Πουανκαρέ: « Η επιστήμη δεν μελετά τη φύση» για να δημιουργήσει το «χρήσιμο»

Πρόκειται για θέματα που αναπτύσσονται επαρκώς και στους στοχασμούς του Ανρί Πουανκαρέ. Πράγματι, ο μεγάλος επιστήμονας και επιστημολόγος στο δοκίμιό του Η αξία της επιστήμης (1904) ξεχωρίζει με σαφήνεια μεταξύ «ανυποχώρητων πρακτικών» και «ατόμων γεμάτων περιέργεια για τη φύση»: οι πρώτοι σκέφτονται μονάχα το κέρδος, ενώ οι δεύτεροι προσπαθούν να καταλάβουν με ποιο τρόπο μπορούμε να ερευνήσουμε για να αποκτήσουμε γνώσεις. Οι δύο διαφορετικές συμπεριφορές γίνονται μοιραία εμφανείς όταν τίθεται το ερώτημα «σε τί χρησιμεύουν τα Μαθηματικά»:
Χωρίς αμφιβολία θα σας έχουν ρωτήσει πολλές φορές σε τι χρησιμεύουν τα Μαθηματικά κι αν αυτά τα εύθραυστα οικοδομήματα, τα γεννημένα αποκλειστικά από το μυαλό μας, δεν είναι παρά τεχνητές γέννες της ιδιοτροπίας μας. Μεταξύ των ατόμων που κάνουν αυτή την ερώτηση είναι οι πρακτικοί εκείνοι άνθρωποι που ενδιαφέρονται μονάχα να μάθουν το μέσο για να βγάλουν χρήματα. Αυτοί δεν αξίζουν καμιά απάντηση. Θα ήταν μάλιστα νόμιμο να τους ρωτήσει κανείς σε τι χρησιμεύει η συσσώρευση τόσου πλούτου κι αν αξίζει τον κόπο, για να έχουν το χρόνο να τον αποκτήσουν, να παραμελούν την τέχνη και την επιστήμη οι οποίες, μόνο αυτές, μας μετατρέπουν σε πνεύματα ικανά να τον ευχαριστηθούμε, et propter Vivendi perdere causas.

Αλλά, δίπλα στους «ανυποχώρητους πρακτικούς», ο Πουανκαρέ τοποθετεί «εκείνους που είναι απλώς περίεργοι για τη φύση και μας ρωτάνε αν είμαστε σε θέση να τους τη γνωρίσουμε καλύτερα». Σε αυτό ο Γάλλος επιστήμονας απαντάει εξηγώντας σε τι μπορούν να χρησιμεύσουν τα Μαθηματικά:
Τα Μαθηματικά έχουν ένα τριπλό σκοπό. Πρέπει να προσφέρουν ένα εργαλείο για τη μελέτη της φύσης. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό: έχουν έναν σκοπό φιλοσοφικό και, τολμώ να πω, αισθητικό. Οφείλουν να βοηθάνε τον φιλόσοφο να εμβαθύνει τις έννοιες του αριθμού, του χώρου, του χρόνου. Οι δε μύστες βρίσκουν σε αυτά μια απόλαυση ανάλογη με εκείνη που δίνουν η ζωγραφική και η μουσική.

Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΑΧΡΗΣΤΟΥ

NUCCIO ORDINE

Εικόνα: ‘Το Δωμάτιο των 4 μυστηρίων’ από την έκθεση ‘Μαθηματικά’ στο Ίδρυμα Cartier των Hervé Chandés και Michel Cassé

lecturesbureau

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ