Ο Θαυμασμός των θεών για την Άλκηστη

«Ο Ηρακλής επιστρέφει την Άλκηστη στον Άδμητο»(περ.1780), Johann Heinrich Tischbein

Η Άλκηστη του Πελία, θυσιάζεται για τον άντρα της, παίρνει τη θέση του στο θάνατο, σε μια πατριαρχική κοινωνία, όπου κυρίαρχη είναι η αντίληψη:

“Αποζητιέται ο άντρας σα λείψει, ενώ η γυναίκα όχι και τόσο”!

Αυτά είναι τα λόγια της Ιφιγένειας προς τον Ορέστη, όταν τη βρίσκει στη χώρα των Ταύρων, και δείχνουν αυτό ακριβώς!
Βαθιά εδραιωμένη η αντίληψη ότι το αντρικό γένος είναι χρησιμότερο του γυναίκειου!
Η δε γυναίκα την είχε αποδεχθεί και υποβίβασε τη θέση της...
Πολύ βολική αντίληψη για το αντρικό γένος!

Μήπως και στη νεοελληνική μας παράδοση, φίλες και φίλοι μου, η γυναίκα του Πρωτομάστορα στην παραλογή “Του γιοφυριού της Άρτας” δεν είχε την ίδια τύχη;
Αυτή, φυσικά αγνοούσε τη θεμελίωσή της και, όταν το κατάλαβε, ήταν αργά! Ήταν ήδη στα θεμέλια του γεφυριού.
Με κατάρες για την εξαπάτησή της κατεβαίνει στον Άδη.
Οι γυναίκες, βλέπουμε, θυσιάζονται εύκολα, από την Άλκηστη, την Αντιγόνη, την Ιφιγένεια ως τη γυναίκα της δημοτικής ποίησης!
Η μυθολογική και η λαϊκή μας παράδοση αυτό φανερώνουν

Η Άλκηστη τώρα, που είναι το κεντρικό πρόσωπο που προσεγγίζουμε κοινωνιολογικά, συνειδητά επιλέγει ν’ ανταλλάξει τη μοίρα της, ν’ αρνηθεί τη ζωή της, και αυτό γεννά το θαυμασμό, παραδόξως όχι των δικών της, παρά των κατοίκων των Φερών και της προσωπικής της θεραπαινίδας. 

Οι δικοί της άνθρωποι, το είδαμε, την αυτοθυσία της τη χαρακτήρισαν ως μια συνήθη και ανόητη πράξη! 

Οι προγονικοί συγγραφείς και οι Θεοί, σύμφωνα με τις πηγές που πραγματεύονται το μύθο, είχαν άλλη γνώμη, ταυτόσημη με τους Φεραίους και τη θεραπαινίδα.

Στο «Συμπόσιο» του Πλάτωνα η Άλκηστη ήταν το πρότυπο του θανάτου από έρωτα:

“Μόνο οι ερωτευμένοι ποθούν και να πεθάνουν ο ένας για τον άλλον.
Τόσο υπέροχη φάνηκε η πράξη της Άλκηστης, όχι μονάχα στους ανθρώπους, μα και στους θεούς, που αυτοί, εκστατικοί μπροστά της, λευτέρωσαν την ψυχή της απ' τον Άδη... Να πώς τιμούν όσους δείχνουν μεγάλη αφοσίωση στον έρωτα και στην αντρειοσύνη”.

Για τον Απολλόδωρο τον Αθηναίο όμως το ηθικό δίδαγμα αυτής της ιστορίας δεν είναι και τόσο ρομαντικό:

Οι Θεοί δεν είναι και τόσο ενθουσιασμένοι με την απόφαση της Άλκηστης.
Η Περσεφόνη καταλήγει στην άποψη πως δεν είναι δουλειά της γυναίκας να πεθαίνει για τον άντρα της.
Άσχημη η πράξη της Άλκηστης, υποστηρίζει, κακό παράδειγμα, βλαβερό, και έτσι την ξαποστέλνει στη γη.

Απ' αυτή την οπτική γωνία, μπορούμε να κοιτάμε την ελευθέρωση της ψυχής της Άλκηστης από τον Άδη, έστω κι αν συμβολοποιείται η επιστροφή στη ζωή μέσα από την υπεράνθρωπη δύναμη του Ηρακλή, γιου όμως του Δία.
Αυτός ο μυθικός υπερήρωας τα βάζει με τον Κέρβερο και προσφέρει στην αγκαλιά του Άδμητου την «πεπλοφόρα Άλκηστη». 

Η Άλκηστις δίπλα στον Ηρακλή και τον Κέρβερο. Τοιχογραφία σε χριστιανική κατακόμβη.

Ο σύζυγος που λίγο πριν έδινε όρκο αιώνιας αγάπης και ζήτησε από την Άλκηστη να τον περιμένει στον Κάτω Κόσμο, αντί να θελήσει να την ακολουθήσει, δέχεται, με προσχηματικό δισταγμό, «τράβα με κι ας κλαίω» το λέει ο λαός μας, την προσφορά, την πεπλοφορούσα δηλαδή νέα, του αθλοφόρου Ηρακλή, χωρίς να δει το πρόσωπό της... 
Ο όρκος του περί αιώνιας πίστης έχει καταπατηθεί!

Ηρακλής: Και τώρα δέξου αυτή στο αρχοντικό σου.
Άδμητος: Μη, μη! Στο Δία σ’ ορκίζω, το γονιό σου.
Ηρακλής: Αν δε δεχτείς, να ξέρεις, θα είναι λάθος.
Αδμη. Αλλ’ αν δεχτώ, θα σπαραχτεί η καρδιά μου.
. Ηρα. Θα πρέπει αυτή τη χάρη να μου κάμεις.
Αδμη. Αχ, κάλλιο να μην την κέρδιζες σε αγώνα.
Ηρα. Ωστόσο η νίκη μου είναι και δική σου.
Αδμη. Καλά το λες΄ αλλά η γυναίκα ας φύγει.
Ηρα. Αν πρέπει ναι΄ μα σκέψου πρώτα αν πρέπει.
Αδμη. Ναι, πρέπει, εκτός μ’ εμένα αν θα θυμώσεις.
Ηρα. Αν επιμένω τόσο, κάτι ξέρω.
Αδμη. Για μένα είναι δυσάρεστο, μας ας γίνει.
Ηρα. Ναι, θα μου πεις κι ευχαριστώ μια μέρα.
Αδητ. Οδηγήστε τη μέσα, αφού είναι ανάγκη
Ηρα: Τη νέα δεν την αφήνω σε υπηρέτες.
Αδμη. Ε, τότε, οδήγησέ τη, αν θέλεις, ο ίδιος.
Ηρα. Την παραδίδω στα δικά σου χέρια.
Αδμη. Μπορεί να μπει, μα εγώ δεν την αγγίζω.
Ηρα. Το χέρι σου άπλωσε, έλα και άγγιξέ τη.

Ο ¨Αδμητος απλώνει το χέρι, με το πρόσωπο γυρισμένο αλλού.

Αδμη. Το απλώνω
Ηρα. Σα να κόβεις το κεφάλι
Γοργόνας. Την κρατάς;

Η αναφορά στη Γοργόνα, που ο Περσέας την αποκεφάλισε αποστρέφοντας το πρόσωπο, δείχνει το φόβο του Άδμητου, για το άγνωστο που ο Ηρακλής έφερε από έναν άθλο του στον Κάτω Κόσμο.
Ο Άδμητος άγγιξε ένα χέρι παγωμένο, ήτοι το θάνατό του, που αρνήθηκε.....

Όταν τραβιέται το πέπλο και αποκαλύπτεται το πρόσωπο, η έκπληξη είναι μεγάλη!
Η αποδοχή όμως έγινε πριν τα αποκαλυπτήρια και η απιστία σημειώνεται την ίδια μέρα με τον όρκο για αιώνια πίστη.
Δυο φορές προδίδεται η Άλκηστη, που στέκεται με το πέπλο σε όλη τη σκηνή αμίλητη.
Η σιωπή της είναι χίλιες λέξεις....

Για μας όμως, η Άλκηστη είναι το σύμβολο της τόλμης του φύλου των γυναικών, που μόνο ασθενές και υποδεέστερο δεν είναι!
Η Άλκηστη και ο Άδμητος είναι μια αξιοθαύμαστη ιστορία αγάπης, ναι, συμφωνώ, όπως συμφωνώ, τουλάχιστον εγώ, με την Περσεφόνη.
Ναι, ορθά μίλησε!
Δεν είναι πρέπον οι γυναίκες να δίνουν τη ζωή για τους συντρόφους, αλλάζοντας τη ρότα στο δικό τους πλοιάριο...
Δικό τους το δοιάκι, δική τους η πλεύση.
Δεν αρνείται κανείς, για άντρας, για γυναίκα την προσωπική του μοίρα.
Αυτή θα τον ανταμώσει αργά ή γρήγορα.....

Ωστόσο η Άλκηστη, Μυθολόγοι, είναι το σύμβολο της αιώνιας δύναμης, που μέσα της κουρνιάζει ασφαλώς η ανιδιοτελής αγάπη, αυτή που «πάντα στέργει και ουδέποτε εκπίπτει»...
Και αυτή η αγάπη ποτέ δεν πεθαίνει, όπως συμβολίζει η Ανάσταση της Άλκηστης

Πηγή: Jan Kott: “Θεοφαγία”, Θρ. Σταύρου: Τραγωδίες του Ευριπίδη

Χαρά Νάστου

The Mythologists

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ