Σεξουαλική παρενόχληση στο οικογενειακό περιβάλλον: το μεγάλο μυστικό

Η οικογένεια και ο στενός οικογενειακός περίγυρος είναι κάτι που διαχρονικά θεωρείται πολύτιμο, επιθυμητό  και ύψιστο ιδανικό  για πάρα πολλούς ανθρώπους. Ένα αποτέλεσμα αυτής της θεώρησης είναι το να αντιμετωπίζεται σαν ένα «άβατον», όπου τίποτα δεν εισχωρεί και τίποτα δεν διαφεύγει. Αυτό λοιπόν το «άβατον» κάνει τελείως ανέφικτη την προσπάθεια να δοθούν επισήμως τα ποσοστά της σεξουαλικής παρενόχλησης, που συμβαίνει στο οικογενειακό περιβάλλον.

Τι σημασία όμως έχει η επίσημη καταγραφή, αφού η πραγματικότητα , η οποία είναι  καταγεγραμμένη μέσα στην μνήμη των ανθρώπων δίνει μια εικόνα ακόμα και για την στατιστική πολύ ζοφερή. Ο αριθμός των ανθρώπων -κυρίως γυναικών- που στην παιδική ηλικία έχουν δεχθεί σεξουαλική παρενόχληση από κάποιον ενήλικο του ευρύτερου οικογενειακού περιβάλλοντος, είναι απίστευτα υψηλός.

Πριν προχωρήσω θα ήταν χρήσιμο να δώσω έναν ορισμό της σεξουαλικής παρενόχλησης: Σεξουαλική παρενόχληση είναι οποιαδήποτε κίνηση γίνεται χωρίς την επιθυμία του άλλου ανθρώπου προς το σώμα του, η οποία είναι εμπρόθετη και στοχεύει στην σεξουαλική-ερωτική ικανοποίηση αυτού που ενεργεί πάνω σ’αυτό το σώμα.

Αν σε αυτόν τον ορισμό προσθέσουμε και το ότι τα παιδιά δεν έχουν σεξουαλική ωρίμανση και επομένως δεν έχουν  δομημένες σεξουαλικές επιθυμίες καταλαβαίνουμε πόσο εύκολα μπορεί το σώμα τους να αισθανθεί ότι παραβιάζεται ή χρησιμοποιείται.

Η γενική αλήθεια είναι πως κάθε σώμα έχει τη δυνατότητα να αισθανθεί ποιό άγγιγμα ή ποιά κίνηση έχει μια πρόθεση που μπορεί να το βλάψει ή να το τραυματίσει, ακόμα κι αν αυτές οι κινήσεις και τα αγγίγματα δεν γίνονται με έκδηλη βία.

Η εσωτερική σοφία του σώματος και οι αισθήσεις που λειτουργούν σε όλες τις ηλικίες αποκωδικωποιούν με ακρίβεια  τις προθέσεις των αγγιγμάτων.

Το θέμα της σεξουαλικότητας είναι και αυτό με κάποιο τρόπο ένα «άβατον». Οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι είναι ένα θέμα που δεν μπορεί ή δεν πρέπει να κουβεντιάζεται ειδικά μέσα στην οικογένεια. Το λανθάνον μήνυμα που έχουν πάρει οι περισσότεροι για την σεξουαλικότητα και ο,τι υπάρχει γύρω από αυτήν είναι ένα θέμα κρυφό, υπαρκτό για όλους αλλά ανείπωτο για τους περισσότερους.

Οι άνθρωποι που αναθρέφονται μέσα σε μια τέτοια αντίληψη αναπτύσσουν ενοχή και ντροπή για το ζήτημα, χωρίς τις περισσότερες φορές να τα συνειδητοποιούν. Συμπορεύονται μαζί με αυτά τα συναισθήματα για την σεξουαλικότητα, αναπτύσσοντας μια επίπλαστη σεμνοτυφία.

Έχουμε λοιπόν δυο κοινωνικές αντιλήψεις  που υπάρχουν στην πλειονότητα των ανθρώπων και επομένως και στις οικογένειες που δημιουργούν, όπου εμφανίζονται τα περιστατικά της σεξουαλικής παρενόχλησης. Σε μια παρένθεση να πω ότι ως οικογενειακό περιβάλλον εννοώ το ευρύτερο περιβάλλον και όχι  μόνο την πυρηνική οικογένεια.

Μια αντίληψη λοιπόν, είναι το «άβατον» της οικογένειας και η δεύτερη είναι η «αμαρτωλή σεξουαλικότητα». Αυτές οι αντιλήψεις καθορίζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό τόσο την γέννηση μιας σεξουαλικής παρενόχλησης όσο και τον τρόπο αντιμετώπισης της. Θα σταθώ αυτή τη φορά στην αντιμετώπιση του περιβάλλοντος πάνω στο ζήτημα της σεξουαλικής παρενόχλησης γιατί αυτή η αντιμετώπιση ορίζει σε μεγάλο βαθμό το πόσο τραυματικά θα καταγραφεί το βίωμα της παρενόχλησης στο θύμα.

Σε μια παρενόχληση παιδιού  υπάρχουν δύο ομάδες ενηλίκων οι οποίοι εμπλέκονται. Η πρώτη ομάδα είναι αυτή των δραστών και η άλλη είναι των υπόλοιπων συγγενών που έχουν να πάρουν θέση στο γεγονός και να  προστατέψουν το παιδί.

Οι δράστες στην αρχή προσπαθούν να πείσουν το παιδί ότι αυτό που κάνουν είναι κάτι ευχάριστο και για το ίδιο. Καταχρώνται με τον πιο άσχημο τρόπο την εμπιστοσύνη ή και την συμπάθεια που μπορεί να τρέφουν τα παιδιά για αυτούς -μην ξεχνάμε ότι είναι κοντινά και γνωστά πρόσωπα- και προσπαθούν να πείσουν τα παιδιά να μην  αντιδράσουν σε ό,τι θα ακολουθήσει διότι αυτοί είναι μεγάλοι και «ξέρουν ότι θα τους αρέσει». Στις περιπτώσεις που τα παιδιά αντιδρούν σε αυτό που δέχονται, τότε μπορεί να αρχίσουν να τα φοβίζουν και να τα απειλούν πως θα τα τιμωρήσουν αν μιλήσουν στους γονείς τους για ο,τι έχει γίνει. Κατάχρηση της θέσης του ενηλίκου με τρόπο εξοργιστικό, αλλά είναι κάτι που περιμένει λίγο πολύ κάποιος από ένα τέτοιο δράστη.

Βέβαια, επηρεάζουν το θύμα σε τρεις βασικούς άξονες.

1. Δημιουργούν τραυματικό φόβο με την ενέργεια τους.

2. Κάνουν τα παιδιά να ντρέπονται για την σωματική τους υπόσταση.

3. Τους δημιουργούν σύγχυση καθώς προσπαθούν να τα πείσουν ότι είναι ευχάριστο κάτι που τα ίδια βιώνουν σαν δυσάρεστο.

Θα μπορούσαμε να πούμε πάρα πολλά για τις συνέπειες μια τέτοιας ενέργειας πάνω στα θύματα , αλλά θα ήθελα  στο παρόν άρθρο να φωτίσω περισσότερο την συμπεριφορά των υπόλοιπων ενηλίκων.

Οι γονείς λοιπόν και υπόλοιποι ενήλικες συγγενείς στις περιπτώσεις που τα παιδιά λένε τι τους έχει συμβεί -δυστυχώς υπάρχουν και πολλές περιπτώσεις που τα παιδιά κρατάνε εφτασφράγιστο μυστικό αυτό που έχουν ζήσει- τι κάνουν;

Αυτή είναι η μεγαλύτερη έκπληξη! Ένα απίστευτα μεγάλο ποσοστό αυτών που δεν κάνουν τίποτα!

Αυτό το τίποτα μπορούμε να το ορίσουμε στις παρακάτω συμπεριφορές:

• Αμφισβητούν την αλήθεια των λεγομένων του παιδιού - «μήπως το έβγαλε από το μυαλό του;»
• Αμφισβητούν την σοβαρότητα του γεγονότος - «αν ήταν κάτι σοβαρό θα το είχαμε καταλάβει».
• Προσπαθούν να καθησυχάσουν το παιδί χωρίς να ασχοληθούν με το θέμα - «άστο αυτό και παίξε με τους φίλους σου».
• Σπανιότατα έρχονται σε ανοιχτή σύγκρουση με τον δράστη.
• Ποτέ δεν συζητούν με τους υπόλοιπους συγγενείς και φίλους αυτό που συμβαίνει.
• Ακόμα πιο σπάνια διώκουν τον δράστη.

Με αυτές τις συμπεριφορές τα θύματα νιώθουν ακόμα περισσότερο φόβο καθώς δεν βλέπουν τους ενήλικες, οι οποίοι θα μπορούσαν να τα προστατεύσουν, να ενεργούν με τρόπο ώστε να τα υπερασπιστούν και να τα κάνουν να νιώσουν ασφάλεια. Το αίσθημα της ασφάλειας, βασικός παράγοντας της ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης του παιδιού, έχει υποστεί ρήξη μετά από ένα τέτοιο γεγονός. Αντιδράσεις ήπιες που προσπαθούν να συγκαλύψουν και να κρύψουν το γεγονός, δίνουν το μήνυμα στο παιδί ότι δεν υπάρχει κανείς γι αυτά. Ετσι η  μοναξιά και ο φόβος παίρνουν μεγάλες διαστάσεις και συνδυαζόμενα με τον ψυχικό πόνο του παιδιού οδηγούν σε μηδενιστικές πεποιθήσεις για την ύπαρξη τους. Γενικευμένες σκέψεις όπως « δεν μου αξίζει να ζω», «πρεπει να περνάω απαρατήρητος» και αισθήματα φόβου και οργής σφραγίζουν όλες τις στιγμέ  της ζωής του θύματος απο κει και πέρα.

Αντίθετα σε περιπτώσεις, όπου οι γονείς έχουν εμπιστευθεί εντελώς και από την πρώτη στιγμή το παιδί σε αυτά που τους λέει και έχουν δράσει άμεσα και ουσιαστικά για να αποκαλυφθεί και να τιμωρηθεί ο δράστης, χωρίς να τους ενδιαφέρει ποιος και τι θα μάθει, τότε τα θύματα αποθηκεύουν μικρότερο τραύμα.

Όσο κι αν ακούγεται κατ’αρχήν παράξενο είναι αλήθεια.

Άλλωστε κάθε τραύμα και κάθε πόνος επουλώνεται με φροντίδα και αγάπη. Η πρώτη φροντίδα για το τραύμα της παρενόχλησης είναι η ατμόσφαιρα εμπιστοσύνης και αγάπης  που θα φτιάξει το οικογενειακό περιβάλλον, η οποία να μπορεί να δώσει το πρώτο και βασικό ιαματικό άγγιγμα πάνω σε αυτήν την τραυματική εμπειρία. Θα χρειαστούν στην πορεία της ζωής του θύματος και άλλες ιαματικές εμπειρίες για να επουλωθεί το τραύμα, αλλά η αντίδραση της οικογένειας βάζει ανάλογα  γερές ή σαθρές βάσεις.

Και προς εσένα ενήλικα που έχεις μάθει να ζεις με μυστικά και οδυνηρές σιωπές σου προτείνω να σκεφτείς οτι είναι πιο πολύτιμο να βοηθήσεις ένα σώμα, μια ύπαρξη, ένα μικρό παιδί να μπορέσει να γιατρέψει έναν πόνο ακόμα κι αν πρέπει να συγκρουστείς με μια σειρά από κοινωνικά πλαίσια με τα οποία έχεις μάθει να ζεις.

Αρθρογράφος: Σεβαστιάνα Κουτρουμπάνου
Ψυχοθεραπευτής

e-psychology

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ