και του αμέσως επόμενου κυττάρου. Αυτό το δεύτερο κύτταρο έχει υποδοχείς (θέσεις) που μπορούν να προσλάβουν αυτές τις χημικές ουσίες (νευροδιαβιβαστές) και να ανταποκριθούν. Οι νευροδιαβιβαστές ταξιδεύουν  μέσω των συνάψεων, μεταφέροντας σήματα σε άλλα κύτταρα. Πιστεύεται ότι ο εγκέφαλος περιέχει αρκετές εκατοντάδες διαφορετικούς τύπους  νευροδιαβιβαστών, που ενεργούν ως  χημικοί αγγελιοφόροι μεταξύ των διαφόρων νευρώνων  του εγκεφάλου.

Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τρόποι για την ταξινόμηση των νευροδιαβιβαστών. Ένας τρόπος είναι η κατανομή τους σε αμινοξέα , πεπτίδια και μονοαμίνες.

Αμινοξέα : Γλουταμινικό ,  ασπαρτικό , D-σερίνη , γ-αμινοβουτυρικό οξύ (GABA), γλυκίνη

Μονοαμίνες και άλλες βιογενείς αμίνες : Ντοπαμίνη (DA), νορεπινεφρίνη ΝΕ, νοραδρεναλίνη NA, επινεφρίνη (αδρεναλίνη), η ισταμίνη , η σεροτονίνη (SE, 5-HT), η μελατονίνη

Άλλοι: ακετυλοχολίνη (ACh),  αδενοσίνη ,  το μονοξείδιο του αζώτου , κ.λπ.

Οι Νευροδιαβιβαστές μπορούν να επηρεάσουν:

τη διάθεση

την όρεξη

το άγχος

τον ύπνο

τον καρδιακό ρυθμό

τη θερμοκρασία

την επιθετικότητα

το φόβο

τη  συμπεριφορά

την ενέργεια

την   ευφορία

τη  χαλάρωση

την  ευδαιμονία

την καλή μνήμη

και πολλά άλλα ψυχολογικά και σωματικά γεγονότα

Θα  ασχοληθούμε με δύο σημαντικούς νευροδιαβιβαστές την ντοπαμίνη και την σεροτονίνη

Ντοπαμίνη

Η ντοπαμίνη είναι ρυθμιστικός νευροδιαβιβαστής του ΚΝΣ, ανήκει στην ομάδα των κατεχολαμινών, συμμετέχει σε πολλές λειτουργίες του εγκεφάλου με σημαντικό ρόλο ,   στη συμπεριφορά και γνωστική λειτουργία, στην εκούσια κίνηση, στα κίνητρα και την ανταμοιβή, στην  αναστολή της παραγωγής προλακτίνης (γαλουχία), τον ύπνο, τη διάθεση, την προσοχή, τη συγκέντρωση και τη μάθηση. Ντοπαμινεργικοί νευρώνες  (δηλαδή, οι νευρώνες στους  οποίους ο κύριος νευροδιαβιβαστής είναι ντοπαμίνη) υπάρχουν κυρίως στην κοιλιακή περιοχή της καλύπτρας (VTA) του μεσεγκεφάλου, στη συμπαγή μοίρα της μέλαινας ουσίας, καθώς και τον τοξοειδή πυρήνα του υποθαλάμου. Η βασική βλάβη στη νόσο Parkinson είναι η απώλεια συγκεκριμένων νευρώνων σε μία περιοχή του εγκεφάλου που λέγεται μέλαινα ουσία και βρίσκεται στο μεσεγκέφαλο. Η ντοπαμίνη που παράγεται από αυτούς τους νευρώνες μεταφέρεται με τις απολήξεις τους σε μία άλλη περιοχή του εγκεφάλου, που ονομάζεται ραβδωτό σώμα και συνδέεται εκεί με τους υποδοχείς της.  Η μέλαινα ουσία και το ραβδωτό σώμα απαρτίζουν μέρος ενός  συστήματος που ονομάζεται Βασικά Γάγγλια, και έχει ως βασικό ρόλο την  ρύθμιση της κινητικότητας, έτσι ώστε αυτή να γίνεται με πιο αυτοματοποιημένο τρόπο.  Με την απώλεια των νευρώνων της μέλαινας ουσίας και των νευρικών τους απολήξεων, δημιουργείται έλλειμμα μεταβίβασης του σήματος μέσω ντοπαμίνης, με αποτέλεσμα την κινητική δυσλειτουργία.

Σεροτονίνη το μόριο της καλής διάθεσης και ευτυχίας

Η σεροτονίνη είναι η χημική ουσία που ηρεμεί το σώμα μας  που μας χαρίζει ευθυκρισία, την δυνατότητα να διαχωρίζουμε το φανταστικό απ’το πραγματικό, το λάθος από το σωστό, το να συμπαθούμε ή ν’αντιπαθούμε, να αγαπάμε η μισούμε τους ανθρώπους βάσει της εικόνας που αυτοί μας δίνουν. Ανήκει και αυτή στην οικογένεια των μονοαμίνων και συγκεκριμένα των ινδολαμίνων. Σημαντικές ποσότητες σεροτονίνης ανευρίσκονται στο ανώτερο εγκεφαλικό στέλεχος και ιδιαίτερα στη γέφυρα και τον προμήκη μυελό. Η σεροτονίνη ευθύνεται για την ηρεμία, τη χαλάρωση και την ευδαιμονία. Ενδεχόμενη ανισορροπία μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα συμπεριφοράς, όπως υπερδραστηριότητα ή βία.  Η έλλειψή της προκαλεί νευρώσεις σαν τους ιδεοψυχαναγκασμούς(OCD), κατάθλιψη, διαταραχές του ύπνου, μειωμένη κριτική ικανότητα. Φάρμακα που επηρεάζουν τα επίπεδα σεροτονίνης είναι το LSD το οποίο προκαλεί παραισθήσεις, τα SSRIs που είναι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης και το Ecstacy που καταστρέφει τις λεπτές απολήξεις της σεροτονίνης.

Η σεροτονίνη προέρχεται από τα το αμινοξύ τρυπτοφάνη. Η τρυπτοφάνη αρχικά μετατρέπεται σε 5-υδροξυτρυπτοφάνη και αυτή με τη σειρά της αποκαρβοξυλιώνεται σε σεροτονίνη. Η ντοπαμίνη προέρχεται από τα το αμινοξύ τυροσίνη που μετατρέπεται σταδιακά σε L-Dopa, ντοπαμίνη και νοραδρεναλίνη. Στην εικόνα φαίνονται και οι καταλυτικές επιδράσεις για τις μετατροπές αυτές.

Αιτίες για  ανισορροπία  των νευροδιαβιβαστών
Κακή διατροφή π.χ. διατροφή χαμηλή σε πρωτεΐνες και ακόρεστα λιπαρά και υψηλή σε σάκχαρα και κορεσμένα λίπη Υπερβολική χρήση αλκοόλ ή χρήση ναρκωτικών Ανεπάρκεια θρεπτικών ουσιών Ορισμένα φάρμακα Χρόνια σωματική και συναισθηματική πίεση Ιατρικές  καταστάσεις,  όπως ο διαβήτης, θυρεοειδοπάθειες ,  καρδιαγγειακές παθήσεις. Περιοριστικές δίαιτες Γενετικές καταστάσεις Μεταβολικές διαταραχές	Τοξικότητα μετάλλων Πεπτικά προβλήματα Αλλεργίες Χημικά & ευαισθησίες σε τρόφιμα Υψηλό stress ή  ψυχολογικά τραύματα Η έλλειψη ύπνου Ιοί και λοιμώξεις Η έλλειψη ή η υπερβολική άσκηση Ορμονικές διαταραχές Ελλείψεις σε απαραίτητα λιπαρά οξέα Υπερβολικά καθιστικός τρόπος ζωής

Ο καλλίτερος τρόπος για ενδυνάμωση του συστήματος των νευροδιαβιβαστών είναι η ξεκούραση, ο καλός ύπνος, και η  παραδοσιακή Μεσογειακή Διατροφή που μπορεί να περιγραφεί με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

• Άφθονες φυτικές ίνες (φρούτα, λαχανικά, ψωμί/δημητριακά ολικής άλεσης, πατάτες, όσπρια, καρποί).
• Ελάχιστα επεξεργασμένα προϊόντα,
• Γαλακτοκομικά προϊόντα  καθημερινά σε μικρές έως μέτριες ποσότητες,
• Ψάρια και πουλερικά σε μέτριες ποσότητες,
• Κόκκινο κρέας σε μικρές ποσότητες,
• Ελαιόλαδο ως κύρια πηγή λιπαρών που περιέχουν πολυακόρεστα λιπαρά οξέα.

Συμπληρωματικό μέρος της Μεσογειακής Διατροφής είναι η τακτική άσκηση (αθλητισμός, γυμναστική ή οποιασδήποτε μορφής κίνηση).

H Καφεΐνη λειτουργεί ως διεγερτικό του κεντρικού νευρικού συστήματος, αυξάνοντας τα επίπεδα της ντοπαμίνης. Σε μικρές ποσότητες, βελτιώνει τις πνευματικές ικανότητες, γιατί προκαλεί εγρήγορση και ελαττώνει το αίσθημα κόπωσης.  Η υπερβολική κατανάλωσή της, όμως, ενοχοποιείται για εκδηλώσεις νευρικότητας, άγχους και αϋπνίας

Η νικοτίνη συνδέεται στους νικοτινικούς χολινεργικούς υποδοχείς που υπάρχουν κυρίως στο φλοιό, το θάλαμο, στην κοιλιακή περιοχή της καλύπτρας και στο επιχείλιο σύστημα. Η διέγερση των υποδοχέων αυτών προκαλεί απελευθέρωση μιας ποικιλίας νευροδιαβιβαστών, μεταξύ των οποίων: ακετυλχολίνη, νορεπινεφρίνη, ντοπαμίνη, σεροτονίνη και β-ενδορφίνη. Επίσης, έκκριση ορμονών όπως: προλακτίνη, αυξητική ορμόνη, ACTH. Η απελευθερούμενη ακετυλχολίνη δρα στους ντοπαμινεργικούς νευρώνες της μεσοεπιχείλιας ντοπαμινεργικής οδού και προκαλεί την απελευθέρωση ντοπαμίνης στους μετασυναπτικούς D2 υποδοχείς του επιχείλιου συστήματος. Η ντοπαμινεργική αυτή δράση αποτελεί την κοινή τελική οδό  διά της οποίας προκαλείται ευχαρίστηση από τη χρήση όλων των ψυχοτρόπων εθιστικών ουσιών (αλκοόλ, οπιοειδή, κοκαΐνη, ινδική κάνναβις κ.α.).

Το αλκοόλ συνδέεται  άμεσα με τους υποδοχείς της ακετυλοχολίνης, της σεροτονίνης, GABA, καθώς και τους υποδοχείς NMDA για το γλουταμινικό οξύ. Το αλκοόλ βοηθά επίσης  στην αύξηση  της απελευθέρωσης της ντοπαμίνης, με μια διαδικασία που δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητή, αλλά που φαίνεται να περιλαμβάνει περιορισμό της δραστηριότητας του ενζύμου που διασπά  τη ντοπαμίνη .

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Molecular Expressions Photo Gallery: The Neurotransmitter Collection
• Brain Neurotransmitters
• Endogenous Neuroactive Extracellular Signal Transducers
• brain explorer website
• wikibooks cellular neurobiology
• Chamberlin, S. L., and B. Narins. 2005. The Gale Encyclopedia of Neurological Disorders. Detroit: Thomson Gale. ISBN 078769150X

• Hucho, Ferdinand. 1993. Neurotransmitter Receptors. New Comprehensive Biochemistry, v. 24. Amsterdam [Netherlands]: Elsevier. ISBN 0444899030
• King, M. W. 2006. Biochemistry of nerve transmission. Indiana University School of Medicine. Retrieved June 14, 2007.
• http://www.greek-health.gr/

eliaskanellopoulos

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ