Οι 8 Ικέτες

Της Γιούλης Φωκά-Καβαλιεράκη*

Τον Μάιο του 1939, το γερμανικό υπερωκεάνιο St. Louis σάλπαρε από το λιμάνι του Αμβούργου με προορισμό την Αμερική. Οι περίπου 1.000 επιβάτες του ήταν στην πλειοψηφία τους Εβραίοι (από ευρωπαϊκές χώρες – κυρίως Γερμανοί πολίτες), οι οποίοι προσπαθούσαν να ξεφύγουν από το Τρίτο Ράιχ. Ξεκινώντας το μακρύ ταξίδι τους, είχαν κάνει ήδη τις αιτήσεις για βίζα, σχεδιάζοντας να αποβιβαστούν πρώτα στην Κούβα εωσότου ετοιμαστούν τα χαρτιά τους, ώστε στη συνέχεια να εισέλθουν στις ΗΠΑ. Κανείς τους δεν περίμενε την τραγική κατάληξη του ταξιδιού αυτού. Η Κούβα, παρά τις αρχικές συνεννοήσεις, αρνήθηκε να τους παραχωρήσει τα σχετικά έγγραφα και οι ΗΠΑ αρνήθηκαν να τους δώσουν τις άδειες παραμονής. Ως αποτέλεσμα, το πλοίο με τους απεγνωσμένους επιβάτες του, επέστρεψε μετά από πολλές και επίπονες διαπραγματεύσεις με διάφορες χώρες, πίσω στην Ευρώπη. Οι μισοί από αυτούς τους ανθρώπους τελικά χάθηκαν στο Ολοκαύτωμα.

Έξι μήνες πριν την αναχώρηση του St. Louis από το Αμβούργο, είχε προηγηθεί η φριχτή «Νύχτα των Κρυστάλλων», ο παγκόσμιος πόλεμος θα ξεσπούσε σε λίγους μήνες και το Ολοκαύτωμα σύντομα θα ήταν γεγονός. Και όμως, η πανίσχυρη ναζιστική προπαγάνδα είχε καταφέρει να εξάγει τον αντισημιτισμό της πέρα από τα σύνορα της Γερμανίας. Οι Εβραίοι επιβάτες του St. Louis δεν αντιμετωπίστηκαν από τη διεθνή κοινότητα ως θύματα φρικαλέων πογκρόμ, παρά τα καταφανή γεγονότα και τις ξεκάθαρες προθέσεις των ναζί. Οι κυβερνήσεις των χωρών, που αρνήθηκαν ή δίσταζαν να τους δεχτούν, προτίμησαν να ικανοποιήσουν τα κυρίαρχα αντισημιτικά και ξενοφοβικά αισθήματα και ταυτόχρονα, ακόμη και την τελευταία στιγμή, επέλεξαν να αποφύγουν τους διπλωματικούς μπελάδες με τη ναζιστική Γερμανία. Δυστυχώς, η τραγωδία του St. Louis επαναλήφθηκε αρκετές φορές εκείνη την εποχή, από πλοία με Εβραίους που προσπαθούσαν ανεπιτυχώς να διαφύγουν σε διάφορες χώρες.


Επιτρέπεται ένα κράτος δικαίου, που αναγνωρίζει και προστατεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα, να επιστρέφει άτομα που αιτούνται άσυλο, πίσω σε χώρες όπου είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα αντιμετωπίσουν τη θανατική ποινή ή θα βασανιστούν ή δεν θα περάσουν από δίκαιη δίκη; Έχουν το ηθικό δικαίωμα τα φιλελεύθερα και δημοκρατικά κράτη να θέτουν τα εκάστοτε υποτιθέμενα εθνικά συμφέροντα πάνω από τα δημοκρατικά ιδεώδη και τα ανθρώπινα δικαιώματα; Αξίζει η υποτιθέμενη ασφάλεια που προσφέρει ο κατευνασμός, τη μείωση της ελευθερίας που συνεπάγεται;

Τα ανελεύθερα καθεστώτα έχουν την «πολυτέλεια» να χρησιμοποιούν οποιοδήποτε μέσο επιθυμούν για να επιτύχουν τους σκοπούς τους. Θα καταπατήσουν τα βασικά δικαιώματα των πολιτών τους, θα φυλακίσουν τους αντιφρονούντες, θα φιμώσουν τον τύπο, θα καθαιρέσουν δικαστές, θα απολύσουν καθηγητές πανεπιστημίου, θα συκοφαντήσουν διανοούμενους, θα προπαγανδίσουν ανέξοδα. Οι ελεύθερες χώρες, αντιθέτως, δεν έχουν αυτήν την «άνεση». Οι κυβερνήσεις τους οφείλουν να λογοδοτούν διαρκώς στους πολίτες τους και να προστατεύουν τις κεκτημένες αξίες της ελευθερίας και της δημοκρατίας, με κάθε κόστος. Αυτή είναι η διαφορά τους.

Την ερχόμενη εβδομάδα θα κριθεί από την ελληνική δικαιοσύνη η τύχη οκτώ κατώτερων Τούρκων αξιωματικών που διέφυγαν στη χώρα μας ζητώντας άσυλο πριν από λίγους μήνες, μετά την αποτυχημένη προσπάθεια πραξικοπήματος στην οποία είναι πολύ αμφίβολο αν συμμετείχαν. Εάν επιστραφούν, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι δεν θα έχουν δίκαιη δίκη και ότι μπορεί να υποστούν βασανισμό από τις τουρκικές αρχές του Ερντογάν. Θα πρόκειται ξεκάθαρα για μια  περίπτωση καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η Ελλάδα, ως ένα δημοκρατικό κράτος δικαίου, τι θα επιλέξει να κάνει;

Η σημερινή αυταρχική Τουρκία δεν συγκρίνεται βέβαια με τη Ναζιστική Γερμανία. Και θα ήταν ιεροσυλία να συγκρίνουμε το Ολοκαύτωμα με τις πολιτικές διώξεις των αντιπάλων του Ερντογάν. Η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, τα γεγονότα διαφέρουν πάντα μεταξύ τους. Εκτός από την καιροσκοπική, δειλή συμπεριφορά. Αυτή μοιάζει παντού και πάντα το ίδιο ανήθικη.

*Η Γιούλη Φωκά-Καβαλιεράκη είναι διδάκτωρ Φιλοσοφίας Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών, Μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών «Μάρκος Δραγούμης».

liberal

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ