Η ΠΟΥΛΙΑ (ΤΟ ΣΜΗΝΟΣ ΤΩΝ ΠΛΕΙΑΔΩΝ)

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΓΕΙΡΑ

Ήσαν τον παλαιό καιρό εφτά αδελφάδες,
Και τη μία από δαύτες την εσκότωσαν οι άλλες.
Και έγιναν όλες άστρα κι όλα μαζί είναι η Πούλια
Γι αυτό το ένα από τα εφτά άστρα της Πούλιας δε φαίνεται τόσο καλά
( Νικόλαος Πολίτης <<Οι παραδόσεις του ελληνικού λαού>> ) 

Η Πούλια είναι οι Πλειάδες, ένα σμήνος του αστερισμού του Ταύρου, που βρίσκεται σχετικά κοντά μας (γύρω στα 400 έτη φωτός) και αποτελείται από μικρά νεογέννητα αστέρια που χρονολογούνται γύρω στα 10 με 20 εκατομμύρια χρόνια. Είναι γύρω στα 3.000, από τα οποία έξι φαίνονται με γυμνό μάτι. Από τα αστέρια των Πλειάδων η Αλκυόνη είναι η λαμπρότερη και η Πληιόνη η αμυδρότερη. Μια φωτογραφία των Πλειάδων δείχνει καθαρά το νέφος από το οποίο γεννήθηκαν, γιατί φαίνεται να τις καλύπτει σαν πέπλο.

Οι Πλειάδες, η Πούλια του λαού μας είναι ίσως η πιο πολυτραγουδισμένη ομάδα αστεριών του ουρανού. Απαντάται στην ιστορία, στην ποίηση, στη λαογραφία όλων των λαών της Γης. 

Οι εφτά Πλειάδες ήταν οι κόρες της Πληιόνης και του Άτλαντα και ομαδικά έγιναν το σμήνος των Πλειάδων στην αρχαιότητα, αλλά κάπου στην Αναγέννηση τους δόθηκαν και τα ατομικά τους ονόματα. Έτσι είναι η Αλκυόνη, η Κελαινώ, η Ηλέκτρα, η Ταϋγέτη, η Μάγια, η Αστερόπη, η Μερόπη και οι γονείς τους. Το όνομά τους το πήραν από τη μητέρα τους, αλλά ίσως προέρχεται από το επίθετο <<πλείος>> ή <<πλέως>>, που σημαίνει ότι ήταν πολλά αστέρια μαζεμένα που πληρούσαν όλο το χώρο όπου βρίσκονταν.
Μπορεί όμως να βγαίνει και από το <<πλείν>>, δηλαδή το <<πλέω>>, γιατί με την ηλιακή τους ανατολή, το Μάιο, άνοιγε και η περίοδος της ναυτιλίας στη χώρα μας, η οποία έκλεινε με την ηλιακή τους δύση το Νοέμβριο. Ο Ησίοδος το προσδιορίζει στα <<Έργα και Ημέραι>>:
<<Έχε το νου σου πως, όταν οι Πλειάδες, τρέχοντας να ξεφύγουν από τη δύναμη του φοβερού Ωρίωνα, πέφτουν στο μαύρο πέλαγος, τότε κάθε λογής αγέρηδων λυσσομανάει το φύσημα. Και τότε, μην αφήνεις πια καράβι μέσα στην κρασάτη θάλασσα, θυμόσαν το.>>
(Μετ. Λεκατσά)



Στο απόσπασμα αυτό του Ησιόδου βλέπουμε και το βοιωτικό μύθο που αναφέρει ο Πίνδαρος, σύμφωνα με τον οποίο ο Ωρίωνας, ερωτευμένος με την <<Πληιόνη>>, την κυνηγούσε, αλλά αυτή έφευγε μαζί με τις κόρες της γιατί δεν τον ήθελε. Ο Δίας τις μεταμόρφωσε σε περιστέρια που τα τοποθέτησε στον ουρανό και ο Ωρίωνας τις κυνηγά συνέχεια χωρίς να τις φτάνει. 

Ήταν πιθανόν ο πρώτος αστερισμός που καταγράφτηκε σε αστρονομικά χρονικά. 

Ο Νοέμβριος ήταν για όλους σχεδόν τους λαούς του νοτίου ημισφαιρίου ο μήνας των Πλειάδων. Τις συνέδεαν με τις καθημερινές τους εργασίες και με τη γεωργία. Ακόμη και τα ημερολόγιά τους άρχιζαν με την ηλιακή τους ανατολή ή δύση. Ο Ησίοδος συμβουλεύει:
<<Όταν ανατέλλουνε οι Πλειάδες, οι κόρες του Άτλαντα, δώστε να αρχίσει ο θέρος, κι όταν 
βασιλεύουνε, δώστε ν΄ αρχίσει το όργωμα.>>
(Μετ. Λεκατσά)

Η δύση τους για μας και η αρχή του οργώματος, ήταν η αρχή της σποράς για τους λαούς του νοτίου ημισφαιρίου Ο Ησίοδος έγραφε ότι 40 μέρες κρύβονται οι Πλειάδες από τον άνθρωπο στον ουρανό και οι 40 αυτές μέρες ήταν για τους Άραβες περίοδος μεγάλων καταστροφών και δυστυχιών.

Με την ανατολή τους το Νοέμβριο συνδέονταν και οι γιορτές των λαών του βορείου ημισφαιρίου για τους πεθαμένους τους. Ήταν δηλαδή τα <<μνημόσυνα για τις ψυχές τους>>, που άφησαν σ΄ εμάς. Κατάλοιπα αυτών των γιορτών έχουμε στις προτεσταντικές χώρες, όπου γιορτάζουν τη <<Γιορτή των Αγίων Πάντων>>, τη <<Γιορτή των Αποθαμένων>>, τα μνημόσυνά τους στις αρχές Νοεμβρίου. Οι Αμερικανοί έχουν τις τρεις μεγάλες γιορτές τους το Νοέμβριο: <<All Hallow Eve>>, <<All Saint¨» s Day>>, και <<All Soul¨» s Day>>.
Πολλές ιεροτελεστίες συνδέονταν με την ανατολή και τη δύση των Πλειάδων. Πολλοί αρχαίοι ναοί κτίστηκαν προσανατολισμένοι σε αυτές. Και γιορτές των αρχαίων προγόνων μας συνδέονταν με αυτές, όπως τα <<Πλυντήρια>> των ρούχων της θεάς Αθηνάς στην Αθήνα.



Είναι εφτά άραγε οι Πλειάδες, ή έξι; Ο Άρατος γράφει ότι οι Πλειάδες είναι εφτά, αλλά φαίνονται μόνον έξι. Οι <<εφτά αδελφές>> όλων των λαών, για πολλούς ήταν έξι. Ο βοιωτικός μύθος λέει ότι οι έξι αδελφές σκότωσαν τη μία που ερωτεύτηκε τον Ωρίωνα. Ίσως, όταν ξεκίνησε ο αστερισμός από τους λαούς της Ασίας, να ήταν εφτά οι αστέρες, αλλά όταν πέρασε στους Έλληνες, να ήταν δυνατή η παρατήρηση μόνο των έξι. Επειδή όμως το 7 ήταν ο τυχερός αριθμός, παρέμεινε. Πάντως, οι Πλειάδες είναι τόσο αμυδρές που δύσκολα μπορεί κάποιος να μετρήσει τα αστέρια αν δεν έχει πολύ καλή όραση. Ας αναπαύονται λοιπόν στον ουρανό με το οικουμενικό όνομα <<7 αδελφές>>, κι ας είναι μόνο έξι ορατές με γυμνό μάτι.

ΠΗΓΗ
Το κείμενο βασίζεται καθ΄ολοκληρία στην ΟΥΡΑΝΟΓΡΑΦΙΑ Η Ιστορία και η Μυθολογία των Αστερισμών του ΧΑΡΙΤΩΝΑ ΤΟΜΠΟΥΛΙΔΗ έκδοση ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ.

The Mythologists

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ