Δημήτρη Καμπουράκη Μία Σταγόνα Ιστορία: Ο κοσμοκαλόγερος Παπαδιαμάντης

του Δημήτρη Καμπουράκη.

Μέσα στις δεκάδες μικρές και μεγάλες διαμάχες που κατά καιρούς αναζωπυρώνονται ανάμεσα σε λογοτέχνες, βιογράφους, ιστορικούς και κριτικούς της τέχνης, υπάρχει και μία που αφορά τον “άγιο των ελληνικών γραμμάτων”, τον κοσμοκαλόγερο Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Επί εκατό και βάλε χρόνια, (πέθανε το 1911 στην Σκιάθο), έρχεται και επανέρχεται το ερώτημα: «ο Παπαδιαμάντης έζησε και πέθανε ανέραστος;» Η ερώτηση εξάπτει τη φαντασία των θαυμαστών και των μελετητών του, οι οποίοι ελλείψει στοιχείων ή μαρτυριών, καταβυθίζονται στα ενδότερα του έργου του για να συμπεράνουν αυτό που ποτέ εμμέσως ή αμέσως δεν διαλεύκανε ο ίδιος ο κοσμοκαλόγερος στα εξήντα χρόνια της ζωής του. Είχε ή δεν είχε πάει με γυναίκα;

Το έργο του Παπαδιαμάντη βρίθει από γυναικείες παρουσίες. Το ερωτικό στοιχείο είναι διάχυτο, αλλά μ’ έναν τρόπο υπαινικτικό, μυστικό, κουμπωμένο, ενοχικό, θαρρείς κλεισμένο μέσα σε θρησκευτικό κουβούκλιο που δεν το αφήνει να ξεσπάσει και να ολοκληρωθεί. Εκεί μπερδεύονται οι μελετητές. Οι περισσότεροι, που έχουν καταλήξει ότι ο Παπαδιαμάντης δεν βίωσε ποτέ την σαρκική επαφή με τη γυναίκα, διακρίνουν στα γραφτά του την εξιδανίκευση και την υπόγεια ερωτική μανία του καταπιεσμένου και του ερωτικά πεινασμένου. Στα ίδια ακριβώς κείμενα όμως, στους ίδιους γυναικείους χαρακτήρες, άλλοι μελετητές του Παπαδιαμάντη διακρίνουν, αν όχι έναν βαθύ γνώστη του έρωτα, τουλάχιστον κάποιον που έχει νιώσει την σαρκική επαφή κι έχει βιώσει την ολοκλήρωση του ερωτικού πόθου, γι αυτό είναι ικανός να τα περιγράψει με τέτοιο ανεπανάληπτο τρόπο.

Η αλήθεια είναι ότι ο Παπαδιαμάντης δεν ήταν ο άνθρωπος που θα έκανε εντύπωση σε μια γυναίκα. Μονόχνοτος, θρησκόληπτος, συντηρητικός, πάμφτωχος, απομακρυσμένος από τα υλικά αγαθά, σχεδόν ρακένδυτος στην εμφάνιση, αλκοολικός απ’ τα σαράντα του, με μια ζωή μοιρασμένη ανάμεσα στα μαγέρικα όπου ψευτότρωγε και τις ολονυκτίες των εκκλησιών, δεν ήταν ο άντρας που θα τραβούσε μια γυναίκα. Δεν παντρεύτηκε, κανένας δεν τον είδε ποτέ να σχετίζεται με γυναίκα στα φανερά, ούτε τον τσάκωσε στα κρυφά στην μικρή τότε Αθήνα. Η μόνη μαρτυρία που έμεινε ποτέ από τη ζωή του επί του θέματος ήταν μια συνομιλία του με τον μεγάλο λυρικό ποιητή της εποχής του, τον Μιλτιάδη Μαλακάση στη Δεξαμενή: «Μίλτο, έχεις μια μαύρη γραβάτα να μου δώσεις;» τον είχε ρωτήσει ο Παπαδιαμάντης. «Πέθανε η τάδε και θέλω να την πενθήσω, γιατί την αδίκησα.»

Τούτη η μικρότατη μαρτυρία, καλύπτει –ίσως- εξήντα χρόνια ζωής. Κι όμως, όταν ο Παπαδιαμάντης περιγράφει μια γυμνή κοπέλα που κολυμπούσε νύχτα στα νερά του πελάγου, με το βοσκόπουλο από πάνω κρυμμένο να την κοιτά ή όταν έγραφε για την «μεγάλην δρυ» που στα μάτια του μικρού παιδιού που σκαρφάλωνε πάνω της ήταν γυναίκα, σε πιάνει ρίγος από την ερωτική μανία που κρύβουν οι λέξεις του. Κι αν ο γέρο-Παπαδιαμάντης κατέληξε αποσυνάγωγος σαν μεσόκοπος και ηλικιωμένος, ποιος μπορεί πει με βεβαιότητα ότι το παιδί του παπά από την Σκιάθο, που στα είκοσι του ήρθε στην Αθήνα, δεν πήγε ποτέ με γυναίκα; Δεν θα απαντηθεί ποτέ το ερώτημα. Πάντα θα ψάχνουμε στα εκπληκτικά του κείμενα, στη λεκτική του μαεστρία, στην ανεπανάληπτη ελληνική του ηθογραφία, μια απάντηση που, όσο πιο μετέωρη θα μένει, τόσο πιο γοητευτική θα κάνει την ερώτηση.

Δείτε το βίντεο:

The following two tabs change content below.

postmodern

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ