Ο Γουτεμβέργιος απέθανε. Ζήτω ο Ζουκερβέργιος!

«Το μέσο είναι το μήνυμα.»
Μάρσαλ Μακ Λούαν

Σύμφωνα με την Επιστήμη του Χάους «μικρές μεταβολές στις αρχικές συνθήκες ενός χαοτικού συστήματος προκαλούν μεγάλες αλλαγές στην επακόλουθη συμπεριφορά του».

Ένα τέτοιο σύστημα, χαοτικό, είναι η ανθρώπινη κοινωνία. Και μια τέτοια «μικρή μεταβολή» έγινε τo 1455, όταν ο Γουτεμβέργιος (Gutenberg) τύπωσε το πρώτο βιβλίο μαζικής παραγωγής, 180 αντίτυπα της Βίβλου.

Η τεχνολογία της τυπογραφίας (μαζί με την «ανακάλυψη» της Αμερικής) όχι μόνο οριοθετεί την Αναγέννηση, αλλά την πυροδότησε. Ο κόσμος άλλαξε, όχι γιατί άλλαξε το μήνυμα, αλλά γιατί άλλαξε το μέσο.

Η Βίβλος του Γουτεμβέργιου περιείχε ακριβώς τις ίδιες λέξεις, ακριβώς το ίδιο μήνυμα, με τις Βίβλους που αντέγραφαν οι μοναχοί. Όμως το νέο μέσο, επειδή ήταν φτηνό και ανεξέλεγκτο, απελευθέρωσε τη γνώση, την έκανε προσιτή σε όλους. Και όταν η πληροφορία διαδίδεται ελεύθερα προκαλεί αλυσιδωτές αντιδράσεις ανυπολόγιστης δυναμικής.

Χάρη στην τυπογραφία διαδόθηκαν οι ηλιοκεντρικές ιδέες του Κοπέρνικου (De Revolutionibus – 1543) που σίγουρα κανείς μοναχός δεν θα δεχόταν να αντιγράψει. Και μόνο έτσι θα μπορούσε να αγαπηθεί ο Δον Κιχώτης του Θερβάντες (1605), το πρώτο μυθιστόρημα που εκτυπώθηκε.

Το μέσο δεν είναι το μήνυμα, το μέσο αλλάζει το μήνυμα.

Η λογοτεχνία, οι επιστήμες, η παράδοση (καταγραφή και εκτύπωση παραμυθιών), η Ιστορία, η προπαγάνδα, η κοινωνία ολόκληρη άλλαξε, επειδή ο Γουτεμβέργιος (Gutenberg) άλλαξε το μέσο.

Αυτή ήταν η Δεύτερη Πληροφοριακή Επανάσταση. Η τρίτη θα μπορούσε να έχει ως σύμβολο της τον Ζουκερβέργιο (Zuckerberg), τον εφευρέτη του πιο επιδραστικού κοινωνικού ψηφιακού μέσου (social media).

Το facebook και τα υπόλοιπα social media (όπως WhatsApp, Tumblr, Instagram, Twitter, Baidu Tieba, Pinterest, LinkedIn, Gab, Google+, YouTube, Viber, Snapchat), έχουν επηρεάσει την ανθρώπινη κοινωνία πολύ πιο γρήγορα και πιο καταιγιστικά απ’ τα κινητά τυπογραφικά στοιχεία του Gutenberg. (To facebook «τυπώθηκε» το 2004, και το 2016, μετά από 12 μόλις χρόνια έχει 1,65 δισ. ενεργά μέλη!)

Η Τρίτη Πληροφοριακή Επανάσταση, η Ψηφιακή, έχει αλλάξει και θα αλλάξει πολύ πιο επιδραστικά την ανθρώπινη κοινωνία. Η Νέα Αναγέννηση έχει ήδη ξεκινήσει (και η «Καινούρια Αμερική» ίσως να είναι οι πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος -για αρχή).

Ο έντυπος λόγος, με πρώτη την έντυπη δημοσιογραφία (δες The Independent), θα εξαλειφθεί. Το νέο μέσο θα αλλάξει τη λογοτεχνία, τις επιστήμες, την παράδοση, την Ιστορία, την προπαγάνδα.

Όσοι πιστεύουν και υποστηρίζουν ότι τα έντυπα (βιβλία ή εφημερίδες) θα συνεχίσουν να υπάρχουν εσαεί ξεχνούν ότι γεννήθηκαν σ’ έναν κόσμο χάρτινο, όχι ψηφιακό.

Και δεν μπορούν να καταλάβουν τι θα σκέφτονται για τα έντυπα κάθε είδους, τα παιδιά που γεννήθηκαν μετά το 2005 (το 1 μ.F – μετά facebook). Τα παιδιά που μαθαίνουν να πληκτρολογούν πριν μάθουν να γράφουν, τα παιδία που παίζει με tablet, smartphone, pc, πριν ανοίξουν βιβλίο, τα παιδιά που δεν έχουν αγγίξει ποτέ εγκυκλοπαίδεια, αλλά βρίσκουν όλες τις πληροφορίες που χρειάζονται στο wikipedia και στο διαδίκτυο.

Το μέσο δεν αλλάζει μόνο το μήνυμα. Αλλάζει και τον δέκτη.
Το μέσο αλλάζει τα πάντα.

~~{}~~

Αυτό το μικρό κείμενο γράφτηκε για να τυπωθεί και να κυκλοφορήσει σε χαρτί, στο ένθετο του Νόστιμον Ήμαρ, στη Σαββατιάτικη εφημερίδα «Ο Δρόμος της Αριστεράς».

Ο τίτλος προέκυψε σε μια inbox facebook συζήτηση με τον Christos Sioulas, διαχειριστή του blog Η ΣΦΗΚΑ http://sioualtec.blogspot.gr/

Προσέξτε τώρα στις δύο παραπάνω προτάσεις τις διαφορές: Η πρώτη θα μπορούσε να τυπωθεί και σε χαρτί, να έχει γραφτεί πριν 85 χρόνια (ένας τυχαίος αριθμός).

Η δεύτερη περιέχει τρία στοιχεία που δεν θα μπορούσε να κατανοήσει ένας άνθρωπος πριν το 1984 (όταν δημιουργήθηκε το πρώτο DNSDomain Name System), όταν ξεκίνησε να υπάρχει το «πρωτόγονο» διαδίκτυο:
Tις λέξεις «inbox«, «blog«, και πολύ περισσότερο αυτό που δημιουργεί το υπερκείμενο (hypertext): Τον ενεργό σύνδεσμο (link) για τη ΣΦΗΚΑ.

Ο αναγνώστης κλικάρει πάνω στο link και βρίσκεται σ’ έναν καινούριο ψηφιακό χώρο. Αυτός ο χώρος περιέχει χιλιάδες ακόμα link που μπορούν να οδηγήσουν σε εκατοντάδες χιλιάδες άλλους ψηφιακούς χώρους κι αυτοί με τη σειρά τους σ’ άλλους τόσους (όχι δεν είναι άπειρος ο χώρος του διαδικτύου, αλλά είναι ακόμα νωρίς γι’ αυτό).

~~

Οι αναγνώστες του Δρόμου της Αριστεράς είναι εκ των πραγμάτων περιορισμένοι. Καταρχάς υπάρχει το όριο του τιράζ. Δεν μπορούν να διαβάσουν την εφημερίδα περισσότεροι από τον αριθμό εκτυπώσεων (+τρεις λαθραναγνώστες ανά φύλλο).

Οι αναγνώστες ενός μπλογκ/σάιτ μπορούν να είναι όσοι έχουν σύνδεση στο διαδίκτυο.

Οι αναγνώστες μιας εφημερίδας σαν τον Δρόμο της Αριστεράς δεν θα τη βρουν στη Mercedes (μια πόλη της Αργεντινήςhttps://en.wikipedia.org/wiki/Mercedes,_Buenos_Aires). Οι αναγνώστες του Γελωτοποιός-sanejoker.info μπορούν να τον διαβάσουν παντού. (Και στη Μercedes, απ’ όπου μου έχουν στείλει ένα πολύ δυνατό κείμενο και περιμένω τη συνέχεια).

Οι αναγνώστες μιας εφημερίδας είναι υποχρεωτικά ελληνόφωνοι (εκτός κι αν αγοράσουν την αγγλόφωνη έκδοση, εφόσον έχει τυπωθεί). Το μπλογκ του Γελωτοποιού έχει και αγγλική έκδοση http://sanejoker.info/en/, με το πάτημα ενός «κουμπιού», της βρετανικής σημαίας συγκεκριμένα.

Επιπλέον οι αναγνώστες μιας εφημερίδας πρέπει να πληρώσουν για να την αποκτήσουν, αφού η εκτύπωση κοστίζει. Στο διαδίκτυο δεν πληρώνεις τίποτα για να γράψεις ή για να διαβάσεις (αν και είναι καλοδεχούμενη κάθε δωρεά-donate).

~~

Το μόνο πλεονέκτημα του παλιού μέσου (του χαρτιού) είναι αυτό που έχει να κάνει με τον υποκειμενικό ρομαντισμό μας και τη νοσταλγία.

Σίγουρα είναι πολλοί αυτοί που θέλουν να έχουν τα αγαπημένα τους βιβλία (ή βινύλια ή ταινίες) στο ράφι. Είναι πολλοί αυτοί που υποστηρίζουν ότι τίποτα δεν συγκρίνεται με τη μυρωδιά του χαρτιού, την ποιότητα του, το θρόισμα των σελίδων καθώς τις γυρνάς, με το βάρος του βιβλίου στα χέρια του αναγνώστη.

Δεν θα διαφωνήσω, γιατί είμαι κι εγώ βιβλιολάτρης, εννοώντας ως «βιβλίο» το τυπωμένο αντικείμενο.

Όμως αυτό που έγινε πρώτα στη μουσική (ο θάνατος του δίσκου, της κασέτας, του cd) θα γίνει και με το τυπωμένο βιβλίο.

Πλέον σχεδόν κανείς δεν αγοράζει cd. Ακούμε μουσική ψηφιακά ή απ’ το ραδιόφωνο (που κι εκείνοι την αναπαράγουν ψηφιακά). Η ψηφιακή αναπαραγωγή μειώνει την απόλαυση της μουσικής;

Σίγουρα το βινύλιο, όπως και το βιβλίο, είναι ένα μέσο αυτοσκοπός. Το απολαμβάνεις πριν καν ακούσεις-διαβάσεις το μήνυμα του.

~~

Το τυπωμένο βιβλίο είναι κάτι «ιερό», είναι ένα σύμβολο.

Οι δημόσιες βιβλιοθήκες μοιάζουν με ναούς, όχι μόνο αρχιτεκτονικά. Κανείς δεν πρέπει να μιλάει δυνατά μέσα σε μια βιβλιοθήκη. Δεν επιτρέπεται να πίνεις ή να τρως (και σίγουρα όχι να κάνεις σεξ ή να αυνανίζεσαι).

Η βιβλιοθήκη είναι ο «ναός της γνώσης».

Και οι οικιακές βιβλιοθήκες είναι σαν τα εικονοστάσια, ο προσωπικός χώρος ευλάβειας.

Τα βιβλία σου δεν τα δανείζεις. Ή -αν το κάνεις και τα χάσεις- τα κλαις. Θυμάσαι πότε αγόρασες το καθένα, από πού. Ή ποιος στο χάρισε, και διαβάζεις την αφιέρωση.

~~

Όμως αυτά σύντομα θα τελειώσουν. Μόλις ενηλικιωθούν οι γενιές του 21ου αιώνα.

Βιβλία θα συνεχίσουν να υπάρχουν, όπως και βινύλια, όπως και οι τυπωμένες φωτογραφίες. Όμως αυτά τα αντικείμενα, αυτά τα μέσα, θα φαίνονται στους νέους του 21ου αιώνα τόσο γοητευτικά και άχρηστα όσο τα master view που έκαναν θραύση στις αρχές του προηγούμενου αιώνα.

Και σκεφτείτε ότι ο γράφων προσπαθεί να φανταστεί την αλλαγή χωρίς να γνωρίζει τίποτα για τις νέες τεχνολογίες (όπως τη Virtual Reality) ούτε -φυσικά- γι’αυτά που δεν έχουν γίνει ακόμα.

Μόνη βεβαιότητα είναι η αλλαγή, καθώς και η αβεβαιότητα για το μέγεθος αυτής.

Σίγουρα ότι θεωρούμε «ΙΕΡΟ», όπως το τυπωμένο βιβλίο, σύντομα θα είναι μόνο αντικείμενο νοσταλγίας.

Σύντομα; Μέσα στον 21ο αιώνα σίγουρα -αν προλάβει να υπάρξει 21ος αιώνας (για την ανθρωπότητα).

sanejoker

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ