Ο ουσιαστικός Γονεϊκός Ρόλος και η Παγίδα της Υπερπροστατευτικότητας

Ξεκινώντας θα λέγαμε απλά «ΜΗΝ κάνετε για το παιδί ότι μπορεί να κάνει μόνο του». Ο κανόνας αυτός είναι ΠΑΡΑ πολύ σημαντικός και χρειάζεται να τον επαναλαμβάνεται πολλές φορές μέσα στη μέρα σας. Αν είναι δύσκολο να το θυμάστε μπορείτε να το γράψετε, να το εκτυπώσετε και να το κολλήσετε σε εμφανές σημείο στο σπίτι σας.

Όποτε κάνουμε κάτι που μπορεί να το κάνει μόνο του το παιδί, το μόνο που καταφέρνουμε είναι να του δείχνουμε ότι είμαστε πιο μεγάλοι, καλύτεροι, πιο επιδέξιοι, πιο πεπειραμένοι και πιο σπουδαίοι. Συνεχώς, λοιπόν, επιδεικνύουμε την υπεροχή μας και την κατωτερότητά του. Να κάνουμε κάτι που το παιδί μπορεί να κάνει μόνο του είναι ιδιαίτερα αποθαρρυντικό αφού του στερεί την ευκαιρία να δοκιμάσει τη δύναμή του.

Δείχνει τη τέλεια έλλειψη εμπιστοσύνης στις ικανότητές του, στο θάρρος και στην επάρκειά του, του αφαιρεί το δικαίωμα της ασφάλειας που βασίζεται στη συνειδητοποίηση της προσωπικής του ικανότητας να αντιμετωπίζει και να λύνει τα προβλήματα και του αρνείται το δικαίωμα να αναπτύξει την αυτάρκειά του και ΟΛΑ αυτά συμβαίνουν για να κρατήσει ο γονιιός την ιδιότητα του απαραίτητου στη ζωή του παιδιού. Με αυτό τον τρόπο δείχνουμε μια απέραντη έλλειψη σεβασμού προς το παιδί σαν άτομο.

Από τα πρώτα τρυφερά τους χρόνια τα παιδιά μας δείχνουν πως θέλουν να κάνουν μόνα τους κάποια πράγματα και πολύ πιο συχνά απ’ότι θα έπρεπε αποθαρρύνουμε αυτές τις προσπάθειες για να αποφύγουμε τη φασαρία. Τι κρίμα! Είναι πολύ πιο εύκολο να ξαναπλύνουμε το μωρό παρά να του ξαναδώσουμε το χαμένο του θάρρος. Μόλις το παιδί εκδηλώσει επιθυμία να κάνει πράγματα μόνο του πρέπει να επωφεληθούμε από αυτό και να το αφήσουμε να προχωρήσει (όποτε είναι δυνατόν) και υπάρχουν πολύ περισσότερες ευκαιρίες για ένα παιδί να εξυπηρετηθεί μόνο του και να βοηθήσει τους άλλους απ’ ότι θα μπορούσαμε να φανταστούμε. Μπορεί να χρειάζεται βοήθεια, επιτήρηση, εξάσκηση και ενθάρρυνση και αυτά είναι που πρέπει να του δώσουμε εμείς.

Δεν έχουμε το δικαίωμα όμως να κάνουμε τα πάντα στη θέση του ούτε να αναστέλουμε τις ωφέλιμες προσφορές που είναι πρόθυμο να κάνει. Η μικροσκοπική εμφάνιση των παιδιών μας τραβάει την προσοχή ιδιαίτερα και είναι σχεδόν πάντα μια αυθόρμητη αντίδραση να απλώσουμε τα χέρια και να βοηθήσουμε όταν το δούμε να δυσκολεύεται. Συνήθως, όμως, εξακολουθούμε να βοηθούμε τα παιδιά μας για πολύ περισσότερο καιρό απ’ ότι έχουν ανάγκη μόνο και μόνο επείδη το έχουμε συνηθίσει.

Αυτό που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πρώτα απ’όλα είναι ότι δεν μπορούμε να προστατεύσουμε τα παιδιά μας από τη ζωή αλλά ούτε και θα έπρεπε να θέλουμε. Το σωστότερο θα ήταν να εξασκήσουμε τα παιδιά μας να αποκτήσουν θάρρος και δύναμη για να αντιμετωπίσουν τη ζωή. Με το πρόσχημα του έντονου ενδιαφέροντος για το καλό τους όπως λέμε συνήθως, τα κρατάμε αδύναμα, ανώριμα και σε συναισθηματική εξάρτηση από εμάς έτσι φαινόμαστε οι μεγάλοι, οι ισχυροί, οι προστατευτικοί τόσο στα μάτια του παιδιού όσο και στα δικά μας.

Φυσικά, αυτός ο τρόπος μας τοποθετεί σε μια ανώτερη θέση, θέση ισχύος, και κρατά τα παιδιά μας σε υποταγή. Ένας λόγος που μπορεί να κρύβεται πίσω από τις υπερπροστατευτικές μας προσπάθειες είναι η αμφιβολία που έχουμε σε σχέση με την ικανότητα μας να λύσουμε τα δικά μας προβλήματα και έτσι έχουμε πολύ λιγότερη εμπιστοσύνη στην ικανότητα των μικρών παιδιών να προσέξουν τον εαυτό τους. Ο τρόπος με τον οποίο το παιδί αντιμετωπίζει τον υπερπροστατευτκό γονιό εξαρτάται από τους σκοπούς του παιδιού. Η πιο επικίνδυνη αντίδραση είναι να αισθανθεί αδυναμία και ανεπάρκεια σε σημείο να εγκαταλείψει τον αγώνα και να πιστέψει πως θα προστατεύεται για πάντα από όλες τις δυσκολίες της ζωής. Αυτό που θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε είναι ότι δεν θα μπορούμε πάντα να τακτοποιούμε και να ελέγχουμε τη ζωή ούτε για τα παιδιά μας ούτε και για εμάς τους ίδιους.

Οι απεγνωσμένες μας προσπάθειες να καταφέρουμε κάτι τέτοιο είναι τελικά η σημαντικότερη αιτία της δυστυχίας που μας περιβάλλει. Τα παιδιά μας μαθαίνουν από εμάς να εναντιώνονται στο αναπόφευκτο ιδιαίτερα αν προσπαθούμε να τα προφυλάξουμε από τις κακουχίες και τις ταλαιπωρίες. Αν έχει συμβεί αυτό για ένα μικρό χρονικό διάστημα το παιδί το λαμβάνει ως δεδομένο, πως θα έπρεπε να συνεχίσουμε για πάντα.

Η απογοήτευση που ακολουθεί οδηγεί στο θυμό και στη δυσαρέσκεια εναντίον των γονιών που δεν αφήνουν να τακτοποιήσει τη ζωή όπως εκείνο θέλει. Το «χαϊδεμένο» παιδί είναι αυτό που βρίσκεται σε μια συνεχή οργή κατα της ζωής γιατί η ζωή δεν ακολουθεί τις επιθυμίες του. Δυστυχώς, εάν τέτοιο παιδί δεν χάνει αναγκαστικά την ιδιότητα αυτή παρόλο που μεγαλώνει και γίνεται ενήλικας, μπορεί αυτό να του γίνει μια βασική στάση απέναντι στη ζωή. Όταν χαϊδεύουμε και κανακεύουμε τα παιδιά μας και τα προστατεύουμε σε υπερβολικό βαθμό από την φυσιολογική ζωή στην οποία εμπεριέχονται όλα, καλά και άσχημα, αυτό που τους κάνουμε δώρο τελικά είναι μια οργή, μια αρνητική στάση απέναντι σε έναν κόσμο γεμάτο κακοήθεια.

Για να αποφύγουμε αυτό το θλιβερό λάθος πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πως δεν είμαστε ούτε παντοδύναμοι ούτε παντογνώστες, έχουμε όμως την υποχρέωση να διδάξουμε στα παιδιά μας τρόπους, μέσα και στάσεις που θα τα βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν τη ζωή. Καταρχάς, ας εξετάσουμε ποιά είναι η δική μας δυσκολία και μετά να ψάξουμε να βρούμε την απάντηση στην ερώτηση «Τι μπορώ να κάνω για να βγώ απ’ αυτήν τη δυσκολία;». Είναι το αίσθημα της προσωπικής μας ανωτερότητας πάνω στα παιδιά μας που μας κάνει να πιστεύουμε πως είναι πολύ μικρά για να λύνουν προβλήματα ή για να υποστούν μια στέρηση.

Αυτή η λανθασμένη εντύπωση πρέπει να αναγνωριστεί και να αντικατασταθεί από την εμπιστοσύνη μας στις ικανότητες του παιδιού και με την επιθυμία μας να προσφέρουμε καθοδήγηση.

Φυσικά δεν εγκαταλείπουμε ένα παιδί στην τύχη ούτε και το αφήνουμε να γνωρίσει όλο τον όγκο και το βάρος της ζωής με μιας. Χρησιμοποιούμε το μυαλό μας!

Αντί να είμαστε μια ασπίδα πίσω από την οποία το παιδί «απολαμβάνει τον ήλιο» σε μια κατάσταση τέλειας άγνοιας, γινόμαστε ένα κόσκινο το οποίο κοσκινίζει την πείρα της ζωής και τη δίνει σε δόσεις που μπορεί το παιδί να απορροφήσει. Πρέπει να έχουμε συνεχώς το νου μας για να βρίσκουμε ευκαιρίες όπου εμείς θα παραμερίσουμε για να επιτρέψουμε στο παιδί μας να γνωρίσει τη δική του δύναμη. Είμαστε σε ετοιμότητα, έχουμε τα αυτιά και τα μάτια μας ανοιχτά να επέμβουμε όταν το πρόβλημα γίνει πολύ βαρύ για το παιδί. Μπορούμε να αρχίσουμε αυτή την τακτική από πολύ νωρίς και σιγά σιγά με καθοδήγηση και προσοχή να παραδώσουμε τη ζωή στα παιδιά μας με τα προβλήματα, τις απαιτήσεις αλλά και την χαρά και τη ικανοποίηση που προσφέρει.

Κείμενο βασισμένο στο βιβλίο των Rudolph Dreikurs και Vicki Soltz “Children: The challenge” για την ελληνική γλώσσα «Το Παιδί: Μια Νέα Αντιμετώπιση» εκδ. Γλάρος.

Αρθρογράφος: Βιολέττα-Ειρήνη Κουτσομπού

e-psychology

Η ΑΠΟΚΑΛΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ